THE Gaelic Bards FROM 1411 TO 1517 BY THE REV. A. MACLEAN SINCLAIR. vTfjarlottjtobm: HASZARD & MOORE. William Drysdai.e & Co., Montrea James Thin, Edinburgh. 1890. \ 111. PREFACE. 'HIS WORK is especially intended for Gaelic- speaking Canadians. Sonne of them, it is true, take very little interest in the past; they forget or ignore their obligations to it. But others are of a nobler stamp. They work hard to make a comfortable living for themselves ; still they find some leisure hours for reading the poetry, legends, traditions, and history of their ancestors. They are Canadians by birth and are thoroughly loyal to their own country ; but they are Kelts by blood, and are not ashamed of the poetic, warm-hearted, and warlike people from whom they have sprung. The Old Highlanders had faults, but they were men. I have in this work given specimens of the com- positions of the best known poets and song-writers of the Gaeldom of Scotland from 141 1 to 1517, or from the Battle of Harlaw to the Battle of Sheriffmuir. I have also given a brief account of every author respecting whom it was possible for me to obtain any information. I have added glossaries and explanatory notes, which I trust may be useful in making the poems intelligible. I have IV. not given as many poems as I would like to have given, and for the very good reason that I could not afford to pay for a larger work. I have departed to some extent from the com- mon orthography. I am very far, however, from thinking that the mode of spelling I have adopted is free from faults. Still I do not suppose that it can, as a mere experiment, do any harm. I have prepared the first fifteen pages of the Introduction for the benefit of English readers who speak Gaelic and would like to be able to read it. I feel confident that any person of ordinary intelli- gence who can read English and speak Gaelic can, if he will only try, learn to read Gaelic in a very few hours. Several of the poems in this work are from Dr. Maclean's MS. I feel convinced that it would be useful, especially for philological purposes, to pub- lish that MS. verbatim et literatim. I shall be glad to hand it over to any person or persons who will agree to do so. The printers of this work do not understand a word of Gaelic. I live twenty miles from Char- lottetown, and it was inconvenient to send me proofs more than once. In consequence of these facts there are a few typographical errors. Fortun- ately, however, they are not of very much import- ance. They can cause no difficulty to any reader. A. Maclean Sinclair. Belfast, Prince Edward Island, October 28th, 1890. INTRODUCTION. I. GAELIC READING AND SPELLING. LETTERS AND SOUNDS. The letters of the alphabet represent the sounds used in speaking. They are thus merely signs. We spell a word containing two or more sounds by placing two or more letters after one another, each representing a sound contained in the word. We pronounce a word by joining together the sounds represented by the letters in it. A perfect alphabet would contain a letter or sign for every simple sound used in the language. An alphabet of this kind, however, would be some- what long and rather difficult to learn. Besides, for the ordinary purposes of life it is not really needed. When two sounds are fundamentally of the same nature, like that of a in far and a in fat, the same letter suits well enough to represent both sounds. The Gaelic alphabet consists of thirteen con- sonants, b, c, d, f, g, h, 1, m, n, p, r, s, t ; and live vowels a, e, i, o, u. Practically however it contains seventeen consonants, 1), c, ch, d, f, g, h, 1, m, n, ng, p, r, s, t, bh or mh, dh or gh ; and VI. six vowels, a, e, i, o, u, ao. Ch, ng, bh or mh, dh or gh, and ao represent simple sounds, and are to be regarded as single letters. Ch is the same letter as the Greek chi. Bh and mh stand for v. Generally mh is a nasalized v, or a v sounded partly through the nose. Dh and gh stand for y. There is no word in Gaelic that begins with the sound of h, v, or y. Ph is always sounded like f; as in phaisg e, faiss e, he folded. Th is sounded like h as in thilg e, hilg e, he threw. Sh is also sounded like h ; as in sheall e, heall e, he looked. Fh is silent, as in chan f haca mi, chan aca mi, I did not see. THE CONSONANTS. The names of the consonants are ba, ca, cha, da, fa, ga, ha, la, ma, na, ang, pa, ra, sa, ta, va, ya. The correct pronunciation of these names will be found in the following words ; — /^at/i-is, forehead ; caf/i, battle ; f/iat/i-ich e, he fought ; (fat//, dye ; /at/i, a mole ; gat/i, a sting ; ihath-xoh e, he frequented ; /a-sir, a flame ; math, good ; nath-vc, a serpent ; i-ang, a sheep-pen ; pa-cz-ix a peddler ; rath, luck ; Y)\-sath-\\\xr\, Saturday ; ^a//^-ich, frequent ; a vath-\s, his forehead ; yaih e, he dyed. The words or parts of words con- taining the names of the letters are printed in Italics. In explaining the sounds of the consonants it will be convenient to treat each of the letters 1, r, and n as two letters. The six letters arising from this division may be written Ih, 1, rh, r, nh, n. Lh, rh, and nh maybe called liquid or soft letters, and 1, r, and n hard letters. In using these terms, however, it must be distinctly understood that 1, r, and n are hard letters only in comparison with lh, vn. rh, and nh ; not in comparison with other letters of the alphabet. The difference in sound between Ih and 1, rh and r, nh and n will be readily noticed by com- paring the sounds of each of these pairs of letters in Ihian, a net, and mo lian, my net ; rhamh, an oar, and mo ramh, my oar ; nhamh an enemy, and mo namh, my enemy. Of course Ihian, rhamh, and nhamh are invariably spelt in books lian, ramh, and namh. The letters p, b, f, v and m are called labials, or lip-letters ; and the letters h, c, ch, g, y, t, d, Ih, rh, nh, 1, r, n, ng, and s, linguals or tongue- letters. As m, n, and ng are sounded partly througli the nose they are called nasals, or nose- letters. All these letters have two distinct sounds, a low or flat sound, and a high or sharp sound. In the case of the labials, however, the difference between these sounds is of so slight a character that it is scarcely worth taking into account. In the case of the linguals the difference amounts to a good deal. Compare for instance the sound of t in tal, an adze, with its sound in tinn, sick. The difference between its sounds in these two words is almost equal to the difference between th in thank and t in tin. By the low or flat sound of a consonant is meant its sound in union with a low or flat vowel, such as a, o, u, or ao ; and by its high or sharp sound, its sound in union with a high or sharp vowel, such as i. It is not to be assumed that the Gaelic con- sonants agree in sound with the same consonants in English. The fact is that with the exception of h and m there is not a consonant in Gaelic that has the same sound, and only the same sound, as the same consonant or any other consonant in English. Vlll. s We can readily learn the difference in sound between a Gaelic and an English consonant, by consulting, not our ears, but our tongue and lips. Our ears may deceive us, but our tongue and lips will not. A fiddler cannot produce two sounds precisely alike by touching the string in two differ- ent places. Neither can we produce two sounds similar in every respect by bringing the organs of speech into contact at different points. Let us compare for instance the sounds of English th in lath, Gaelic t in at, swelling, and English t in hat. These three sounds are quite different from one another. In saying lath the tongue strikes the edge of the upper teeth and is almost disposed to push itself out past the teeth ; in say- ing at, it strikes against the root of the upper teeth ; whilst in saying hat, it does not touch the teeth at all, but strikes above them. How are we to know when 1, r, and n have their soft or liquid sound, and when they have their hard sound ? As an almost invariable rule 1, r, and n have their soft sound at the beginning of words. The only exceptions to this rule are le, with ; ri or ris, to ; riamh, ever ; roimh, before ; and ni, will do, as in ni mi sin, I will do that. Reir, according to, and ris, again, are only apparent exceptions, these words being merely shortened and improper forms of a reir and a ris. So far as leibh, with jou, ruibh, to you, and romhabh, before you, are 'concerned, they are simply contracted forms of le sibh, ri sibh, and roimh sibh. When 1, r, and n have their liquid or soft sound in the middle or end of words they are generally written double ; as in balla, a wall ; garrach, a worthless little fellow ; bonnach, a cake ; call, loss ; gearr, a hare ; tonn, a wave. We have now to consider another important IX. question. How can we know when the conson- ants b, c, ch, d, g, r, h, Ih, 1, m, nh, n, ng, p, rh, r, s, t, V, and y have thek' low or flat sound, and when they have their high or sharp sound ? When a syllal)le begins with a consonant, the consonant has always its low sound before a, o, u, or ao ; and its high sound before e or i ; as in sar, a hero ; sor, spare ; suil, an eye ; saor, a carpent- er ; sen, old ; sith, peace. When a syllable ]>egins with a vowel the consonant coming after it has its low sound after a, o, u, ao, and e ; and its high sound after i; as in as, out of ; osnadh,asigh; uspag, a push ; aosmhor, aged ; es, a water-fall ; isban, a sausage. When a syllable begins and ends with a con- sonant, as a general rule the sound of the last consonant is determined by the character of the vowel ; as in bas, death ; cos, a crevice ; tus, beginning ; taod, a hair rope ; ses, stand ; dis, soft. When the consonant has its low sound after i, the letter o is inserted between it and the i ; as in fios, knowledge, which without the o would be pronounced fish. Again, when the consonant has its high sound the letter i is inserted between it and the vowel ; as in braid, a horse-collar ; boid, a vow ; tuis, incense ; and taois, dough. Of course the o is totally silent in fios, and the i in braid, boid, tuis, and taois. There are a few exceptions to the general rules of pronunciation laid down which re(}uire to be pointed out. C at the end of a word of one syl- lable, or at the end of an accented syllable, is generally pronounced like chc, as in mac, machc, a son. Chd, originally cht, is also generally pro- nounced like chc, as in smachd, smachc, authority. Cn and gn are sometimes sounded like r. Thus we hear croc, a bill ; craimh, a bone ; gruis, the countenance ; granda, ugly ; and griomh, a deed ; in place of cnoc, cnaimh, gnuis, gnada, and gniomh. In English the c and g are wholly omitted as in knock, know, gnat, gnomon. In pronouncing rt, it is a common practice to insert s between the r and the t ; as in mart, a cow, cert, right, which are pronounced as if written marst, cerst. Some insert the s between r and d, as in ard, high, ceard, a tinker, which they pronounce arsd and cearsd. In pronouncing 1 or r and a following b, g, m, or v, it is customary to insert the sound of a short u, like that of u in agus, between the 1 or r and the succeeding consonant ; as in Alba, Aluba, Scotland ; ferg, ferug, wrath ; arm, arum, a weapon ; garbh, garubh, stout. The same short sound is inserted between n and m or V ; as in ainm, ainum, a name ; ainbhach, ainuvach, a debt. The sound of nn is frequently omitted between a vowel and s ; as in annsachd, a beloved person ; oinnsech, a silly woman ; unnsa, an ounce ; Innsainech, an Indian. An before Z' is O- sounded like ung, as in an cu, ung cu, the dog. Fhuair, found, fhein, self, and fhathast, yet, are pronounced as if written huair, hein, hathast. Thu, thou, is pronounced u, not hu. S after t- is silent, as in 'san t-slige, 'san tlige, in the shell, S has its high sound in so, this; sud, that; but these words might be written seo, siud. S has its low sound in is, the verb is, and also and. Y or ya is frequently silent in the end of a syllable ; as in fiodh-al, a fiddle ; briagh-a, beautiful. V also at the end of a syllable is treated by many persons as a silent letter ; as in ga, take, for gav or gabh ; la, hand, for lav or lamh. A few erroneous statements respecting Gaelic sounds have found their way into books. It may save the student of Gaelic some perplexities to be put on his guard against these statements. Gaelic t, then, is never sounded like English ch. English XI. ch stands for tsh, as in tshurtsh or church. Gaelic d is never sounded like English j. English j stands for dzh, as in dzhig or jig. The man who says jirech sin for direch sin, just that, is simply mispronouncing the d. The expression tha eolas aige, he has knowledge, is not to be pronounced as if written tha yeolas aige. Eo never takes y before it except after do, to ; as in do dh-Eoghan, or do y-Eoghan, to Ewen. Gh in laogh, a calf, is not a peculiar and jaw-breaking sound. It is simply the consonant y, as can be easily seen by saying, first, lao-ya and next lao-y, dropping the a. Uh" f h is not an unpronounce- able combination of letters. Let us examine it in the sentence dh' f hag e mi, he left me. Dh stands for y and f h is silent. Surely any one who can speak at all can say yag e mi. A duck could almost say dh' f hag, or yag. THE VOWELS. The vowels a, o, u, ao, i, and e are named after their sounds in the following words: — a, out of; ^Ic, evil ; z^rra, a person ; a(?dcich, clothes ; /se, she ; (?ch, a horse. A, o, u, and ao may be termed broad, low, or flat vowels ; i, a slender, high, or sharp vowel ; and e an intermediate vowel. A vowel may have two or more short sounds, and corresponding long sounds. When a vowel is sounded partly through the nose, which takes place only when sounded in union with m or n, it is said to be' nasalized. In giving the various vowel sounds in the Gaelic language I will give the short sound in the first word and the corresponding long sound in the next. xu. A IS SOUNDED 1. As in grad, quick ; gradh, love. 2. As nasalized in mac, a son ; mathair, mother. 3. As in lagh, law ; ladhran, hoofs, as pronounced in Western Argyleshire. The sound of a in lagh is the same as that of u in lug. Its long form in ladhran can be ascer- tained by lengthening that of u in lug. IS SOUNDED 1. As in brod, lid ; cos, a crevice. 2. As nasalized in cnoc, a hill ; comhradh, con- versation. 3. As in gobhar, a goat ; gobhlag, a fork. U IS SOUNDED 1. As in cus, too much ; cmbach, lame. 2. As nasalized in muc, a pig ; much, quench. 3. As in agus, and, or like a in hospital. The long form of this sound is represented by a as sounded in Inverness-shire in ladhran, hoofs, and also by ao as sounded in Inverness-shire in laogh, a calf. AG IS ALWAYS LONG. IT IS SOUNDED 1. As in laogh, a calf, in Western Argyleshire. 2. As in laogh in Inverness-shire. 1 IS SOUNDED 1. As in ise, she ; i, an island. 2. As nasalized in min, meal ; minn, kids. 3. As in gabhibh, take, or like u in agus. XUL It is really sounded in three dift'erent ways in an unaccented syllable like ibh in gabh-ibh. Some say gav-iv, some say gav-uv or ga-uv, and others ga-u. Those who say gav-iv sound the i distinctly like i in ibh, drink ; those who say gav-uv or gauv sound the i like u in agus ; whilst those who say ga-u drop the bh or v both in gabh and il>h and sound the i like u in ugh, an egg, E IS SOUNDED 1. As in fer, a man ; ferr or fearr, better. 2. As nasalized in nech, a person ; nebh, heaven. 3. As in egal, fear, or like a in maple ; as in cem or ceim, step, or like a in fame. Many sound e in egal like e in fer, 4. As in fine, a clan, or like u in agus. The short sound of e in fer is the same as that of e in ferry. The corresponding long sound, or that of e in ferr or fearr, does not exist in English, Some find it in there and where, but they do so by mispronouucing these words, a thing that is very comiuonly done. DIPHTHONGS. A diphthongal sound is formed by the bkndlng together of two vowel sounds. Two vowels placed side by side do not necessarily form a diphthong. If they are both soandeil they con- stitute a di])hthong ; if one of them is totally silent they are merely a digraph. The (laelic diphthongs are ai, oi, ui, aoi, ci ; au, ou, ua ; ia or to, iu ; eo, eu. \ XIV. AI IS SOUNDED 1. As in saighit, an arrow ; saill, fat. 2. As nasalized in naidhechd, news ; scraing a scowl. 3. Like aoi, as in aibhnen, rivers, as pronounced in some places. 01 IS SOUNDED 1. As in roimh, before ; Roimh, Rome. 2. Like aoi, as in oidhirp, an attempt ; oidhche, night. UI is sounded as in suip, wisps ; luib, the genitive case of lub, a bend. • AOI is always long, and is sounded as in aoibh- nes, joy. EI is sounded as in beinn, a mountain. AU IS SOUNDED 1. As in aubhin, as pronounced in Western Arg}deshire ; as in daull, blind. 2. As nasalized in laumhan, hands, in Western Argyleshire ; as nasalized in maull, slow. OU is sounded as in foughar, autumn, in parts of of Argyleshire ; as in toull, a hole. UA IS ALWAYS LONG, AND IS SOUNDED 1. As in ruadh, reddish. 2. As nasalized in nuadh, new. 3. As in fuar, as pronounced in Athole. XV. lA OR lO IS ALWAYS LONG, AND IS SOUNDED 1. As in diar, tear ; fion, wino. 2. As in tiar, crooked ; fior, true. lU IS SOUNDED 1. As in tiugh, thick ; cliu, praise. 2. As nasalized in os-ciunn, overhead, or above. EO OR EA IS SOUNDED 1. As in Seoc, Jock ; leon, a wound. 2. As in leabhar, a book ; teoma, skilful, teagh- lach, a family. EU is sounded as in geumhtach, short and thick ; ceunn, head. In some parts of Argyleshire the sounds repre- sented by au, ou, and eu are not used. Dall, tonn, anj ceann are pronounced as these words are spelt, the a, o, and e being lengthened to some extent. According to the present mode of spelling, io is frequently a digraph, ea and ei are generally digraphs, whilst eu is always a digraph. There are no triphthongs either in Gaelic or English. THE ACCENTS. In pronouncing a word of two or more syllables we lay a certain pressure or stress of voice upon one of the syllables. This stress is callctl the accent, and the syllable upon which it falls the accented syllable. In (iaelic the accent invariably falls upon the hrst syllable of a word, except when that syllable happens to be a prefex, as in las-ir, XVI, a flame. It never falls upon a prefix tliat is known and felt to be such. In the word co-chruinn-ech- adh, a collection, no one would ever think of put- ting the accent upon co. Any one would put it upon chruinn, which is the main part or root of the word. SYLLABICATION. With regard to syllabication, or the division of words into syllables the following rules may be laid down : — 1. As a general rule the second syllable of a word begins with a vowel, and also the third syllable ; as in benn-ach-adh, a blessing. The tendency is to end a syllable with a consonant. 2. Ch, th, bh and mh, dh and gh, 11,. rr, and nn must always be joined to the vowel before them ; as in clach-air, a mason ; Leth-an-ach, a Maclean ; clobh-a, a pair of tongs ; samh-ach, quiet ; claidh- ebh, a sword ; bragh-ad, the neck ; dnill-ech,. foliage ; dann-arr-a, stubl)orn. 3. In the case of compound words the syllabic division must always take place between the twa words that form the compound ; as in gnath- f hacal, a comnion saying or proverb. 4. Prefixes and suffixes always form distinct syllables, as in do-leighes, incurable ; coill-tech„ one who lives in the woods. THE USE OF THE APOSTROPHE. When a word is contracted by omitting one or more letters generally used in pronouncing it, the omission should be indicated by an apostrophe, as in bhuailt' e for bhuailtedh e, he would be XVll. struck. Again, when a word generally used and necessary to make a sentence intelligil^le has Ijeen omitted ttie omission should be indicated l)y an apostrophe, as in an te 'bh' ann san taigh for an te a bha ann san taigh, the woman that was in the ' house. As no one ever says an bhen, the woman, gu am faod mi, that I may, gu an deid mi, that I will go, na an rachadh e, if he would go, na am faicedh e, if he would see, we should not write a' bhen, gu'm faod mi, gu'n deid mi, na 'n rachadh e, na 'm faicedh e ; but a bhen, gum faod mi, gun deid mi, nan rachadh e, nam faicedh e. It may be replied that some one said an bhen and gu an deid mi long ago. What of that ? We do not write to instruct people in anti(juarian matters or the original forms of words, but to convey our ideas to them. As a matter of fact no one ever said gu an deid, except perhaps in singing a line which lacked a syllable of the number required. THE ORIGIN OF CERTAIN WORDS AND LETTERS. The word thanic is from do and anac or ananca, which is from the Indo-Keltic root nak, to reach. To write d' thanic instead of danic or d' anic would be equivalent to writing do do-bhuail instead of do bhuail. As the verb anac or anic is never used by itself, there is no necessity for writing d'anic. Ranic, reached, is from ro and anac, or anic, the form of the word always used by early writers in the third person singular. Thic, will come, is from do and ic ; and theid, will go, from do and eit. Thuc, gave, is from do and uc ; and thoir, give, is from do and bheir. A bheil thu, are you ? is for am feil thu. Is, and, is a diftercnt word from agus. XVIU. and. It is therefore improper to write it a's or 'us, as if it were a contracted form of agus. It is at the present day invariably pronounced us, and might be written us. Is is generally used to con- nect nouns, and agus to connect the clauses of a sentence. Ged a is from ge do, and is still used in that way, as in ge do bha mi, although I was. Mo, my, and do, thy, are generally changed after ann, in, to am and ad, as in ann am laimh, in my hand, ann ad laimh, in thy hand. In expressions of this kind the preposition is frequently omitted. We say simply 'am laimh, 'ad laimh. Aig, at or by, originally oc, has been cut up into more shapes than any other word in the language. We find it not only in its proper form aig, but also in such forms as aic, ag, 'g, a, ga. Its various forms will be found in the following expressions : aig Mari, in possession of Mary ; aic-e, in her possession ; ag ol, at drinking ; 'g ithedh, at eating ; a buladh, at striking ; ga a-bhualadh, contracted to go 'bhua- ladh, at his-striking, or striking him. A-bhualadh is dealt with as one word. In the expression, thig gam ionnsidh, come to me, ga is not for aig, but for do, to. The correct form is thig dom ionnsidh. In the expression gach sceula ga bheil agad, every story that you have, ga stands for de na. The original form of the article was sind. Sind was first changed into in or int, and next into an or ant. We still use the last form of it, as in the expres- sion ant ech, the horse. As, however, in pro- nouncing this form of the article, we invariably separate the t from the article and prefix it to the noun, we should \\Tite not ant ech, but an t-ech. The original form of the preposition ann, or an, was in. It was changed from in to ann or an. The s that we find attached to it in such an expression as anns an taigh, in the house, does not properly belong to it. It is the s of the article in its original form, sind. For anns an taigh, then, we may write ann san XIX. taigh, or an san taigh, which is probably the most common form of the expression. In the expression thoir sin do dh-Iain, give that to John, dh is not a Repetition of the preposition do, but simply a sound thrown in to render the pronunciation more agreeable. It is easier to say do dh-Iain than it is to say do Iain. We should write, not do dh' Iain, but do dh-Iain. THE RULE OF LETHANN RI LETHANN AND CAOL RI CAOL. The earliest Irish writers followed a natural and correct method of spelling. In course of time, however, the rule of lethann ri lethann and caol ri caol was framed and adopted, and is still in full force. According to this rule, if the last vowel in a syllable be a broad or low vowel, the first vowel of the syllable following it must also be a broad or low vowel ; and if the last vowel of a syllable be a slender or high vowel, the first vowel of the syllable following it must also be a slender or high vowel. In the word slanich, heal, from the stem slan and the suffix ich, a is a broad or low vowel. It may therefore be followed by a, o or u, but not by e or i. We may write slanaich or slanuich, but not slanich. Of course the a in aich leads to a false pronunciation. The u in uich is equally useless, and also leads to a false i)ronunciation. Why then insert either a or u before ich ? Simply to preserve the rule of lethann ri lethann for the benefit of the eye. The word baighail, kind, is formed from the stem baigh and the suffix ail, a contraction for amail or amhail, like. As i, the last vowel in baigh, belongs to the class of slentler or high vowels, we must take good care not to put a, o, or XX. u after it ; it must be followed by e or i. Conse- quently we change ail to eil, and write baigheil. Of course nobody thinks of saying baigheil ; every one says baighail. But what of that ? The rule of caol ri caol is preserved for the satisfaction of the eye. After the rule of lethann ri lethann and caol ri caol had become fashionable in Ireland, it was introduced into Scotland, and rigorously ap- plied to the Scottish Gaelic. To the rule of lethann ri lethann and caol ri caol there are severl objections. In the first place, it is not needed, and can not serve any useful purpose. It is impossible to point out anything gained by it. In the second place, it tends to produce a false pronunciation. If we pronounce the word Mairi as it is spelt we must evidently say Myry. In the third place, it tends to put the student of languages off the right track. We are told that ea in fear, a man, is a diphthong, and that it is made up of the sounds of e and u rapidly joined together. No man would maintain this absurd notion except a man who was influenced by the rule of lethann ri lethann and caol ri caol. We are told that fear was originally feras, and that the a was so powerful that it forced its way back between the e and the r. It is a well-known fact that when a vowel forces itself back in a word, it does not do so to be a silent letter and thus destroy itself. There is not a man living that ever heard the a in fear sounded even in the faintest manner. But fer was not originally feras, but feros. We are told that the rule of lethann ri lethann and caol ri caol, or of broad vowel to broad vowel and slender vowel to slender vowel, is the same as the law of vocalic harmony in the Finnish and other Ural-Altaic languages. The two rules are not the same. The Finn pronounces his words as he spells them ; the Highlander does not. The Finn's law is founded XXI. upon the nature of his language; the Highlander's law is founded simply upf)n the lively fancy of Irish scribes of a comparatively late period. The Finn's law is a reality ; the Highlander's law is a fiction. I^robahly we shall he told by and by that the law of lethann ri lethann and caol ri caol clearly proves that the Highlanders and Irish are to a large extent descended from some small yellow savages who spoke a language allied to the Finnish, and imposed its laws upon the Ciaelic. In the fourth place, the law in question is an utter ajjsurdity. It exists in books ; but the spoken language refuses to submit to it, just as a sane man would rel)el against being put in a straight- jacket. PHONETIC SPELLING. That the current niethod of spelling Gaelic is exceedingly imperfect no one can deny. The same letters or combinations of letters are used to represent several distinct sounds ; the same sounds are represented in ditferent ways ; simple sounds are represented by two letters ; letters ^d com- binations are sometimes used to represent sounds that do not properly belong to them ; and letters are frequently written, but not pronounced. Some of these things are not merely theoretical imper- fections, but positive evils. These evils should be removed. That they could be removed is just as certain as that they exist. They could be removed by spelling the language phonetically; that is, by spelling every word as it is pronounced, and by always using the same sign to denote the same sound. But is it desirable to spell wcjrds in this way? \'cs, from every point of view in which the matter can be looked at. XXll. Every one knows that it is a very laborious work to learn to read English. This arises from the fact that one has to learn not only the names of the letters, but the names of thousands of words as well. Who would ever think of calling cough, coff, and plough, plow, unless he had l^een taught to do so? The present mode of spelling is utterly vicious and absurd. It is simply a disgrace to the British and Americans, especially when we con- sider how these peoples ridicule the old-fashioned notions of the Chinese and boast of their own intelligence and progressive spirit. We all profess to take a deep interest in the welfare of the young people who are growing up and soon to take our place in the world. Is it becoming then on our part — is it kindness or justice — to be compelling children to waste years of valuable time learning to read their mother-tongue, when, if it was spelt properly, they could learn to read it in a few months ? It may be imagined by some that the introduc- tion of phonetic spelling would tend to obscure the roots of words. This is merely a groundless supposition. Those who have carefully considered the matter, and whose opinions are worth listen- ing to, think very differently. Max Muller says : — "The pronunciation of languages changes accord- ing to fixed laws, the spelling has changed in the most arbitrary manner, so that if our spelling followed the pronunciation of words, it would in reality be a greater help to the critical student of language than the present uncertain and unsci- entific mode of \\ntmg."~Sc/ence of Latiguage, Vol. II, page III. Prof. Whitney, the highest authority in America, says :— "Our words as we write them are full of silent and ambiguous signs of every class, unremoved ruins of an overthrown phonetic structure. And our sense of the fitness of things has become so debauched by our training xxni. in the midst of these vicious suToundings that it seems to us natural and proper that the same sounds sJiould be written in many different ways. It is natural and praiseworthy that we should be strongly attached to a time-honored institution, but this feeling becomes a mere blind prejudice, and justly open to ridicule, when it puts on airs, proclaims itself the defender of a great principle, regaids inherited modes of spelling as sacred, and frowns upon the phonetist as one who would fain mar the essential beauty and value of a language. — Language and the Study of Language, pages g^ and 468. Prof. Sayce says : — "The objection that a reformed spelling would destroy the continuity of a language or conceal the etymology of words is raised only by ignorance and superticiality." — Introduction to the Science of I^anguage, Vol. If. It may be urged against phonetic spelling that by having the same sound always indicated by the same sign we may have two words of different significations spelt in the same way. What of that ? It will of course be replied that we will have no means of determining what is meant. It is not perhaps desirable that two nouns having different meanings, or two adjectives, or two verbs or two prepositions, or two adverbs, or two con- junctions should be spelt in the same way, but this is a thing of very rare occurence. The old Kelts and Goths could not build railroads and steamboats, but they knew how to build up a language just as well as we do, and probably a great deal better. They took good care not to make two words belonging to the same part of speech precisely alike. Cas, the leg, and cas, steep, are spelt and pronounced in the same way. Ghearr mi mo chas means I cut my foot, and tha e cas, it is steep. Is it conceivable that any man would understand by ghearr mi mo chas, I cut my steep ? XXIV. It is especially desirable that the Gaelic lan- guage should Vje spelt phonetically. There are at the present day thousands of persons in the world who can speak Gaelic and read English, but who cannot read Gaelic. This is surely a state of things that should not be allowed to con- tinue. If Gaelic were only spelt phonetically any one who understands it, and who can read English could learn to read it in a few hours. That the ability to read it would be an intellectual gain to one no man who is possessed of sound sense will be disposed to deny. We are told over and over that Gaelic is a dying language. Probably it is. At the same time it does not follow that it is as near its end as its foes imagine. There can be no doubt that among the things helping to kill it, at least in this country, is the inability of those who speak it to read it. By spelling it in a natural and proper manner this source of injury to it would be removed, and its life prolonged. The man who can read and enjoy its song and stories will never think of letting it die. Others may kick it and try to kill it, but he will stand by it. He loves it, not simply l)ecause his ances- tors spoke it, not merely because it was the language of good, and great, and brave men, but for its naturalness, beauty, and strength, for its inherent excellence. The following statements by Prof. Sayce, deserve earnest consideration : — "The inadequacy of English spelling is ex- ceeded only by that of Gaelic, and in the com- parative condition of the Irish and Scottish Gaels on the one side and the Welsh Kymry on the other, we may read a lesson of the practical effects of disregarding the warnings of science. Welsh is phonetically spelt, the result being that the Welsh, as a rule, are well educated and indus- trious, and that their language is maintained in XXV. full vigor, so that ci Welsh child has his wits sharpened and his mind opened by being able to speak two languages. In Ireland and Scotland on the contrary, the old language is fast perishing ; and the people can neither read nor write unless it be in English." — Introduction to the Science of Language, Vol. II, page 34J. Whilst the first and supreme rule in spelling words is that we spell them as they are pronounced there is another rule to which we should also attend. When we know the original form of a word we should in spelling it preserve that form as far as the present mode of pronouncing it will permit us to do. Claidhebh, a sword, naobh, holy, deagh, excellent, tiaigh, the foot, and laighe, lying down, were originally spelt claideb, noeb, deg, traig, laige. So far as the present pronun- ciation of these words is concerned claidhemh, naomh, deadh, traidh, and laidhe suit just as well as claidhebh, naobh, deagh, traigh, and laighe. Inasmuch however as the latter mode preserves the original consonants, whilst the former does not, the latter mode is to be preferred. The older the form in which we have a word the more likely w^e are to find out its origin and true meaning. It is per- fectly true that it is not the business of spelling to preserve or suggest etymologies. At the same time we should not utterly disregard the etymol- ogy of a word when there is no real necessity for doing so. X XXVI. II. THE STRUCTURE OF GAELIC POETRY. There are certain rules of composition to which every poet or song-writer must attend. These rules are very simple, and can be thoroughly understood and practised by any one who will try. The following are the principal rules : — 1. Every line of a poem must be of a certain length, that is, it must contain a certain number of syllables. 2. Certain lines, which may be called corres- ponding lines, must be of the same length. 3. The accent must fall at regular intervals ; in other words, the accented syllables must occupy a certain position. 4. The end-words of certain lines must rhyme together ; that is, they must contain the same vowel sound. It is not necessary in Gaelic that the consonants should have the same sound. Two words rhyme perfectly when their vowel sounds are the same, as beo and ceo. Two words rhyme imperfectly when the vowel sounds are not pre- cisely the same, as torr and meoir. Imperfect rhymes are allowable. They should not however appear only as occassional exceptions, 5. In certain cases a word within a line must rhyme with the last word of the preceding line. This in-rhyme, or middle rhyme as it is generally called is neither required nor used in English. In Gaelic poetry it is almost a matter of necessity. xxvn. We may have poetry without it, ')ut we cannot have poetry thatv will please the ear without it. It may not give strength to a poem ; it unquestion- ably gives beauty to it. The want of it is a serious defect in our present metrical version of the Psalms. 6. In songs, or poems intended to be sung, all the verses must be of the same length. Of course this rule does not apply to poems composed in the same style as Beinn-Dorainn, which con- tains several parts, each to be sung to an air suit- able to itself. In order to understand the full meaning of these rules it will be necessary to examine the structure of a few verses. Let us begin with the following verse : Cha robh na Gaidhil f«/linnech ; B' e 'm beus 'bhi sesmhach, trt:bhachdach, 'Bhi bechdail, rechdmhor, ardanach, 'Bhi' dan a dol 'san tuasaid. CHORUS Deoch-slainte htchd-na}n-hrecanan ; 'S e \iir nut '« aiairt a />' aite leinn ; '6" guit olatnid gti scairtail i Air lascairen a chruadail. The first line, Cha robh na Gaidh-il fail-inn-ech, contains eight syllables. The second and third lines are of the same length. The fourth line, Air, las-cair-en a chruad-ail, contains seven syl- lables. In the first line the accent falls upon robh, Gaidh, and fail, or upon the second, fourth and sixth syllables. In the second and third lines, and also in the fourth, it falls u]:)on the same syllables. The end-rhyme comes in at fail, or the sixth syl- lable. It conies in in the same syllable in the second and third lines. Ffli/linnech, tabhachdach, XXVIU. and ardanach rhyme together. The in-rhyme, or middle rhyme, comes in in the second syllable of the fourth line. D^n a dol rhymes with ardanach. The chorus is constructed according to the same general plan as the first verse, and is of course to be sung with it. When we take the verse and the chorus together we find that the two closing M'ords, tuasaid and chruadail, agree in rhyme. But the chorus is to be sung after every verse in the poem. It follows then that the closing word of every verse must be a word with which chru- adail will rhyme. The first verse contains thirty- one syllables. Every verse in the poem contains the same number. Let us look at another verse : Thuit gu lar an crann mwllich, Craobh a b' aluinne dz/illech Fer neo-scathach 'sa chzmnart 'vShesadh dan anns gach cz^masc ; Bha thu laz'dir mar chz/ridh 'Chur na staiiinn gu fzdang ; — Bu tu 'n t-armunn d' am bz/inedh 'bhi mor. The sixth syllables of all the lines agree in sound. This was necessary. But the third syl- lables of all the lines also agree in sound. It was not necessary that all the the third syllables should rhyme together. Still, the fact that they do so adds to the melody of the verse. The verse closes with the accented syllable mor. Every verse in the poem ends with a syllable that rhymes with mor. Let us now consider the structure of the fol- lowing verse : Thanic dith air an ardrich 'Nuair a dh' eirich muir-b^zthte fo chr^z'c ; XXIX. Thuit craobh-ubhall mo gharrklh, 'S gun do f hroisedh am blath fedh an {heoir ; Chaidh mo choinnel a smaladh, 'Bu ghlan solus a dmrrsadh mu 'n bhcrd ; Bhrist an gloine 'bha 'm scathan, 'S dh 'f halbh an daoimen a m' f hamne glan oiT. The first line contains seven syllables and the second nine. The two together contain sixteen syllables. The third and fourth lines, the fifth and sixth lines, and the seventh and eighth lines contain the same number. The verse is thus formed by putting two lines after two lines until the eight lines required in it are made up. The sixth syllable of every second line rhymes with the sixth syllable of every first line. Then the end- syllables of all the second lines, as chroic, f heoir, bhord, and oir, rhyme together. This adds to the melody of the verse, and makes it more easily remembered. All that was absolutely necessary however was that the end-syllable of the fourth line should rhyme with the end-syllable of the second line, and the end syllable of the eighth line with the end -syllable of the sixth line. The agreement in sound of ardrich, gharridh, smaladh, and scathan is purely accidental. Ardrach, or ard-ramhach, means an oared galley, and is not to l)e confounded with fardach, a dwelling. The number of lines in a stanza, the length of each line, the position of the accent, and the words that must rhyme together depend upon the measure in which a poem is composed. We may find the plainest laws of prosody violated in some old poems. We must remember, however, that some of the old poets could not write, and that even those among them who were good scholars did not write down their poems. Thus errors of composition might easily escape their notice. We must remember also that the men XXX. who handed down poems by memory from one generation to another were likely to introduce defects of various kinds into them. They might change words unintentionally, they might forget words and substitute words of their own, or they might join parts of two stanzas together. We are not to rush to the conclusion that those bards who could neither read nor write, such as Rob Donn and Duncan Ban, were uneducated men, and therefore totally unacquainted with the laws of prosody. It does not follow that a man who cannot read is an uneducated man, that is, a man destitute of mental training. The old bards were all educated men. They could speak their mother-tongue correctly, and were intimately acquainted with the history, traditions, and poetry of their country. So far as prosody is concerned they made a careful study of its laws. Among the abominations to be avoided in poetic compositions are contractions. A termina- tion that is invariably used in prose should not be lopped off in poetry. Neither should vowels be thrown away. Consonants are very good in their place, they are the bones of a language, but there is very little music in them, XXXI. AN CLAR-INNSE. - , . ,, TAOBH-DUILLEIG 1. Lachiiin Mor Mac-Mhiiirich, i 2. Isebal nigh'n Mhic-Cailain, 2 3. Mac-Cailain, , 4. Tigherna Chola, . 5. Domhiiall Mac Fhionnlaidh nan Dan, 8 6. Bean Ghriogair Mhic-Griogair, 18 7. Mor Nic-Faidain, 21 8. Am Bard Mac Mhurchidli Mhic Iain Ruaidh, 24 9. Bean Mluirchidh Mhic Annla, 27 10. Murchadh Mor Mac Mhic Mhurchidh, 28 II Diorbhuil Nic-a-Bhriuthain, 31 12. Pol Crubach, 3- 13. Mari nigh'n Alastair Ruaidh, 39 14. Echann Bacach. A shir Lachinn na feile, ^i 'S ann Diciadin, a shair, 44 A chno Shamhna, Blar lonarcheitain. 45 50 Gur bochd naidhechd do dhuthcha 55 Is beg aobhar nio shugridh 57 15. Griogair Og Mac-Griogair, 58 16. Nighean Uhonihnill Ghlais, 62 17. An Ciaran Mabach, 65 18. Iain Lom. Blar lonar-Lochidh, 68 Cuid de dh-aobhar mo ~herain, 72 Mort na Cepich, ja S mi m shuidh' air bruaich torrain, 82 Moch 'sa mhadinn 's mi 'g eirigh, 84 Cha b' e tuaineal a chnatain, 87 An ainm an aigh ni mi tus, go 19. (Jillesbic na Cepich, g^ 20. Nighen Mhic-Gillechaluim Raarsaidh, 95 21. Donnachaiih Mac-an-I)iibhshuilich, 97 XXXll. „„ X> 71 c • i_ TAOBH-DUILI.EIG 22. Raonall na Sceithe, 23. Mac Iain Luim, ^^.^ 24. Alastair Bhath-Fhiunntinn. Bho 'n lughigedh 'thug Dia dhomh, „, Sechdain dalach bho Fheill-Patric nf 25. Domhnall Donn Mac Fhir Bhath-Fhiunntinn. Cha taobh mi na srathan, jj6 Beir an t-soridh so bhuam, uo Mile mallachd do 'n ol, ^2^ 26. Lachinn Mac Mhic Iain. Marbhaise air an t-saoghal chruaidh, X2z Ghillesbic, ni 'm molim ri m' bheo, i^fi 27. Catnona Nic-Gilleain. 'S ann Di-sathairn' a chualas, 128 Ged a dh' f hag thu ri port mi, i^i An sceul 'thanic do 'n duthich, 1^4 Tha mi Yalbh an cois tuinne, j^t 28. Bard Mhic- Ic-Iain, ^^7 29. Mr Iain Peutan, '^^ 30. An Clarsair Dall, ji 31. Mr Aonghus Mac-Gillemhoire. '^ Ged a tha mo choirc an cunnart, ic6 Di-domhnich 's tu 'siubhal lergan, icg Ochadan, mor tha thu 'n diugh, xfir* 32. Lachmn Mac Thearlich Oig, ,^ 33. Aonghus Odhar, ^' '^ 34. Sile na Cepich, ^?| 35. Iain Mac Ailain. ^ .o.^n^ "^^h d' fhaodadh mo thogail 'suas, 172 GhiUesbic, mo bhennachd ri m' bheo, 174, Air sceith na madne 's luaithe, ^-1 Mu 'n sceul so a chualas, jlg Tha mi 'm chadal s gur tim dhomh duscadh, 180 b an Dreallmn tha air iomad fath, 180 lomchair mo bhennachd, jox Beir an t-soridh so bhuamsa, iq. Ellam an eich bhain, j^* Air leam fein gur truagh do dhaoine, iqq Ihi chumhachdich nan cumhachdan, 202: BROSNACHADH-CATHA CHLANN- DOMHNILL. LE LACHINN MOR MAC-MHUIRICH. A Chlanna Chuinn, cuimhnichibh Cruas an am na h-iorghuill, — Gu airnech, gu arronnach, Gu arach, gu allanta, Gu.athlainh, gu arronta, Gu allmhara, gu arahdach, Gu anmhorach, gu aon-innt'nechy Gu ar-meinech, gu anamanta, Gu ascaoinech, gu airfidech, Gu allta, gii anabarrach, Gu ann-meinnech, gu an-glonnach, Gu ainnertach, gu ainsgenach, Gu aintesach, gu anmhurrach, Gu arm-leonach, gu acf huinnech, Gu arm-chreuchdach, gu aigentach, Gu ailghesach, gu agarach, Gu aghmhor, gu abarach, Gu airbhertach, gu ath-bhuillech, Gu an-dlighech, gu ath-mhillech, Gu ainmail, gu allail, Gu ardanach, gu ath-shellach, Gu aon-ghuthach, aon-chridhech, Aon-ghneithech, all-bhuadhach. Gu urranta, gu ur-mhaisech Gu ur-chlesach, gu uaibhreach, Gu uil'-f hergach, gu uaill-f heartach, Gu urchoidech, gu uamhasach, Gu urrasach, gu urramach, Gu ur-loiscech, gu uachdarach, 2 Gu ur-mhaillech, gu uchd-ardach, Gu uidhimicht', gu ughdarach, Gu upairnech, gu ur-ghleusach, Gu ur-bhuillech, gu ur-spellach, Gu ur-labhrach, ur-lamhach, ur-nertmhor, Gu cosnadh na cath-larich Ri bruinne bhur biuthidh. — A Chlanna Chuinn Cheutchathich, 'S i 'n nis uair bhur n-aithnechidh. A chuilainen conf hadhach, A bheithrichen bunanta, A leoghannan lan-ghasta, Onchonabh iorghuillech, De lacchridh chrodha churanta De Chlannabh Chuinn Cheutchathich, A Chlanna Chuinn, cuimhnichibh Cruas an am na h-iorghuill. Bruinne, the breast, front. Biuthidh, a formidable foe. Conf hadhach, furious. Bunanta, strong. Onchu, a wolf. Mac Mhuirich's brosnachadh-catha contains in all seventeen stanzas, or a stanza for every letter in the Gaelic alphabet except h. It was addressed to the Macdonalds when about to engage in the battle of Harlaw, July 24th, 141 1. We have given only the first stanza and the last. The other stanzas contain nothing but adjectives preceded by gu, and thus turned into adverbs. ISEBAL NIGH'N MHIC-CAILAIN. Isabel Campbell, the poetess, was a daughter of Archi- bald, second Earl of Argyll, Gillesbic Ruadh. She was married to Gilbert Kennedy, second Earl of Cassilis. Her husband was assassinated at Prestwick, near Ayr, by Hugh Campbell, Sheriff of Ayrshire, in 1527. Gilbert, her eldest son, vvho was born in 1515, succeeded his father as Earl of Cassilis. Quentin, her fourth son, was the last abbot of Crossraguel. 3 IS MAIRG DO'N GALAR AN GRADH. LE ISEBAI. NIGH'N MHIC-CAILAIN. Is mairg do 'n galar an gradh, Ge b' e fath fo 'n abrim e ; 'S decir scarachdinn r' a phairt, 'S truagh an cas 'sa bheil mi-fein Leis a ghradh 'thug mi gun f hios, On 's e mo les gim a luaidh, Mur a faigh mi furtachd trath, Bidh mo bhlath gu tana, truagh, Am fer sin d'an dug mi gradh Is nach faod mi 'radh os n-aird, Chuir e mis' am boinn nach geill. Mo chrech! domh fein is ceut mairg. DUANAG GHAOIL. Vo nighin Mhic-Dhomhnill Dhun-naobhaig. LE MAC-CAILAIN. Mairenn uain gu Dun-nan-naobh gel, Aol-chlach eibhinn nan sruth honn ; Cuirten righ is cuan nan glan thraigh, 'S e 'm brugh eibhinn, 's bantrachd ann, U. 'S tursach leinne 'bhi ga t' f hagail, 'Arois nan cuach amalach oir ; Osnadh, gu d' ruighechd o d' mhor mhais, Bheirar uainn le frasabh dheoir, U. 'N cuimhne Ictsa, 'bheil-deirg mhalda. Mo riochd fein, uait no 'ad ghar .-' Mar shamhilt brain air ghlan leig, A ghr&idh, gun aon bhreig, riut ni'n scar, O. Mi ga t' f heithemh air srath sen chuain, Gun iul puirt, gun chal 'bhi fo 'm, 'M buinne fairge tonn thar thaobh oirnn, Clar mo luinge bheirar uam, O. 'S eibhinn dhuit-s', a mhadidh brie, O, Mo run riut 's na h-abair e, — Far an caidil thu gun toir ort, A thi, 'nuair nach caidlinn fein, O. 'S eibhinn dhuit 'n trath laighes each, O, A bhi 'n eaidremh mna nan rose mall ; Ged a chuirtedh mi ri eroich, O, 'S truagh an nochd nach mis' a bh' ann, O. Gu dun nam buadh is an t-sonis Thoir uamsa soridh nc dho, Gu ribhinn shuairc a ehaoin ehaidrimh, 'S a ehuaeh-f huilt fhada gu broig, O. Brugh, a grand house, a royal residence. Samhilt like- ness, image. Bran, a raven. Leug, a pearl. 'Ad ghar, near thee, beside thee. Buinne, a wave, a stream. It is probable that the Mac-Cailain v/ho composed Mair- enn Uainn, was Archibald, fourth Earl of Argyll. He suc- ceeded his father in 1530, and died in 1580. X TIGHERNA CHOLA. Hector Maclean, fourth of Coll, was a good man, and an excellent scholar. He was known as An Cleirech Beg or the Little Clerk. He composed a few pieces of poetry in Latin. He succeeded his brother as Laird of Coll, in J558, He was then well advanced in years. 5 CAISMECHD AILAIN NAN SUl'. LE TIGHERNA CHOLA. 'S mithich dhviinne mar bhun umhlachd Dan burdain a chascairi dhuit, A f hlescich bhrioghiiihoir 'fhliuchas piosan Le d' dhibh spiosair, nertmhorich. 'N nochd nar cheilledh fion na Frainge 'Nad thech menmnach, niasgalach, A shil uaibhrich nach biodh uaignech 'S o 'm biodh sluagh gu cadallach. 'S iomad geocach ann ad choi.sin. Agus deoiridh aigentach 'N uair 'leigedh iat am mach am barca Thar an cabul ro ghasda. Cenglar uimpe mar bhur n-abhaist, Cuan a b' aird' do chascairt leo, 'S nitar sin a reir a cheile Gun f heum 'bhi air ath dheanamh, Beirt choal righin, lionmhor, chainbe. Gun aon snaim marcachd oirr', 'N cengal ri failbhegabh iarinn, Droineb'nach iarr acarachd. Sin air dheanamh hithach laidir, Le spionnadh ard 'sa chert uair sin, Gus an dugadh air a crannabh claonadh Taobh na gaoith a chert-eigin. 'N uair 'shuidhedh iat air a crann-ceille Gach fer fein ri drepairechd, A liuthad sodar muir onfhaidh, 'S e gu ceannghel, gorm, caitainach. A bristedh gach taobh de 'brannradh, 'S e 'n coi-ruith ri 'baidalaljh, Fad bhur fad-f hradhairc 'sna neulabh, 'Slad o 'beul r' a f haicin leo. * A dol timchioll sruth' no sailain, 'S i gu lenabhail, tartarach, 'S iomad luirech an cengal ri 'h-earrich, 'S bogha derg Sasunach, Crainn air an locradh o roinn gu dosabh Le 'n cinn dhoidech fhad-ghainech. — 'N uair a chunnaoadar am fad bhuait Na criochan ris an robh fuath acasan, Glacadar na fuirbi righne 'Nan doidibh min', ladarna ; Rinn iad an t-iomram teann teth Tobhtach, laidir, eolach, acuinnech. Thug iad cutrom air na liaghibh, 'S raimh gam pianadh acasan ; Chuir iad a beoil mhor ri cheile, "S a da chleith an taice sin. Burdan, a jest, a criticism, a jibe ; a humming noise, a sing-song ; also perhaps burdoon. The Irish burdoon was a species of harmonic accompaniment. It was the same kind of singing as the French faux bourdon, and the Italian falso bordone. When a song was sung with the burdoon, three or more voices took part in the suiging, one represent- ing the tenor, the others successive!)- repeating the words of the song in a higher pitch, so as to form accords. E. 0.' Curry's Manners and Customs of the Ancieut Irish, vol. i., page 607. Dan burdain may then mean a song sung in the burdoon manner. Probably however the meaning of the expression in this poem is a bantering song, a song composed in good humour, but containimg some gentle touches of sarcasm. Pics, a silver cup. Masgalach, flat- tering. Droineb, tackling. Acarachd, moderation, gentle- ness. Luthach, strong, well-jointed. Crann-ceille, helm. Sodar, a trotting, a trotting horse, a wave trotting or rush- mg on. Onfhadh. a blast, a storm. Caitainech, rough, surly. Brannrahd, a prop, a support, as tand. Baidal, the upper part of a sail, an ensign, a tower. Slad, fagging, making havoc, plundering. Sailain. a little inlet, gulf, or arm of the sea. Tartarach, noisy, clamorous, bold. Doidech, strong. Fad-ghainech, long-darted. Doid, the hand, grasp. Tobhtach, furnished with benches for rowers. Liagh, the blade of an oar. Cliath, or cliath-ramh, a set of oars. l>achainn Catanach Maclean of Duart married Marion, daughter of John, first Maclean of Treisinnis, by whom he had two sons, Hector Mor his successor and Allan, known as Ailain nan Sop. It is stated in some works that Allan was a natural son. The statement is not correct. Ailain nan Sop was a man of courage and ability He got a small fleet under his command and made plundering excursions to Ireland, the Lowlands, and parts of the High- lands. He got the name Ailain nan Sop from the fact that he frequently set wisps of burning straw to the buildings of the districts invaded by him, and reduced them to ashes. He killed the Laird of Lethir and took possession of his lands. He killed Malcolm Macneill of Oigha in 1530, and seized his estate. The K)arl of Argyll secured his non- interference by a gift of the lands of Cille-Charmaig in Knapdale, and Macdonald of Islay by a gift of Tarbert Castle. He died in 1551, and was buried In lona. He had two natural sons. Hector and John. They were both legi- timated. Angust 30, 1547. According to tradition. Hector Maclean, the Bard, after- wards Laird of Coll, made scjnie remarks about Ailain nan Sop's conduct that were not very complimentary. Allan, provoked by these remarks, went to Coll, seized the poet, and took him away as a prisoner to Tarbert Castle. The bard composed a poem about Allan, which pleased him so much that he set his prisoner at liberty, with a friendly warning to be more guarded about his tongue for the future. Dr. ^Maclean states that Caismechd Ailain nan Sop was composed about the year 15^7. It is in all probability the very poem which procured his liberty for the scholarly bard of Coll, ' 8 DOMHNALL MAC FHIONNLAIDH NAN DAN. Domhnall Mac Fhionnlaidh was a Macdonald. According to tradition his father, Finlay Macdonald lived in Glencoe, and was banner-man to Mac Mhic Iain, as Macdonald of Glencoe was invariably called. His mother was a native of Lochaber, and the daughter of a poet and deer-stalker who lived at Creg-guanach. Donald was brought up with his grandfather in Lochaber. After his father's death he returned to his native district, but owing to a disagreement with his chief, Macdonald of Glencoe, he remained there only a short time. He returned to Lochaber, the home of his 5'outh. He succeeded his grandfather as bard and chief deer-stalker to Macdonald of Keppoch. He lived at Fersit, An Fhersaid Riabhach, at the lower end of Loch-treig, but passed the greater part of the summer at Creig-guanach, which is at the upper end of that loch. He was married but his wife lived only a few years. Mary his only daughter, kept house for him in his old age. When Domhnall Mac Fhionnlaidh was an old man, and unable to hunt the deer, the young laird of Keppoch Raonall Gorach invited his principal followers to an enter- tainment at Taigh-nam-fledh. The aged bard was not in- vited, but started of his own accord, and .vent as far as Taigh-na-fuine on his way to Taigh-nam-fledh. Finding however that he was not wanted at the entertainment, he turned home. On his way back he heard an owl in the woods of Strone. His Oran na comhachaig, in which he addresses the owl as old and lonely like himself, was then begun. Domhnall Mac Fhionnlaidh was a very old man at the time of his death. He is buried in Cille-Chaorail in Lochaber. ORAN NA COMHACHAIG. LE DOMHNALL MAC FHIONNLAIDH. AM BARD. A Chomhachag bhochd na Sroine, An nochd is bronach do leba, Ma bha thu ann ri linn Dhonnghail, Chan ionghnadh ge trom let t'aignedh. A CHOMHACHAG. 'S co-aoise mise do 'n daraig, 'Bha 'na faillein ann sa choinich, 'S iomad linn a chuir mi romham, 'S gur mi comhachag bhochd na Sroine. AM BARD. An nise on tha thu aosda, Deansa t' f haosit ris an t-sacairt, Agus innis dha gun euradh, Gach aon sgeula ga bheil agad. A CHOMHACHAG. Cha d'rinn mise braid no breugan, Cladh na tearmun a bhristedh ; Air ni' f her f hein cha d'rinn mi imnadh, Gur caillech bhochd ionnric mise. AM BARD. Chunnacas mac a lihrithimh chalma, Agus Ferghas mor an gaisgech, Agus Torradan Hath na Sroine; — Sin na laoich 'bha domhail taicail. AM BARD. On a thoishich thu ri senachas, 'S eigin do lenmhuin na's faide Gun robh an triuir sin air foghnadh, Mun robh Donnghal ann san Fhersit. A CHOMHACHAG. Chunnic mi Alastair Carrach, An duine 'b'allaile 'bha 'n Albin, 'S minic a bha mi ga eistechd, 'S e aig reitech nan tom selga. lO Chunnic mi Aonghus 'na dheghidh, Cha b' e sin raghain 'bu taire, 'S ann san Fhersit a bha 'thuinedh, 'S rinn e muilenn air AUt-larach. AM BARD. Bu lionmhor cogadh is crechadh, Bha 'n Lochabar ann san uair sin, Cait am biodh tusa ga t' f halach, Eoin bhig na mala gruamich? A CHOMHACHAG. Is ann a bha 'chuid mhor de m' shinnsredh, Etar an Innse 's an Fhersit ; Jl^ Bha cuid eile dhiubh mu 'n DeubTiadh, 'S bhiodh iat ag eighech 'san f hescar. 'N uair a chidhinn-sa 'dol sechad Na crechan agus am fuathas, Bheirinn car beg bharr an rathid, 'S bhidhinn grathun an Creg-guanaph. AM BARD. Creg mo chridh-sa Creg-guanach, 'Chreg an d' fhuair mi greis de m'arach, Creg nan aighen 's nan damh siubhlach, A chreg urail, f hiarach, aghmhor.. A chreg mu'n iathadh an f haghit, Bu mhiann lem a bhi ga tadhal 'N uair bu bhinn guth gallan gadhair. A cur greidh' gu gabhal chumhinn. 'S binn na h-iolairen mu 'bruachabh, 'S binn a cuachan, 's binn a h-ela, Is binne na sin am blaoghan A ni'n laoghan men-bhreac ballach. It Is binn lem torman nan dos, Ri uilin nan corra-bheann cas, 'S an eilid Vjhiorach a "s coal cos, 'Ni fois fo dhuillech ri tes. Gun de cheil' aic' ach an damh, 'S e 's muime dhi feur is cremh, Mathair an laoigh mhenbh-bhric mhir, Ben an f hir mhall-rc^scich ghlain. 'S siubhlach a dh' fhalbhas e raon, Cadal cha dean e sa'n smur, B' f hearr leis na plaide fo 'thaobb, Barr an f hraoich bhadanich uir. Gur h-alin sceimh an daimh dhuinn, 'Thearnas o shiredh nam beann, Mac-na-h-eilde 's ainm do 'n t-shonn Nach do chrom le spid a cheann. Eilid bhinnech, mhergant', bhallach, Odhar, engach, uchd reidh, ard, Damh togalach, croic-chennach, sgiamhach, Cronanach, ceann-riabhach, derg. Gur gasda a ruithedh tu suas, Ri lecuinn chruaidh is i cas ; Moladh gach aon nech an cu, Ach molim-s' an trup' tha' dol as. Creg mo chridh-sa, 'chreg-mhor 'S ionmhuin an Ion 'tha fo 'ceann ; 'S anns' an lag 'tha air a cul, Na machair is mur nan Gall. M' annsachd beinn shescair nam fuaran, 'N riascach o'n dean an tlamh ranan ; Chuiredh gadhair a's glan nuallan, Feidh 'nan ruaig gu Inbhir-mheoirain. 12 B' annsa lem na dnrdan bodich, Os cionn lie ag eraradh sil, Buirain an daimh 'm bi gne dhuinnid, Air lecuinn beinne 's e ri sin, 'N uair 'bhuires damh Beinne-bige, 'S a bheices damh Beinn-na-creige, Fregridh na daimh ud d 'a cheile ; 'S thig feidh a' Coire-na-snaige. Bha mi on rugadh mi riamh, Ann an caidribh f hiadh is earb', 'S chan f haca mi dath air am bian, Ach buidhe, riabhach, is derg. Cha mhi-f hin a scaoil an comun, A bha etar mi 's Creg-guanach, Ach an aois ga'r toirt o cheile ; Gur grathun an f heill a f huaras. 'S i creg mo chridhe-sa Creg-guanach, A chreg dhuillech, bhi(jlairech, bhraonach. Nan tulach ard, alin, fiarach, Gur cian a ghabh i o 'n mhaorach. Cha mhinic a bha mi 'g eistechd Ri seitrich na muice-mara ; Ach 's trie a chuala mi moran, D€ chronanich an daimh allidh. Cha do chuir mi duil san iascach, 'Bhi ga iartidh leis a mhaghar; '^S mor gum b' annsa lem am fiadhach^ ' 'S a bhi 'falbh nan sliabh a's t-f hoghar. 'S eibhin an obair an t-selg, '^S ait a cuairt an aird' gu bechd ; Gur binne a h-aidher 's a fonn. Na long is i 'dol fo 'beirt. ly Fhad 's a bhidhinn beo no mairenn 'S deo dhe 'n anail ann am chorp, Dh' fhaninn am fochair an f heidh ; Sin an spreidh 'an robh mo ihoirt. Cait an cualas ceol 'bu bhinne, Na mothar gadhair mhoir a techd ; Daimh shenga 'nan ruith le gleann, Miolchoin a del annta 's ast.' 'Nuair a bha mi air an da chois, 'S moch a shiubhiinn bhos is thall, Ach an nis on f huair mi tri, Cha ghluis mi ach gu min, malL Tha blath mo bhogh' ann am uchd, Le agh moal odhar is ait, Ise genail 's mise gruamach, 'S cruaidh an diu nach buan an t-s]at. 'S truagh an diu nach beo an f hedhain, Gun ann ach an ceo de'n bhuidhin, Leis 'm bu mhiannach gloir nan gadhar, Gun mheoghail, gun ol, gun bhruidhin. Bratach Alastair nan gleann, An srol faramach ri crann, vSuaichentas soilleir Shiol-Chuinn, Nach d' chuir suim an clannabh Ghall. 'S ann an Cinn-ghiubhsich "na laighe 'Tha namhit na greighe deirge ; Lamh dhes a mharbhadh a bhradain, Ku mhath e 'n sabaid na feirge. Dh' f hag mi 'san ruighe so shios, Am fer a b' olc dhomhs' a l)has ; Is trie 'chuir e 'thagradh an cruas, An cluais an daimh chabrich an sas. 14 Raonull Mac Dhomhnaill Ghlais Fer a fhuair foghluni gu ties, Deagh Mhac- Dhomhnaill a chuil chais Ni'm beo nech a chomhraig leis. Alastair cridhe nan gleann, Gun e bhi ann nior a chrech, 'S trie a leg e air an torn, An damh donn leis a chu ghlas. Alastair mac Ailain mhoir, 'S trie a mharbh 'sa bheinn na feidh, 'S a lenadh fad air an toir, Mo dhoigh gur Domhnallach treun. Is Domhnallach thu gun mherachd, Gur tu buinne gel na cruadhach, Gur cairdech thu do Chlann-Chatain, Is gur dalt thu do Chreg-guanach. Ma dh' f hagadh Domhnall am muigh, 'Na aonar an taigh-nam-fledh, 'S gearr a bhios gucag air bhuil, Luchd a chruidh bidh iat a staigh. Bu mhath mo Ijhuachaille cruidh, B'e sid uasal nan fer ; Bu decair dhomh tarmus air t' f hull, Cha bu dubh, ach aobharrach glan. Bu mhath mo bharanta cogidh, Ged a thogair mi tigh'n uaithe ; Gur h-e Eoin a Taigh-na-creige, On a bhagair e mo bhualadh. 'S on a bhagair e mi gu teann, Cho fad 's a mhaires crann no clach, Cha tog mi uige mo thriall, Ni mo dh' iarrinn dol 'na thech. IS Soridh nam gu Coire-na-claich', All coire 'm bu toigh lem 'bhi 'tamh ; 'S gu Uisge-labhir nan faobh, Cuilidh nan agh maol 's nam mang. Soridh eile gu Bac-nan-craobh, Gu da thaobh Belach-nan- scurr ; 'S 'dh-f hios an Etar-bhelich mhoir, Far nach cluinner gloir nan Gall. Mi 'm shuidh' air sith-bhruth nam beann, A coimhed aig ceann Loch-treig Creg-guanach 'm biodh an t-selg, Grianan ard 'am biodh na feidh. Chi mi an Dubh-lochan uam, Chi mi Chruach is Beinne-brec, Chi mi Srath Oisain nam Fiann, Chi mi 'ghrian air Meall-nan-lec. Chi mi Beinn-Nibhais gu h-ard, Agus an earn derg r 'a bun, Is coire beg eile r 'a taobh ; Chi mi monadh faoin is muir. Gur riomhach an Coire-derg, Far 'm bu mhiannach leinn bhi selg, Coire nan tulachanan fraoich, Innis nan laogh 's nan danih garbh. Chi mi braigh Bhidein nan dos, 'N taobh so 'bhos de scurra-lith ; Scurra-choinich nan damh seng, 'S ionmhuin lem an diu na chi. Chi mi srath farsuinn a chruidh, Far an labhar guth nan sonn, Is coire cregach a Mhaim-bhain 'Am minic an dug mo lamh toll, 16 Chi mi Garbh-bheinn nan damh donn, Agus Lap-bheinn nan torn sith, Mar sin agus an Leitir-dhubh, 'S trie a rinn mi fuil 'na frith, vSoridh gu Beinn-eolair uam, On 's i 'f huair urram nam beann ; 'S gu slios Loch-eirechd an f heidh, Gum b' ionmhuin lem fein bhi ann. Thoir soridh uam thun an Loch, Far am faictedh bhos is thall, 'S gu uisge Leamhna nan lach, Muime nan laogh brec 's nam meann. 'S e loch mo chridhe-sa an loch. An loch, air am biodh an lach, Agus iomad ela bhan ; 'S bhiodh iat a snamh air mu sech. Olidh mi a Treig mo theann-shath, 'Na deidh cha bhi mi fo mhulad ; Uisce glan nam fuaran fallain, O'n seng am fiadh a ni 'n langan. 'S buan an comun gvm bhristedh, 'Bha etar mise 's ?n t-uisce, Sugh nam mor bheann gun mhisce, Mise ga ol gun trascadh. 'S ann a bha 'n comun bristech, Etar mise *s a Chreg-sheilich ; Mise gu brath cha dirich, 'S ise gu dilinn cha teirin. On labhair mi umibh gu leir, Gabhidh mi-fhein dibh mo ched ; Dermad cha dean mi 'san am, Air fiadhach ghleann nam Beann beg. 17 Ced a's truaighe 'ghabh mi riamh, De n fhiadhach bu mhor mo thoil, Cha 'n fhalbh mi le bogha fo m' sgeith, 'S gu la-bhrath cha leig mi coin. Mise 's tusa, 'ghadhair bhain, 'S tursach ar turas do 'n eilain, Chain sinn an tathunn 's an dan, Ged bha sinn grathun ri cenal. Thug a choille dhiots' an erb', 'S thug an t-ard dhiomsa na feidh, Chan fheil naire dhuinn a laoich, On laigh an aois oirnn le cheil'. 'Aois chan fheil thu mechair, Ge nach feudar leinn do shechnadh, Cromidh tu an duine direch, A dh' f has gu milanta gasda. Giorrichidh tu air' a shaoghal. Is caolichidh tu a chasan, Fagidh tu 'cheann gun deutach, 'S ni thu eutan a chasadh, 'Aois chas-aodnach, phellach, A shrem-shuileeh, odhar, eitidh, Cuim' an leiginn let a lobhair, Mo bhogha 'thoirt dhiom air eigin'. On 's mi-fhin a b' fhearr an airidh, Air mo lihogha ro mhath iubhair Na thusa, 'aois bhothar, sgallach, 'Bhios aig an tellach a' d' shuidhe, Labhair an aois, a rithist, 'S mo 's righin 'tha thu 'lentuin Ris a bhogha sin a ghiulan 'S gur mo 'bu chuibhe dhuit bata. 18 Gabh thusa uams' am bata, 'Aois ghnada chairtidh na pleide, Cha leiginn mo bhogha letsa, De d' mhathas no air eigin. 'S iomad laoch a b' f hearr na thusa, 'Dh fhag mise gu tuislech anf hann, 'N deidh f haobhachadh as a shesamh, 'Bha roimhe 'na f hlescach menmnach. Faosit, confession. Tathunn or tathfan, the barking of a dog. Blaoghan, the cry of the fawn. Tearniun, a sanctuary. Cremh, wild garlic. Eraradh, a parching of corn preparatory to grinding it. Mothair, a loud noise. Laoghan, or laoighan, a little calf. Tarmus, dislike. Galan, a noise. Cuilidh, a hollow. Faobhich, despoil, strip. Imnadh, tribulation, distress. Maghar, bait for catching fish. Duinned, degree of brownness. A's t- f hoghar, a violent and undesirable contraction for anns an f hoghar, or rather for an sant f hoghar, in the fall. Alastair Carrach, the founder of the house of Keppoch. Aonghus na Feirte, the son and successor of Alastair Carrach. Raonall Mac Dhomhnaill Ghlais, Raonall Mor na Cepich, who vvas executed at Elgin in 1547. Alastair nan gleann, Alastair Bhoth-Fhloinn, who died at Kingussie. Eoin a Taigh-na-Creige, Macdonald of Glencoe. CUMHA GHRIOGAIR MHIC-GRIOGAIR. LE A MHN'AOI. Moch 'sa mhatuin air la Lunisd Bha mi 'sugradh niar-ri m' ghradh, Ach mun danic medhon latha Bha mo chridhe air a chradh. 19 Ochain, ochain, ochain uiridh, ''S goirt /no chridhe, dJieth^ a laoigh; Ochain, ochain, ochain tciridh, Cha chill inn f atliair ar cruaidh chaoidh. Mallachd aig maithibh 's aig cairdibh 'Chuir an cratlh mi air an doigh s', 'Thanic gun f hios air mo ghradh-sa 'S a thug fo smachd e le foill. Nan robh da-fher-dheug de 'chinnedhann, 'S mo Ghriogair air an ceann, Cha bhiodh mo shuil a' siledh 'dheur, No mo lenabh fein gun daimh. Chuir iat a cheann air ploc darich, Agus dhoirt iat 'fhuil mu 'n lar; Nan robh agam-s'an sin cupan, Dh' olinn de 'n fhuil sin mo shath. 'S truagh nach robh m' athair an galar, Agus Cailain ann am plaigh, Ged a bhiodh nighen an Ruadhainich A sior shuathadh bhas is lamh. Chuirinn Cailain liath fo ghlasabh, Agus Donnachadh Dubh an laimh, 'S gach Caimbeulach a ta 'm Belach Gu bhi 'giulan nan glas-lamh. Ranic mise reidhlain Hhelich, Ach cha d' fhuair mi an sin tamh; Cha d' fhag mi roin tie m' fhalt gun tarruinn, No gel chraicenn air mo laimh. 'S truagh nach robh mi 'n riochd na h-uisaig, Spionnadh Ghriogair ann am laimh, 'S i 'chlach a b' aird' ann sa chaistal A chlach a li' f haisge do 'n bhlar. 20 ^S truagh rach robh Fionnlairig 'na lasafr, Agus Belach Mor 'na smal, 'S Griogair ban nam basan gela A bhi etar mo dha laimh. Tha mi 'n diugh gun ubhlan agam, Agus ubhlan uil' aig each; 'S ann tha m' ubhal cubhrigh grinn-sa Agus cul a chinn ri lar. Ged bhios mnathan chaich aig baile, 'Nan laighe 's 'nan cadal seimh, 'S ann bhios mis' aig bruaich mo lepa^ 'S mi a bualadh mo dha laimh. 'S mor a b' annsa 'bhi aig Griogair Air fedh coille agus fraoich, Na aig Baran crion na Dalach An taigh claiche agus aoil. • 'S mor a b' annsa 'bhi aig Griogair 'Cur a chruidh a suas do 'n ghleann^ Na aig Baran crion na Dalach, 'S a bhi 'g ol air fion 's air leann. 'S mor a b' annsa 'bhi aig Griogair Fo bhrat ribach robach roin,' Na aig Baran crion na Dalach, 'S mi a' giulan siod' is sroil. Ged bhiodh cur ann agus cathadh, Agus latha nan sechd sion, Gheibhedh Griogair dhomhsa cragan. Ann san caidleamid fo dhion, Ba ku ba ho, asrain bhig thul Chan fheil th2i fhathast ach tlathy ^ S egal leant nach dig an latha, ''San dial thit f athair, gn brath. 21 Asran, a forlorn object, a destitute wanderer. Cragan or cregan, a little rock. The wife of Gregor Macgregor was a Campbell. Her father desired to have her married to the liaron of Dall, on the south side of Loch Tay ; but she loved Macgregor, ran away with him, and was married to him. Her husband and her herself were under the necessity of wandering from place to place to escape the vengeance of her father and his friends. They were at last captured by their pursuers, and carried off to Taymouth Castle, Caisteal Bhelaich. Gregor was beheaded, and his wife compelled to witness his execution. Sir Colin Campbell became laird of Glenurchy in 1550. He was a bitter and relentless foe to all the Macgregors. He caused Gregor Macgregor of Glenstrae to be put to death at Kenmore in 1570. He is evidently the Cailain Hath of the poem. He was married to a daughter of Lord Ruthven, "niglien an Ruadhainich." He died in 1583. He had four sons, and four daughters. He was succeeded by his eldest son, Duncan, Donnachadh Dubh a churric, or Black Duncan of the cowl. Duncan was married in 1574, and died in 1631. It is probable that Gregor Macgregor of Glenstrae, executed in 1570, is the Gregor of the lament. But who was Gregor's wife ? It is held by some that she was a daughter of Sir Colin Campbell of Glenurchy, and a sister of Donnachadh Dubh a' churric. It is held by others that she was a daughter of Duncan Campbell of Glenlyon, Donnachadh Ruadh na Feilachd. The traditions of Glenlyon favor the latter view. CUMHA NEILL OIG. LE MOIR NIC-FAIDAIN, A LENNAN. (iiir a niise 'th 'air mo churadh, Thug mi geHatlh do 'n chuirtair, Is cha leig mi fo rum e na's mo. Gur a mis' etc. Tha mi 'm muigh ann san f hescar, 'S gun ilo chuspair ga chcjiadh, 'S mheudich sugradh nam flescach dhomh bron. 22 Tha mi 'feithemh na faiche, 'S fir an ordagh 'dol sechad Ach fer t' aogisc chan f haic mi gan coir. Bu duin' uasal treun, tapidh, Fiuran gasda ro bhechdal, Am fer hal dha 'n do bhaist iat Niall og. Ach nam b' aithne dhomh t' airemh. B' ur a' choill as an d' f has thu, 'Shil nam faillainan ard' 'bu mhor stoirm. Mac-Gilleain air thus let, Agus oighre na Cuile, 'S let Mac-Fhionghain bho dhluth choille chno. 'S let Mac-Cuimilein uailihrech, Is larl" Antrum mu 'n cualas, 'S Lachainn 'thuit ann am bualadh nan sron, Gur a math 'thigedh feiledh Air an ioscaid nach b' eitidh, 'Nuair a scioblaichedh m 'eudail gu.falbh. Cha bu mhes' 'thigedh boinaid Air chul fainnech nan donnag, Bu tu 'n gaisgech des foinnidh, gun gho. Selgair feidh air an druchd thu, Bhiodh e lot-te le t' fhudar, 'Call na fala 's do chu air a lorg. Bu tu 'n cearrach mor, prisail, Air na cairtan 's na disnen, 'S tu gum buidh' nedh a chis ann san toirm. Agus cearrach air feoirne, Air an tailesg 'gan steornadh ; 'S tu nach h- iarradh 's nach soradh an t- or. 28 Bu tu ceann do luchd-muinntir, Nach robh geur ann an cainnt orr' Ann an eirechdas cunntais no moid' An la 'thanic thu 'dh-Albain, ]^u lanih shonrichte airm thu ; Tha sud tirinech derbhte gun bhosd. 'Ruin, nam bidhedh tu mairenn, Bu tu mo raghain de dh-f herabh, Leiginn Eoghan is Ailain air falbh. A mhic Neill 'bu mhor gaisge, 'Fhuair a stialadh mu 'n Chlachan, 'Se do bhas 'chuir am fadal mor s 'oirnn. Chunna mi do cheann-cinnidh, 'S each ga d' ghiulan gu innis ; 'S gun robh surd ann air tioma gu leoir, Bha gruaim mhor air do dh-alta, 'Nam an uaigh bhi ga trechailt ; Gun robh uair nach bu mhasladh sud dho. Tha thu 'd chomhnaidh 'sa chaibal, 'S tu gun chomhradh, gun chaidremh, Is gun chomhfhurtachd lepa ach bord. Curadh, severe distress ; not to be confounded with ciiirradh, a hurt. Churadh, distressed. Cearrach, a game, ster, a dexterous player of games. Neil Maclean, known as Niall Mor Mac Mhic Iain, was tutor to Lachlan sixth Maclean of Cull, during the minority of the latter, he was a distinguished warrior, and an upright man. About 1590, Sir I^chlan Mor of Duart sent an armed force to Coll to compel the .Macleans of that island to follow him in all his wars. Niall Mor marched 24 out in great haste to meet the invaders. On his way to the encounter he found that the flag had been forgotten. This caused him a good deal of annoyance. An old warrior, known as Domhnal Mugach, seeing the perplexity of his leader stepped forward, took off his bonnet, and pointing to his bald head, exclaimed, " This will do for a standard, and I promise that it will not go back a foot to-day." The two parties met at Sruthan nan Ceann in Totaranald. The invaders were defeated with great slaughter. Sir Lachlan Mor sent a more numerous force shortly afterwards. The result was that he became master of Coll. Niall Mor had to flee for his life. Sir Lachlan's men were constantly in pursuit of him. At last twenty-four of them came upon him by surprise at Clachan Duibh in the northern part of Mull and slew him. The spot at which he was killed is known as Torran Neill. Niall Og was a son of Niall Mor. The twelfth, thirteenth and fourteenth verses are not in the MS. from which the poem has been copied. They are taken from a version published in the Gael for 1872, at page 179. If they really belong to the poem, Niall Og must have fled from Scotland, probably to Ireland, after his father had been murderedl An la 'thunic thu 'dh- Albain will then refer to his return. The late lamented J. F. Campbell, of Islay, got hold of curious, but interesting account of Niall Mor. It shows the manner in which legends are formed from actual facts. It is published in the Gael for 1873, at page 138. AM BARD MAC MHURCIDH MHIC IAIN RUAIDH. The poet known as am Bard Mac Mhurchaidh Mhic Iain Ruaidh was a Macrae. His name was either John or Alexander, probably the latter. He resided at Mamag, in Glencilchaig, Kintail. Murdoch Macrae, Murchadh Mac Alastair, was the seventh son of Alexander Macrae of Inverinatre, chief of Macraes. In the beginning of the winter of 1620, he went on a hunting excursion to the upper parts of Gleann-Lic. As he did not return when expected his friends became alarmed about him. After a search of fifteen days they found his lifeless body at the foot of a large rock. He may have been killed by falling over the rock ; but the common belief was that he had been thrown over it, by a wicked wretch that he had found stealing his goats. The poet was a herdsman with Murdock Macrae's brother. 25 CUMHA. Do Mhnrchadh Mac- Rath, a CJiailledh an Gleann-Lic 'sa bhliadhna 1620. LEIS a' BHARD mac MHURCHIUH MHIC IAIN RUAIDH. Och nan ochan 's mi scith, 'Falbh nan cnoc so ri sion ; Gur neo-shocrach an scriob 'tha 's duthich. Cha b' e t' f hasach gun ni, No t' f herann-aitich 'chion sil, Ach sceul ro chraitech a mhill ar sugradh ; Thu bhi, 'Mhurchidh, air chall, Gun aon chuimse cia 'm ball ; Sud an urchair 'bha cailltech dhuinne. 'S beirt nach guidhinn de m' dheoin, Ach 's ni 'lughaig Dia oirnn, Do chul buidhe bhi 'choir na h-urach. 'S cruaidh an cas 'sa bheil sinn, Is goirt craitech gach cridh', 'S cha chuir cairden an ire dhuinn e. Och, mo chlisgedh 's mo chas, Gun thu 'n ciste chaoil chlar, Le derbh f hios aig do chairden ciuirt' air. Bu chall ceiir agus baigh' 'vS gum bu mhisde mo chad, Mur a tuigt' air mo dhan gum b' f hiu thu. 'Nuair a shuidhedh tu, 'sheoid, Mar-ri Iniidhinn ag ol, Mar bu chubhidh bhiodh ceol mu 'n turlach. Slan le treubhantas seoid, Slan le gleusdachd duin' oig, 'N uair nach d' fheud thu bhi beo gun churam. Slan le gliocas 's le ceill, 'S a bhi mesail ort f hein, 'S nach h-'eil fios ciod e 'n t-eug a chiurr thu. Slan le binnes nam bard, Slan le grinnes nan lamh, Co 'ni mire ri d' mhnaoi, no sugradh ? Slan le grinnes nam meur, Slan le binnes luchd-theud, 'Nuair a sheinnedh tu 'm beul gun tuchan. Slan le uaisle na 's leoir, 'S tu bhi suairce gun bhron, Bho nach d' f huaras tu, 'sheoid, gu h-urail. Slan le fiadhach nam beann, Slan le iasgach nan allt ; Co chuir iarunn an crann cho cliutech-? Do luchd-fair' tha gun f hiamh, Bhon bha t'air' orra riamh ; 'N nochd cha gherain am fiadh a churam. 'S ait le binnich nan allt, 'Chor 's gun cinnich an clann. Gun do mhilledh na bh' ann de dh-f hudar. Faodidh 'n erbag an nochd, Etar mhaoislech is bhoc, Cadal samhach air cnoc gun churam. Faodidh ise bhi slan, 'Siubhal iosal is aird Bhon a chailledh an t-armun cliutech. In the line, Do luchd-faire tha gun f hiamh, the reference is to the red deer. Binnich nan allt, the roe deer. Turlach, a large fire. 27 CUMHA. Do dh-Iain Ruadh Mac DhughailL LE A MHATHAIR. 'S daor a chennich mi 'm fiadhach A rinn Iain I)i-ciadain ; Rinn an t-eilain dubh riabhach mo leon. 'S daor a chennich, etc. Bu domhain an linne 'San robh fir ga do shiredh, Ann san d' f huair iat mo chion 's gun e beo. 'N uair a thug iat a stech thu Jjha iX^ ghruaidhen air secadh ; Och 's e m' eudail a bh' aca gun deo ! A Dhomhnaill Mhic Iain, An nochd 's cruaidh let mo naidhechd ; 'S ann a tha iat gun aigher 'san Strom. Gur h-e mis' 'th' air mo chrechadh, 'Dol a dh-ionnsidh do lepadh, 'S gun mo lamh air do chraicenn gel og. Tha do phethrichen truagh dheth, Air dhroch chengal tha'n gruagabh ; On 's e 'n losgadh a f huair iat 's an leon ! Is gur h-iomad duin' uasal Leis 'm bu duilich mar chual iat, Bho an Teist gun am buail iat an Strom. Cas a shiubhal nam fuar bheann, Ghabh thu raghain 'bha uasal, 'S tu gun trebhadh no buailten air doigh. Gur a h-iomad bian beiste 'Chunnic inise mu d' reidhlein 'S e mo chrech nach do dh-fhcud thu 'bhi beo 28 Gum bu lionmhor dhuit carid Etar Leodhas 's na Herradh Fir nach treigedh am barail le 'n deoin. Murdoch Macaulay, a grandson of the celebrated Donald Cam, lived at Valtos in the parish of Uig in Lewis. He married Elizabeth Macpherson from the Isle of Skye, by whom he had John, Zachary, and other children. John who was known as Iain Ruadh MacDhughaill was only in his fifteenth year when his father died. He grew up to be an athletic and handsome man, and was celebrated as a hunter. He was drowned in Loch Langabhat whilst swimming to an island in the middle of that lake, an t-Eilain Dubh. A large stone marks the spot on which his body was laid after it was taken out of the water. His bereaved mother used to visit this spot on almost every Wednesday of the year. He was born about the year 1600. X FEAR AICHALIDH. Murchadh Mor mac mhic Mhurchidh was the fifth Mackenzie of Aichilty in Ross-shire. He lived a long time in Lewis. He was factor in that island for the Earl of Seaforth. He was a clear-headed and well informed man. He composed several poems. AN LAIR DHONN: Oran molidh do shoithech a bha aige. LE FER AICHALIDH. Tha mise fo ghruaim 'S gun mi 'n caidremh a chuain, Cha chaidil mi uair air choir Tha mise fo ghruaim, etc. Ge socrach mo ghleus Air capul 'na leum, Cha chaisger lem m' f heum le treoir. Loth phellagach bhreun, Fo phillein 's fo shrcin ; Aon ghille 'na deidh bu lod. Cha dugadh i 'n cein Ach duine 's i-fein, 'S gun cuiredh i feum air Ion. Nan eighedh i scios, 'S e b' f heudar 'dhol sios 'S a treigsin, ge b' fhiamh an toir. Cha b' ionnan 's mo lair, Air linge nam bare, Ag imechd a ghnath le treoir. Bu mhaisech a loinn, Ri grinnes na gaoith. Gun bhioran ri 'taobh, 's i 'falbh. 'S i 'b' f heraile ceum De 'm faca mi-fein, 'S cha bu gheran d'i feum air Ion. lubhrach shocrach a chuain Dha 'n cliu toisech dol 'suas, 'vS giuthas dosrach nam buadh fo sheol, Air bharrabh nan stuadh 'Cur darich 'na luaths, 'S buill tharruinn nan ilual 'san dorn. 'Reubadh mara gu dluth, Fo bhcul sgar agus suigh, 'N deidh a barradh gu h-ur bho 'n ord. Ruith chuip air a clar, 'S i druidte fo 'sail, Bu chruit leinn a gair fo sheol. 30 • Chluinntedh faram nan ramh, Bho 'n charric a snamh, 'S bhiodh barant an laimh gach seoid. Chan iarradh i moll, No fodar no pronn, Ach sadadh nan tonn ri 'sroin, B' e sud m' aigher 's mo mhiann Ged a ghlasich mo chiabh, 'S cha bu shlat agus srian a' m' dhorn. Ged thigedh an ruaig Le caithemh a chuain, Cha laighedh oirnn fuachd no leon. 'N uair a ghabhtedh gu tamh Ann an cala puirt sheimh, Cha b' fhallain bho m' laimh-s'an ron. 'S bhiodh eilid nam beann Ga h-imain le gleann, 'S mo pheileir gu teann 'na lorg. Ga fennadh air luib, Fo mhellabh na stuic, Gum b' fhallain mo shunnd 's gach doigh. Ar scennan bhiodh geur Gu fennadh an fheidh, 'S cha b' annas an gleus sin oirnn. 'Fhir a dh' imiches 'n iar, Bho nach cinntech mo thriall, Bi 'g innsedh gur bliadhn' gach lo. Beir an t-soridh so 'null, Air fad chuan an fhuinn. Far am faightedh na suinn ag ol. 31 Gu eilain an fheidh, Gu eirthir an eisc, Far nach paighamid feich air Ion. Gu comunn mo ruin Nach cromadh an t-suil 'N am tromachadh dhuinn am poit Gun ardan, gun strith, Gun airemh air ni, Ach 'cur saridh am fion 's ga ol. Bhiodh ceol fidhle ri 'r cluais. Bho 'n Eoin fhinalt'gun ghrugim, Fer bu rioghail cur dhuan air falbh. The poet went to England with a drove of cattle. While waiting for an opportunity to sell the cattle, he hired a horse and gig and visited several places. It was whilst on this excursion that he composed the above song. He would rather be in Lewes than in England, and would prefer a sail in his own vessel to a ride in a gig. DIORBHAIL NIC-A'-BHRIUTHAINN. Dorothy Brown, Diorbhail Nic-A'-Bhriuthainn, lived in the Island of Luing in Argyleshire. It is evident that she possessed poetic talents of a high order. There is only one of her poems e.xtant, "Alastair a laoigh mo Cheille." It was composed about the year 1647. ALASTAIR A LAOIGH MO CHEILLE; Oran do dh- Alastair Mac C holla. LE DIORBHAIL NIC-A-BHRIUTHAINN. Alastair, a laoigh mo cheille, Co 'chunnic no 'tlh' fhag thu 'n Eirinn? Dh' fhag thu na miiten 's na ceutan, 'S cha d' f hag thu t-aon leithid fein ann ;— Calpa cruinn an t-siubhail eutruim, Cas 'chruinnechadh an t-sluaigh ri 'cheile ; Cha deanar cogadh as t' eugais, 'S cha deanar sith gun do reite ; 'S gar am bi na Duibhnich reidh riut ; Gun robh 'n ris[h mar tha mi fein dhuit. 't>" E ho, hi u ho, ro ho eile, E ho, hi u ho, 's i ri ri u. Ho hi u o, ro ho eile. Mo dhiobhail dith nan ceann-feadhna. Mo chruit, mo chlarsach, is m' fhiodhul, Mo theud chiuil 's gach ait am bidhinn ; 'N uair a bha mi og a' m' nighin, 'S e 'thogadh m' inntin thu 'thighin ; Ciheibhedh tu mo phog gun bhruidhin, 'S mar tha mi 'n diugh 's math do dhligh' oirr'. 'Mhoire 's e mo run am firionn ; Cha bhuachaille bho 'san innis, Ceann-feadhna greadhnach gun ghiorag, Marcich' nan steut a 's leoir mire, 'Bhuidh' nedh na cruinten d'a ghillen, 'S nach sechnadh an torachd iomairt : 'Ghaolich nan deanadh tu tilledh, Gheibhedh tu na bhiodh tu 'siredh, Ge do chaillinn ris mo chinnech, Pog o ghruagich dhuinn an fhirich. 'S truagh nach h-'eil mi mar a b' ait lem, Ceann Mhic-Cailain ann am achlais, Cailain liath an deidh a chascairt, 'S an crunair an deidh a ghlacail ; Bu shunndach a gheibhinn cadal, Ged a b' i a 'chreg mo leba. M' eudail thu 'dh-fherabh na dilin, 'S math 's aithne dhomh do shloinnedh innsedh, as 'S cha b' ann an cagar os 'n iosal ; Tha do dhrech mor dh' iarradh righ e, Fait am boinaid is e sintech, Is sar mhusc ort no cuilibhair ; Dh' eightedh geard an cuirt an righ let, Ceist nam ban o'n Chaistal Ilech, Dorn gel mu 'n dean an t-or sniamhan. Domhnallach gasda mo ghaoil thu, 'S cha b' e Mach Dhonnachidh Ghlinne-Faoch- ainn, No duine 'bha beo de 'dhaoine ; 'Mhic an fhir o thur na faoilechd, Far an dig an long fo 'h-aodach, 'S far an oiltedh fion gu greadhnach, 'Mhoire 's e mo run an t-oiger, Fiughantach, aigentach, sporsail, Cennard na cethairne moire ; 'S mise nach diultadh do chomhradh Mar-ri cuidechd no a'm' onar, Mhic an I hir o 'n innis cheolmhoir, O'n tir 'am faightedh na geoidh-ghlas, 'Sam faighedh fir fhalamh storas. Bhuailtedh crech agus spech mhor let, 'S cha bhiodh 'chridhe tigh'n ga t' f heorich, Aig a liuthad iarl is mor-f her 'Thigedh 'thoirt am mach do chorach, Thig Mac-Shimi, thig Mac-Leoid ann, Thig Mac-Dhomhnaiil-Duibh o Lochidh, Bidh Sir Seumas ann le mhor fhir, Bidh na b' annsa Aonghus og ann, 'S t' fhuil ghreadhnach fein bhi' ga dortadh, 'S des tarruin nan geur lann gorma. Is nan saoiledh cinnedh t' athar Gu 'n deanadh (iranntich do ghleidhedh, 'S iomad fer gunn' agus claidhibh, 34 Cotain uaine 's brecain dhathail, 'Dh' eiredh let da thaobh na h-abhunn, Cho lionmhor ri it an dredhain. Ged tha mis' a'm' phaisde suarach, Thall 's a bhos mu uisg' a chuain so, Nam biodh mo chrodh air na buailten, Mo ghreigh a tadhal nam fuaran, 'S mo chaorich ghela gan cuartach', Ribainan a cengal mo ghruaige, Gur lionmhor fer 'bhiodht' a luaidh rium. 'Mhoire 's iat mo run an comunn, Luchd nan cul buidhe 's donna, 'Dheanadh an t- iubhar a chromadh, 'I)h' oladh fion derg 'na thonnabh, 'Thigedh 'stech air mointich Thollidh, 'S a thogadh crech o mhuinnter Thomidh. John Mor Tanaistear, fifth son of the first Lord of the Isles, received from his father i,6oo acres of land in Islay and 3,600 acres in Kintyre. He married Maigery Bisset about the year 1399, and obtained the Glens of Antrim with her. He was succeeded bj- his son Donald Ballach. Donald Ballach married a daughter of Conn O'Neill. He defeated the royal army at Inverlochy in 1431. He died about the year 1480. John Mor, his son and successor, married Sabina, daughter of Felim O'Neill, and had by her John Cathanach, so called from having been fostered with the O'Cahans. John Cathanach married Cecilia Savage. He was executed in Edinburgh in 1498. Alexander, his son and successor, married a daughter of John Macdonald of Ardnamurchan, by whom he had six sons, James, Angus, Coll, Alastair og, Donald Gorm, and Sorley Buy, Somhairle Buidhe. James married Agnes, daughter of Colin, then Earl of Argyle. He died in 1565, and was succeeded by his son Angus. Angus married Mary, daughter of Hector Og Maclean of Duart. He died about 1512, and was suc- ceeded by his son James, who died in London without issue in 1626. James was the last of the Lords of Islay and Kintyre. Coll, the third son of Alastair Mac Iain Chath- analch resided at Kinbaan in Ireland* He married Eveleen, 36 daughter of Macquillan of Dunluce, l)y whom he had two sons, Gillespie and Randal. He diet! in May 1558. (iillespic married the daughter of a man named 0\)uinn, by whom he had one son, Colla Ciotach. He was killed, shortly after his marriage, by an infuriated bull. Sorley Buy, the youngest of Aiastair Maclain Chaihanach's sons, was born about 1505. He was a man of very great ability. He succeeded in retaining possession of the Autrain estates. He married Mary, daughter of Conn O'Neill, first Earl of Tyrone, and had by her five sons, Donald, Alexander, James, Randal, and Angus. Randal was created Earl of Antrim in 1620. Colla Ciotach was born at Loughlinch, Loch Leith- innis, in 1570. He was removed at a very early age to the island of Colonsay, where he resided until 1639. He had three sons, Gillespie, Alexander, and Angus. He was hanged near Dunstaffnage in 1647. I'wo of his sons, Gillespie and Angus were put to death at the same time. Alexander, second son of Colla Ciotach was born in Colonsay. He left Ireland for Scotland at the head of 1500 men, June 27th, 1644. He distinguished himself as a warrior in battle after battle under Montrose. He returned to Ireland in May 1647. He was killed at the battle of Cnocnanos, in the county of Cork, November 13th, 1647. He was married, and left two sons, Coll'-a- Mhuilinn, and Gillespie. lORRAM NA TRUAIGHE; Curnha do dh-Iain MacLeoid, a Chaochail ''sa hhliadhna i64g. LE POL CRUBACH. Gur h-i iorram na truaighe Tha ga h-eil)hc'ch aig sluagh san am s'. Is a liuthad glaodh lionia Gun bhinnes r'a e istechd leinn. Tha ar lighcrna tlulhcha Ann .sa chiste chaoil dhuinte theann : Gach cuis chruidh 'sam bit)dh cunnarl 'S tu a b'urrainn a reilech* dhuinn. 36 Chunnic raise Sir vSeumas Ga do threigsin s cha b' ann de 'dheoin ; Bha a dher shuilen glana 'S iat ri siledh nam milten 'dheoir Nam b' ann le nert lannan Bhiodh do cholun a caochladh neoil^ Chitedh iomad laoch ferail 'Bualadh faraim 's a reubadh feoil. Gum bu lionmhor srol ballach Bhiodh ga nochdadh ri slinntibh chrann ^ 'S gum bu lionmhor treun ghaisgech, Ri faicin nam maoth shrol fann, 'Bhiodh air ghluasad gun f huirech Do na chumasg gu stroicedh cheann ; 'S a chur lunnan air braighden, 'S iat a' faighnechd, 'n e 'm has a th' ann ^ 'Siomad clogaide cruadhach 'Bhiodh a falach nan gruag '^ nan sron ; 'Siomad cuilbhair a chitedh A toirt teine le cinnt ri ord 'S iomad fiubhaidh chaol erra Bhiodh gam falach gu'n ceir am feoil ; 'S gum bu lionmhor pic-mhellach Bhiodh ga tarruinn bho chluais gu dorn. Nam bu chiontainan dhaoine A bu bhaogh'l do bhetha Mhic-Leoid^ Gur a lionmhor tuir shuairce A ghluaisedh gu h-allanta borb, Is a bheiredh ruaig mhadne Gun an oidhch' a chadal air choir, 'S mnathan bruite ag eighech Mu bhi 'rusgadh nan geur lann gorm.. Gur a mor an tein'-adhair 'Thug an spredhadh 'bha trom 'n ar mesg ; Thuit ar n-aignedh an islid, Is ar cridhe 'nar eliabh gu 'n do chlisg : 37 Gur a h-iomad ben bhreid-ghel Bha a h-enchainn a leum fo 'sic, Mu dheagh Iain Mac Ruari Bhi an eclais nan stuadh fo lie. Gur a mor an sruth traghidh So a bharc air Hr Innse-Ciall ; Ri amharc a' cheile Gur a soilleir dhaibh fein an call. Fer do choimais cha leir dhonih, Bu tu 'n curidh an streup nan lann, Le do 'n chlaidhibh cruaidh beumnach Ann ad dhes laimh gu speicedh cheann. A ghnuis shoilleir ne feile, Nach breugichadh t'f hacal san uair Bu tu ceann-uidhe nan deoraidh Is nan airclach gun Ireoir 's nan truagh. Bu tu cearrach na tice Aig 'm bu trie a bhiodh airemh sluaigh 'S fer na fialaidhachd dhubailt Nach do chlechd 'bhi ri cunntas cruaidh. A dheagh Iain mhhic Ruari, 'Fhir nach gluaistedh le niuiseg fiat, 'Fhir nach gabhadh l)onn cgail, Ach a shesadh 's gach cuis gun f hiamh, Cha 'n f hacas do ghillen An tir eile ga spuinnedh riamh, '8 cha robh feum air luchd-faire Ann ad bhaile 'san oidhch' mar dhion. Aig ro f heodhas an achda So a chlechd thu 'nad thir niu 'n cuairt, Cha do dh-iarr thu riamh clachair Gu do chaistal a dhion roindi shluagh, Cha bhiodh droll air do chomhla Mu thrath noine gu teann le gruaim, Ach thu 'n cathair na fcilo, Is tu leughadh a cheirt tlha d' shluagh. 38 Gum b'e m' aigher an t- Iain So 'chaochail air matuin Di-mairt; Ceann a reitech' gach facail Gus 'n uair an dech stad air do chainnt. Bha do chairden trom tursach, 'S fath an curaim an aite teann, A sior choimhed a' t' aotan Is gun chomas do dhioghailt ann. Tri Uiadhn' agus fiched Bha thu 'n gliocas 'na t' aile fein, Gun bheud is gun mhulad, Gus 'n do thromich am has 'bu Ireun. Mar gun digedh trom fhras oirnn A ghrad chaisgedh bhuainn soills' nan speur, Thanic smal air do dhuthich, Dh' f halbh ar surgradh gu brath 'nad dheidh. According to some writers, Olave the Black, the Nor- wegian sub-king of Man had six sons, Harold, Reginald, Magnus, Leod, progenitor of the Macleods, Guin, progenitor of the Gunns and Leandruis, progenitor of the Gillanders. That he had Harold, Reginald, and Magnus Ls a historic fact; but that he also had Leod, Guin, and Leandruis Ls merely a supposition. Leod possessed two-thirds of Glenelg, the district of Harris, and probably Lewis. He married the daughter of Mac-Raild, the most influential man in Skj-e, and obtained about two-thirds of that island with her. He had two sons, Tormod, progenitor of the Macleods of Glenelg, Harris and Dunyegan; and Torquil progenitor of the Macleods of Lewis, Watermish, Assynt, Coigach Gairloch and Raasay. Roderick Macleod of Dunvegan, known as Ruari Mor, married Isabel, daughter of Donald Macdonald, eighth of Glengarrj', and had five sons by her, John his successor, Sir Roderick of Talisker, Sir Norman of Bernera, William of Hamer, and Donald of Greshornish. He died in 1626. John Macleod of Dunvegan was a man of great size and strength, and was known as Iain Mor. He was an excellent chief. He exerted himself to the utmost to improve the morals of his people. He married Sibella, daughter of Kenneth, first Lord Mackenzie of Kintail, and had by her the following issue: Roderick his successor ; John Hrec who succeeded Roderick; Mary, second wife of Sir James Macdcmald of Sleat ; Marion, .vife of Donald Macdonald of Moidart ; Julian, wife of Sir Allan Maclean of Duart; Sibella, wife of Thomas Fraser of Heaufurt ; and Margaret, wife of Sir James Campbell of Lawyers. He died in Sep- tember, 1649. Ailain Muidartach, Sir John Maclean of Duart and Lord Lovat, were grandsons of John Mor, MARI NIGHEN ALASTAIR RUAIDH. Mary Macleod, Mari nighen Alastair Ruaidh, was born in Roudal, in Harris, about the year 1590. She composed a great number of excellent poems, but only a few of them have been preserved. She was an ardent admirer of Sir Norman Macleod of Bernera, and was constantly singing his praises. Rory the witty, who succeeded his father, Iain Mor, as chief of the Clan-Leod in 1649, was displeased with her for bestowing so much praise upon his distinguished uncle, and banished her to the island of Mull. Rory died in 1664. He was succeeded by his brother, John, Iain Brec. John, who was an exceedingly popular chief, recalled the poetess from Mull. She is said to have died in 1693, al the advanced age of 103 years. O, MO CIIRADH-GHAL BOCHD, Ciiniha do Shir Tor maid Mac-Leoid, LE MARI NIGHEN ALASTAIR RUAIDH. O, mo chradh-ghal bochd, Mar a tha mi an nochd, 'S mi gun tamh, gun fhois, gun sunnd. Mi gun surd orm ri stath, Is gun duil ri bhi slan, Chaidh mo shugradh gu brath air chul. Chain mo shusbaint a cail, Tha mi tursach gach la, 'S mi sior ursgeul air gnaths mo ruin, 40 Deagh Mhac Ruari nan long, Lamh a liobhrigedh bhonn, 'S a bha mesail air fonn luchd-ciuil. 'S e bhi smaointechadh ort, A throm chraidh mi a' m' chorp Is a chnamh dhiom na raise fo m' shuil, Bhi ri smaointin bochd, truagh, Is ri iomradh baoth, buan, 'S mi ga t' ionndrain-sa bhuam, 's tu b fhiu. 'Gionndrain Leodach mo ghaoil Bhi' 'san t-srol-a'nart chad, 'S e gun chomhdach ri 'thaobh ach buird. O'n la ghlasadh do bheul, Gun dech aire air luchd-theud, 'Fhir a sgapadh gu reidh na cruin. Thug na filidh ort sgeul, Fhad 's a dh' imich an ceum, Nach fac iat na b' fheile gnuis. Gun robh mais' ann ad f hiamh, Agus tlachd ort 'mesg chiat Rud nach cuala mi riamh air triuir. Tha Mac-Leoid s' th' air ar ceann, 'S e fo thursa nach gann ; 'S beg an t-ionghnadh, 'se 'chaill an stiuir. Chain e aodhair' a threud, 'San robh fradharc nan ceut, Agus taghadh na deagh chairt-iuil. Deagh shelgair am frith 'Bha gun cheilg do thaigh righ. Agus seirbhaisech diles cruin. 41 Tha do chinnedh fo ghruaim, 'S gach aon f hine mu 'n cuairt, O 'n la ghrinnichedh t' uaigh 'sa chruist ; Mu 'n t- sar ghaiscech dhes, threun, Ann am bailal nan ceut ; Cha bu lapach 'san leum ud thu. Lamh churanta, chruaidh, Ann an iomairt le buaidh ; Dhuibh a bhuinedh an uaisle, 'ruin. Tha do thalla fo ghruaim, 'S e gun aigher gun uaill, Far 'm bu mhinic an d 'f huair sinn cuirm. Sir Norman Macleod was the third son of Ruari Mor, thirteenth of Dunvegan. He was born about the year 1600. He commanded the Macleods at the battle of Worcester in 1651. He was knighted in i66o. He was the progenitor of the Macleods of Bernera. ECHANN BACACH. Hector Maclean, known as Echann Bacach an t- Aosdana, lived in Mull. It is said that he had a small annuity from Sir Lachlan Maclean of Duart. He was a very able poet. 10 R RAM. Do Shir Lachinn Mac-Gilleain. LE ECHANN BACACH. A shir Lachinn na feile, Nan ech cruilhech 's nan geur lann, Is tu m' aigher is m' eudail, 's mo threoir. 42 Gres an nail uginn dhachidh, Oighre dhlighich na h-aitribh, Is nan pioban 's nam bratichen sroil. An Duneiden nan caistal, Tha triath gleust na mor aitim ; 'Sann de d' bheus a bhi sgapadh an oir, 'S gann gum b' urrain do dhuthich 'Chur a'd' lamhabh de chuinedh, 'Mheud 's a chosgadh tu 'chruintibh mu'n bhord. Gur a buidhech gu leir dhiot jF Do chuid uaislen 'nan eidedh, Leat gun guidh iat buaidh threun anns gach toir. 'Chuid de 'n chleir s' a chaidh sechad, Mu do reidhlein gum faight' iat 'S fad 's is cian 'thug luchd-astair ort sgeoil. Crann gun doichel, gun euradh, 'S trie a chosgas na ceutan, Dha 'm bi dorsairechd feile trath noin. Bhiodh fir Mhuile mu d' bratich, Mu do ghuaillibh gu 'm faict' iat ; Bu ni duilich a glacadh 's do leon. 'S luath a chruinnichedh aig t' f hacal Na fior churidhnen gasda, 'Bheiredh fuil 'nuair a chastedh ri 'n sroin. Bhiodh ac' boghachan dathte A chuil bhuidh' thig a Sasunn, 'Ghabhadh lubadh 's nach speltadh san dorn ; Fiubhidh chinntech, chruaidh, fhallain, 'S i gun f hiaradh, 's gach gel laimh, 'Dheanadh reubadh 'nuair 'bhenadh i 'dh-fheoil ; 43 De na gallain 'bu daoire Cruaidh, sgalanta, caoinail, Glac earr' oirr' 's ceann ladhrach o'n ord ; Is pic dhirech nam mellan. Mar a ghrian 's i gun smal oi'rr,' 'Chuiredh naimhden gu talamh fo leon. 'S math do bharantan daoine, 'S iat gan aiseg thar chaoilten, Clann barail, des, aobhidh Mhic-Leoid. Deagh Mhac-Coinnich bu let e, Bha e diles dha d' phersa ; Bha sud scribht' ann an cairt Chlann-Ghilleoin. Sir Lachlan Maclean of Diiart was the second son of Hector Og of Duart by his first wife, a daughter of Macken- zie of Kintail. He succeeded his brother Hector Mor, as Lord of Duart and chief of his Clan in 1626. He was created a baronet by Charles I., September 30, 1631. Leav- ing his brother, Donald of Brolas, to raise his followers, he made haste with thirty of his kinsmen to join Montrose. He arrived just in time to take part in the battle of Inver- lochy, February 2, 1645. He had 1,100 men, 750 being Macleans and 350 Macquarries, Macneills and others, at the battle of Kilsyth, August 15th, 1645. His brother Donald Domhnall Mac Echinn Oig, was Lieutenant-Colonel under him. General David Leslie and Argyll invaded Mull with a force of 5,000 men in 1647, -1"^ ravaged a great part of the island. In the same year Argyll bought up all the debts both public and private, that he could find against Sir Lachlan, seized himself and imprisoned him in the castle of Carrick. He was in prison about a year. He lived only a few months after his liberation. He died at Duart castle, April i8th, 1648. He was buried at lona. By his wife, Mary, daughter of Sir Roderick Mor Macleod of Dunvegan, he left two sons. Hector Roj' and Allan. 44. ORAN. Do Shir Lachinn Mac-GUieain. LE ECHANN BACACH. "S ann Diciadain, a shair, 'Ghabh mi ced dhiot air traigh ; 'Righ, gum faicim thu slan neo-airsnelach. A Shir Lachinn nam bare, 'Chuiredh luinges air sail', Leis an togar an cabhlach acuinnech. Gur tu oighr' Echinn Oig. Leis an eiredh na sloigh ; 'N uair a leumadh do shron cha b' airclech thu. Clann-Ghilleain cha tlath 'Dhol an cogadh nan arm ; 'S trie a bhuannich sibh blar, 's e b' f hasan duibh. 'S fada 'chluinntedh 'ur foirm Agus faram bhur gleois 'Togail chrech o na ehro 's a ghlasanach. 'N uair a spreigedh sibh piob 'S fuaim bhur creich' ga cur sios. Gum biodh crith air an tir 'san tachradh sibh. 'N uair a nochdadh sibh srol Ris na caol-chrannabh stoir, 'S mairg a thachradh g'a dheoin roimh 'r lasrichen. An duirn laochridh gun leon Bhiodh caol ehuilbhairen gorm, Agus sradag nan ord 'toirt lasain daibh. Fhad 's a bhidhes tu beo Cum an stiuir ann ad dhorn. Is na melladh fer-sgoid no beirte thu. 48 Chluinnt' ad thalla fuaim theud An am laighe do 'n ghrein, 'S mnathan grinne 'cur greis air fasanan. 'S mi bhiodh cinntech a t' fheum Ann am beanntahh na seilg 'S do choin erbsach air eill roimh 'n chamhanich, Namhit eilid nan gleann Agus bradain nan allt ; Sgibair fairg' thu 's muir and 's an langanich. Slan gun till thu a rithist, Air reothart an lionidh, (lu Dubhairt 'bu rioghail aigenach Ochain, ochain, mo chradh, 'Chloinn-'Illeain nam bare. "S e mo chrech mar 'tha 'n traghadh sechad oirbh. A CHNO SHAMHNA ; Marbhrann do Shir Lachinn Mac-Gilleain, Triath Dhiibhairt, a chaochail 'sa hldiadhna^ 164S. LE F.CHAN N BACACH. Thriall ar bunadh gu Paras ; Co a b'urrain a shcnachas Ach Mac-Mliuirich mac Fherghais Craobh a thuinicii re aimsir, 'Fhriamhich bun ann an Albinn ; Chuiilich fcr dhiu Cath (ihairbhaich ; Fhuair sinn ulaidh fer-ainm' a thechd beo. Fhuair sinn ulaidh, etc. 4,6 Cha chraobh chura, cha phlannta, Cha chno 'n uiridh o'n d 'fhas thu, Cha bhlath chuirtedh mu bhealltain, Ach fas duillich is mhenglan, Am meur mullich so 'dh' fhag sinn: Criosd 'chur tuilledh an aite na dh' fhalbh. Is mor puthar an raidhe s', 'S trom an dubhadh so 'dh f has oirnn, Gur a cumhann leinn t' f hardach, Leba luthidh nan claran ;-¦— 'S fad is cuimhne leinn caradh nam bord. Cha do bhrist thu 'chno shamhna, Chaidh do chist' an taigh-geamhridh, Misnech fir Innse Gall thu ; 'S mor a 's misde do ranntabh Nach clisg thu roimh armailt ; 'Righ, bu mhesail thu 'n campa Mhontrois. 'Fhir 'bu rioghaile clechdadh, 'S tu 'bu bhioganta faicin ; A dol 'sios ann am machair Bhiodh let mile mu d' bhratich, 'Chuid 'bu phrisail' de 'n echridh ; Luchd do mhiruin nan caist' ort, 'S ann a dh' innstedh leo t' f hasan 'Nuair 'bu sgith leo cur sgapidh 'nam feoil. Cha bu bhuannachd dha d' namhid 'Thigh'n a dh' fhuasgladh uait lamhain ; Bha thu buadhach 's gach aite ; Cha b' e fuath mhic a' mhaile Fer do shnuaidh 'thigh'n do dh-fhardich ; Cha dath uaine 'bu bhlath dhuit Nuair a bhuailedh an t-ardan do phor. Cha b'e sin mo luan-caisge 'Nuair a bhual do ghath bais thu ; 47 .'S truagh a dh 'fhag thu do chairden ; Mar ghair sheillen an garadh, 'N deidh am mealanan fhagail. No uain earrich gun nihathair, 'S fad a chluinaer an gairich mu 'n chro. Bl^iinedh dhinne 'n a ur ros, Fer ar taighe 's ar crun-f her ; Ghabh e'n rathad air ihus uainn ; 'S iomad latha r'a chunntas, A bh' aig maithibh do dhuthcha, Mend an aighir 's am muirne ; Bha mi tathaich do chuirle Sel mu 'm b'urrain mi 'n t-urlar aic' f halbh. Thug larl' Ogilbhi 's Eirli, S' gaiscich eile nach geilledh, Ann ad thaigh-sa ag eirigh, Thug iad gelladh gu h-eudmhor Bhi ro chert do righ Seurlas 's do'n choir. Cnmi b' aithriseeh t' f heum-s' dha, 'Nam na crannan a bheumadh, 'Chum an dennal a sheidedh ; Bhiodh lann thana, chruaidh, ghcur ort, 'S tu fad la air an t-seirm sin, 'S cha bhiodh lag bhuille mheirbh o do dhorn. Till ri t' fhochal, a Dhebhi, Tha i 'nis 'na clar reidh dhuit, O nach mairenn l' f her-streupa ; Dh' imich Alastair fhcin bhuainn, 'Thuil le baran an I'irinn, 'Scha b'e mala na reit' e ; Do dh-f herabh Dhunciilin, No 'Mhac-Cailain cha gheilldh r' a bheo. Naile chunnic mi aimsir, 'S tu ri siubhal na selga, 48 Nach bu chuith ort an garbhlach ;• Pic de 'n iubhar cha d' f has i 'Chuiredh pudhar no spairn ort ; Cha bhiodh fuidhel nach tairntedh,. Nam biodh luthadh 'na crann-ghail 'Chuiredh siubhal fo earr-it' an eoin. I Glac chomhnard an caradh Am bian roinech na h-erba, Cinn storach o 'n cheardich ; Cha bhiodh oirlech gun bhathadh, Etar smeoirn agus gaine, Le nert corcich a Flanras ; Cha bhiodh feolach an tearmad Air an seoladh tu 'n crann sin ad dheoin, B'eol dhomh innsedh na bh' aca ; — B' ann de bheusabh Shir Lachinn 'Bhi 'g ol fion an taigh farsuinn, Mnathan riomhach ri fasain A cur siod' agus pasmuin, Gloir bhinn agus macnuSj Ann san am 'sam bu chlechd leibh 'bhi poit^ Gum bu mhath do dhiol fresdail. An taigh mor am bial fescair, Uisge-betha nam iedan Bhiodh am piosan ga leigeil, Sin 's a chlarsach ga spreigedh ri ceol. 'N am do 'n f haire bhi 'glasadh Bhiodh a chlarsach ga orechadh ; Cha bhiodh ceol innt' an tasgidh Ach na meoir ga thoirt aiste, Gun leon laimhe, gun laigse, Gus 'm bu mhiannach leibh cadal gu foiL Cnaip na h-araich ri braise, lomairt tailisg mu sech orr',. 49 Fir feoirne ri tartrich, Toirm is niathadh air chairten ; Dolair Spaintech is tastain Bhiodh gan dioladh gun lasan 'nan lorg. Thug each teist air do bheusan Nach robh ceist ort mar threun f her ; Bha aoidh deisechd is deilbh ort, Bha fath scire' aig do cheil' ort, Bha gradh is egal Mhic De ort ; Bhiodh an scriohtair ga leughadh Ann ad thalla mun eiredh do bhord. Gcd bu lionmhor ort frasachd. Chum thu direch do d' mhae e, Breid dionaeh gun sracadh, Cha do dhiobair ceann-slait' thu. On "s e Criosd a b' f her-beirt dhuit. Sin an Ti a leig let an taod-sgoid. 'Mhic, ma ghlaeas tu 'n stiuir so, Cha bu f hlathas gun duthchas Dhuit bhi grathun air t-urnigh, Cuir g'a eailhemh an triuir so, Cuir an t-Athair air thus ann, Biodh am Mac mar f her-iuil oirr', 'S an Spiorad Naobha ga stiuiredh gu nos. Mac-Mhuirich mac Fherghais, the registrar of the monastery' of lona. Fer-ainme ; Hector Roy of Duart fought at Harlaw in 1411. Sir Lachlan's heir was also called Hector Roy. Debhi ; General David Leslie. Alas- tair, the famous Alastair Alac Cholla fer tholladh nan taighan. Hunadh, the stock of a tree ; applied here to a chief a?; the stock which supported the branches of the clan. Uladh, a treasure. Pudhar, loss, damage, hurt. Fuath, a spectre, a scarecrow. Luan-caisge, Easter Monday. Cuith, a snow bank. Crann-ghail, a bow. Smeoirn, the eiul of the 50 arrow next the bow-string. Gaine, an arrow, a dart. Fochall, dirt. Cnaip na h-araich n braise is in Ranald Mardonald's version, Bhiodh na cearrich ri braise. Fer- feoirne, a chessman. Flathas, dominion, the position of a chief. Nos, custom, correct habit. BLAR INBHIRCHEITAIN. LE ECHANN BACACH. LUINNAG. Fail il an u, hil an u, hil an o ro ; Fail il an u, hil an u, hil an o ro ; Fail il an u, hil an u, hil an o ro ; Fail il an o, ho 's och nan och mar tha sin. Gur a h-oil leani an sceula so A dh-^eist mi Di-domhnich ; Gun bhi tuilledh ga fhaighnechd, Gur h-e 'n f hoill so 'chaith Hobron, Dh' f hag iat shios Mac-Gilleain 'Cur a chatha 'na onar, 'S theich iat f hein troimh a cheile, 'S bha ratreut ann mar ordagh. 'S mor bha 'dh-uiresbhidh lamh ort, Ged thug ardan ort fuirech, Agus tuilledh 's an t- anabarr 'Thechd an nail air an luinges. 'S mise 'chuiredh an geall sin Mur biodh ann ach na h-urad, » Nach buailedh iad banga Ann sa champa le sulas Chuir thu grabhailte cruadhach ort, Air ghruag nan ciabh amlach, Claidhibh tan' air a liobhadh, Is e direch gu 'bharr-dheis, 31 Sciath dhaingenn nan cruaidh shnaim, Agus dual nam brec menmnach, 'S paidhir dhagachan sgriosaii Air chrios nam ball airgit. Cha bu shlachdan aig oinid Culidh chomhraig a ghaiscich ; 'Dol an coinnimh do namhit Cha chrith-nihanntain a ghlac thu. 'Nuair a bhuail thu bcuni-sceithe 'I)h iarridh cede co-chath' riut, Is a thug thu 'nan comhail Theich Hobron 's a mharc-shluagh. 'Sann a thug thu do dhualchas O'n f her 'bhuailedh an Gruinnart ; Cha robh'n imairt gun f huathas, Cha robh 'bhuannachd gun chunnart. Gun robh torrun an lamhich Agus tairnenach ghunna, Ri des laimh mo ghraidh-sa 'Cur a chairden gu fulang. Cha b' i ruaig ud fir Mhuile Gu traigh Ghruinnart a chrech sinn ; Gur h-e mheudich mo mhulad Sar mhac urrant Shir Lachinn 'Bhi fo bhinn aig luchd-lieurla, 'S nach do dh-f heud e dol as orr'. B' e sin connspun na troide 'Chpir an cogadh an clcchdadh. 'Nuair a thogtcdh let liratach Gheibht' fir ghasd air a mharg let ; 'Mhoire, 's iomad ben baile Dh 'f hag sud taniul 'na banntraich, Agus lenal)h beg ciche 'Na dhillechdan anfhann. Ach ge duilich do mhuinntir, Chan ann ump' 'tha air dermail. Gur a h-iomadh laoch dorn-ghel 'Chaidh an ordagh rau d' bhratich, Agus oganach sgiamhach Bha ga riasladh fo echabh. Agus spailp de dh-f her taighe Nach dug athadh dha phersa, 'Toirt a phlaidhibh a duille Chert cho guinech ri eltuinn. 'Nuair a thogamid fechdan, Gum bu ghasd ar ceann-armailt ; Ge b'e thigedh air echdridh, Ghabh iat tlachd dhiot air 'Ghalltachd. Bha thu 'd' charid do 'n Mharcus A bha 'n Sasunn gun cheann air ; 'S bu tu co-ainm Echinn Leis 'n do ghlacadh an cabhlach. /C 'Nuair a thug e 'nan cinnsal Leg e dinnair an larla ; Ghlacadh luinges an righ leis, • 'S rinn e diobhail air bianabh. Air techd dha an deidh sin Chuir e crioch air na dh' iarr e ; 'S thug e turas a rioghachd Gus 'n do striochd Baile-Cliath dha. 'S fad on dh' imich am fer ud, 'S cha 'n ann ga gheran a tha sinn ; Ach ma dh 'f hagadh gun selladh Suil mhellach an armuin. Och, — gum maith an t-aon Dia dhuinn, — Gur h-e 'iargain a chraidh sinn ; Gun robb aoidh fir an domhain 'Na co-sheis a fas riut. « Ge b' i 'thug an cion falich, 'Cur gu h-elanta litrech, Ged b' i nighen Mhic-Cailain, Bu diol mairiste dh' is' thu i^4^tu^t*^ ^ ^ ^^* ^^l^-^ /i^o ^>^ S3 C'lUr a inairg i thug gaol dhuit Ma chaochlas i 'nis e, Is nach faic i air thalamh Do mhac samhilt am misnich. Mu dheiredh an t-samhridh Cha rohh mennin no deagh sceul oirnn ; 'S beg an t-ionghnadh do ranntachd Bhi fo champar as t' eugnihis, Agus muinntir do dhuthcha Bhi fo churani niu d' dheibhinn ; Gun rol)h'n l-aobhar sud aca Gu ruige les agus creubhaig. • Tha ionndrichin bhuainne 'S cha bu shuarach an call e ; Gum bu mhor an luach-taisgeil. Ma tha 'n taisgeladh derbhte, A bheiredh daoin' uaisle As an uachdaran ainmail, As ar tigherna smachdail, — '8 cha bu lapach an ceanntard. Gait an robh e air thalamh Boinne fala a 1)' aille Na oighre sin Dhubhairt, Da'ni l)u chubhidh bhi statail ; Ciur a h- iomad ben bhcul-derg A bha 'breid air dhroch caradh, 'Nuair a f huair iat bechd sceula Gun do chreuchdadh 'sa bhlar thu. Tha do phairc air a dunadh, lonad-luchairt nan (iaidhal. Gur a dfcair sud innscdh, Aig ro dhillsechd do phairtidh ; Tha a chraolih a h' f hearr ubhlan Air a rusgadh an drast diu. S4 Och, a Mhoire, mo dhiubhail, Chaidh am flur bharr a gharidh ! Ach ma 's duine 'chaidh dhinn e, Guidhibh Criosd leis na th' agibh Thoiril)h aire mar 's coir dhuibh Do chainnt lob mu na macabh ; Agus liubhribh e 'n Aon-f her, Ma 'se chuibhrech an caistal ; No ma gherradh a lailhan, 'S ann fo raidh-san a thachair. This poem was composed immediately after the news of the sad result of the battle of Inverkeithing had reached Mull. It is evident from several expressions in it, especially from the last verse, that the author had a faint hope that Sir Hector, though severely wounded and a prisoner, was not dead. The chief referred to in the tenth verse is Echann Ruadh nan Cath, who was killed at the battle of Harlaw in 141 1. The saying by Job about his sons, to which refer- ence is made in the last verse, is this : — "Naked came I out of my mother's womb, and naked shall I return thither, the Lord gave, and the Lord hath taken away ; blessed be the name of the Lord." The sixth and tenth verses are now published for the first time. In a note in his collection John Maclean says : — "Tha ant-oran so ann an co-chruinnechadh Raonaill Dhom- nallich, agus 's e 'thug dhomhsa, 'chur san f her so gun d' f huair mi da rann deth nach h-'eil ann san leobhar sin." The Marquis referred to in the ninth verse is James, third Marquis and first Duke of Hamilton. His mother Anne Cunningham was a daughter of James, seventh Earl of Glencairn. Sir Lachlan Mor's mother was a daughter of William, sixth Earl of Glencairn. Thus Sir Lachlan Mor and Anne Cunningham were first cousins. Hector Roy was the great-grandson of Sir Lachlan Mor. The Duke of Hamilton was beheaded in London on Friday, March 9th, 1649. The battle of Inverkeithing was fought July 20th, 1651. Lambert, Cromwell's general, had 4,000 men, and his opponent, Holburn of Menstne, about 3,500. Holburn's force consisted of 1000 horse under his own immediate command, 1500 Highland infantry under Sir Hector 38 Maclean of Duart, and about looo Lowland infantry under Sir John P.rown of Fordei. Of the Highland infantry 800 were followers of Sir Hector, and 700 followers of Sir George P.uchanan, chief of his clan. The followers of Sir Hector were nearly all Macleans. They were all killed except forty. We have no admiration for Sir Hector. He simply acted the part of a mad man. It is true that he was brave, but it is just as true that he lacked common sense. By foolishly continuing the unequal fight, he nearly ruined his clan. A few of the 800 men who followed Sir Hector must have been Macquarries. Donald Macquarrie, twelfth of Ulva, married Christy, daughter of Lachlan Og, first of Torloisk, and had Allan, his successor. Hector of Ormaig, Lachlan of Laggan, and John of Baile-ghartain. Allan was killed at Inverkeithing. GUR BOCIII) NAIDHACHD AR DUTIICHA; OraJi do Shir Echann Mac-Gilleain, a mharhh- adh ann an Inbhir-Cheitain. LE ECHANN BACACH. Gur bochcl naidhechd ar duthcha 'S chan e taighen gan spuinnedh ; Ach Mac-Gilleain, mo churadh, gun eirigh. Ciur bochd etc. Gu bheil niaithen do thire Ann sa mhachair 'nan sinedh _ Fo chasan nam milten ech eitidh. IV f hiu a ghibht a bha bhuatha, Cha b' e deiredh na cuaine, Ach an t-aillegan uasal, ard, euchdach. Bu tu 'n t-oighre 's an t-armun, Is a marcich' des, daichal, Is an t-aillegan alinn, ur, eibhin. S6 Bu tu scathan na glaine, 'N airde 'n lar riut gun tennadh An am cruinnechadh gu carraid nan geur-lann. Bu tu seobhag na h-uaisle, 'S ceann-senachis gach duanachd, 'Bheiredh trusgan is duais do luchd-theudan. }kIoch sa mhaduin 'sna gluais thu, Rinn thu iomral bu chruaidh lem, Nach do chuimhnich thu uaislen na Feinne. Thanic Cromwel ad choinnimh, Dh 'at do chridhe le corruich, 'S leum thu staigh le d' lainn sholuis do'n teug- bhail. Mac-Mhic-Eoghin na h- Airde, Agus Tigherna Ghearrloch, Rinn iat fuirech 'san nadar 'bu bheus daibh, Bha Mac-Cailain fo aites Nach do thill thu gu d' dhachidh ; Gun robh uilenn 'sa nihacan ghel, threubhach. Gun robh taigh is leith He, Am bann dainginn dhuit scriobhte, ^S bha-na ferinn sin striochdte gu reidh dhuit. Bho thir-unga sin Bhretail Thun na carrthagh 's cha bheg i, Bha na ferinn sin egnidh fo d' staoiledh. Egnldh Is explained in a note as "cinntech no derbhte." Tir-unga, literallj' ounce-land, unga being from tbe Latin word unkia. 87 IS BEG AOBHAR MO SIIUGRIDH. LE ECHANN BACACH. Is beg aol)har mo shugriilh, 'S chan fheil sunnd orni ri macnus, 'N diu cha tadhail mi 'n Fhadhail, Ged 's i mheoghail a chlechd mi. Tha mi scalltain air Dubhairt, Leam is dubhach a faicin. Gur a minic a bha mi 'Na taighibh ard' ann sa mhaduin. 'S mi ri sealltain Erraghaidhal 'S barr derg air a h- ailril)h Gait am faic mi ri m' shaoghal Fer aogisg Shir Lachinn ? 'Dol an coinnimh do namhit Bu neo-ratanach, bras thu. 'Togail suas am bragaade Bu neo-scalhach air ech thu. Ge b' e chithcdh do dhaoine, 'Righ, bu ghrcodhnach am faicin. Le 'm muscaidan cUd)h-gh()nn, 'S iat gun suidh orr', gun ilctach. De na ghraljhaihc shoillcir. Nach bu doillcir r'a fhaicin. Thug sibh tlatlias na h-eirenn Leibh air eigin Ic lapachd. 38 Ged a dh-f hag mi mo bhraithren Ann san araich gan cascairt, Chan e sud 'tha mi 'g airemh, Ach sar mhac Shir Lachinn, A bhi 'n laimh aig luchd-Beurla, Is nach d' f heud e dhol as orr'; Sar chonspun nan coigrech, 'Chuir an cogadh an clechdadh. ORAN. Do Shir Lachmn Mor Mac-Fhionghin. LE GRIOGAIR OG MAC-GRIOGAIR. 'S cian 's gur fad' 'tha mi 'm thamh, Gun bhi 'triall air do dhail A Lachinn bho'n airde tuath. 'S cian 's gur fad, etc. Nam biodh snechda nan gleann 'Na ruith leis gach allt, 'S gun cailledh gach beann a ghruaim ; Nan dubhadh an sliabh, Is gun cromadh a ghrian, Learn bu mhiannach 'bhi triall air chuairt. Cha b' i machair nan Gall A ghlacinn fo m' cheann Ach braighe nan gleann so shuas. Thoir mo shoridh thar caol, Bho nach cluinn iat mo ghlaodh, Gu buidhin gun f hraoch, gun ghruaim ; 39 Gu ceann-feadlina mo ruin, Chaidh an t-ainm lul air chiiu Chert cho fad 's a ta Ruta bhuainn ; Gu talla 'n f hir f heill 'Am biodh tathich nan ceut, Cill-Moire ri sceith a chuain. Dhomhsa b' aithne do bheus, An am cromadh do 'n ghrein Gum biodh faram nan teud ad chluais. A ghnuis 'dhiult a bhi bochd, 'S nach d' chuir cul ri fer nochd, Len thu 'n duthchas 's an stochd 'bu dual. Cha b' e 'n clechdadh 'bh' aig each, A ghlac thusa mar ghnaths, A bhi smachdail mu'n mhal air tuath. Fhuair tlni seud bho Shiol-Leoid Nam bratichen sroil, Nan cupa, nan eorn, 's nan cuach. Ghlac thu 'n euchdag mar mhnaoi, Cha robh 'n leirsin ud claon, 'S glan do cheile ri d' thaobh 's gur suairc. Beul a's binn 'thogadh fonn, Slios mar ela nan tonn, Caol mhala nach crom fe gruaim. Gur tu 'n t- Ailpaine'ch glan De 'n f huil rioghail bho shen, Ite tir-eoin nach men ri 'luaidh. Is nan eiredh ort strith Gum biodh sud let gu dian, Clann-Ghriogair nam piob 's nan ruag ; 60 Agus Granntich bho Spe, Na fir cheann-laidir, threun, 'Dheanadh gniorah ann san teugbhail chruaidh. Sud a bhuidhen nach fann, 'Thogadh giubhas ri crann 'Thairnedh iubhar nam meall bho 'n cluais. Bhiodh an f hiubhidh chaol, reidh. Am bian dubh-ghlas an f heidh, Ga giulan air eiledh cuaich'. SIOL AILPAIN. The Macgregors, the Grants, the Macaulays of Ardui- caple, the Mackinnons, the Macquarries, and the Macnabs, constitute the Siol Ailpain, or descendants of Alpin. Alpin, king of Dalriada, had at least two sons, Kenneth, who became King of Scotland in 843, and '©onald who suc- ceeded Kenneth in 860. According to tradition he had a third son named Gregor. Gregor it is said had two sons, Donnghal and Gualre. It is also said that Donnghal had a son named Fingon. Gregor was the progenitor of the Macgregors ; Guaire the progenitor of the Macquarries, and Fingon the progenitor of the Mackinnons, or Clan- Fingon. The Alpinian origin of the Macgrpgors, Grants, Mac- aulays, Macquarries, Mackinnons, antJ'^Iacnabs cannot be proved. There is no evidence to supj^t it. It seems not to have been heard of until after 1467. It is impossible to depend upon the correctness of any clan genealogy farther back than A. D. 1000. 6*ut whilst it cannot be proved that the Macgregors, Macquarries, Mackinnons and Macnabs, are descended from King Alpin, it is almost certain that they had a common origin. Their own traditions and the MS. of 1467 favor this opinion. The Grants maintain that they are descended from Gregor Mor, second son of one of the chiefs of the Clan-Gregor. The Macaulays of Ardin- caple were undoubtedly a sept of the Clan-Gregor. The Mackinnons, Clan-Fingon, or Clann-Fhionghin, make their first appearance in authentic historj- in 1354. They possessed MLshnLsh in Mull and Strathsvvordale and 61 Strathaird in Skye. Their earliest possession seems to have been (iriljan in Mull. 'J'hey exchanged this district with one of the Lords of the Isles for Mishnish. According to a MS. family history, their chiefs down to the time of Lachinn Dubh were the following : — Fingon, Donald, Cormac, Lachlan, Lachlan, Kenneth, Donald, Lachlan, Ewen, Alpin, Lachlan, Donald, Ewen, Lachinn Fogarrach, Lachinn na h- lomlaid, Nial Duidhe, Lachinn I'an, Nial Ban and Ewen. Nial Ban was chief in 1517. Ewen, the last chief named, was succeeded by Lachinn Dubh. Lachinn Dubh was chief from 1570 to 1580. He had at least three sons, Lachinn Og his successor, Ewen, and Neil. Lachinn Og had three sons. Sir Lachlan, his suc- cessor ; Teariach Scithenach, ancestor of the Mackinnons of Corrie ; and John Og, ancestor of the Mackinnons of Kyle. Sir Lachlan was chief from 1601 to 1634. He was succeeded by his son, John IJalbhan, who in 1627 married Catherine, eldest daughter of Lachlan, sixth Maclean of Coll, and had by her at least one son, Lachlan Mor. Lachlan Mor fought at the battle of Worcester in 1651. He was married twice. By his first wife, ALary, daughter of Sir Lachlan Maclean of Duart, he had one son, John Og. By his second wife, who was a niece of Macleod of Dunveg- an, he had no male issue. He had a natural son, named Donald, who is mentioned in a document of 1688. John Og died before his father, leaving an only son, John Dubh. John Dubh succeeded his grandfather, Lachlan Mor. He was born in 1680. He fought at Sheriffmuir in 1715, aiid gave all the assistance in his power to Prince Charles in 1745. He had three sons, John, Charles, and Lachlan. John died without male issue in 1737. Lachlan died with- out issue. John Dubh died in 1755. He was succeeded by his second son, Charles. Charles sold the estate. He had one son, John, who died unmarried in 1808. The Mackinnons are at present without any recognized chief. I'here are two or three claimants to the position ; but as yet no one has established a clear claim to it. CUMHA Do dh-Alastair '. do Raonullynic Dhomhnaill Ghlais na Cepkh, a chaidh a mhort 'sa bhliadhna 1663. LE AM I'lUTHlR. Dh' eirich mi moch maduin Dhomhnich, I ri u, ho ro ! ,1, -i 'S chunnic mi 'tighin am chomhail, Fath mo leann-duibh, ho ro ! 'S chunnic ni tighin am chomhail, I ri u, ho ro ! Prasgan fherabh le falbh mcdhar, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Prasgan fherabh, le falbh modhar, I ri u, ho ro ! Cha do f hregair iat mo chomradh, Fath mo leann-duibh, ho, ro ! Cha do f hregair iat mo chomhradh, I ri u, ho ro ! Ranig mi Cepach na doruin, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Ranic mi cepach na doruin, I ri u, ho ro ! Gu tur ard 's cha b' ann gu m' sholas, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Gu tur ard 's cha b' ann gu m' sholas, I ri u, ho ro ! Chunnic mi an taigh gun chomhla, Fath mo leann-duibh, ho ro 1 68 Chunnic mi an taigh gun chomhla, I ri u, ho ro ! Gun smuid, gun detich gun cheo dheth, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Gun smuid, gun detich gun cheo dheth, I ri u, ho ro ! 'S shuidh mi air an tulich hhoidhich, Fath mo leann-duibh, ho ro I 'S leig mi air an tuiredh bhronach, I ri u, ho ro ! Uh' f hosgail mi dorus an t-seombair, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Dh' fhosgail mi dorus an t-seombair, I ri u, ho ro ! Ruigedh i barr-iall mo bhrogan, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Ruigedh i barr-iall mo bhrogan, I ri u, ho ro ! Full an cridhechan a dortadh, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Fuil an cridhechan a dortadh I ri u, ho ro ! 'S teann nach d'ol mi f hin mo leoir dhi, Fath mo leann-duibh, ho ro. 'S teann nach d'ol mi-f hin mo leoir dhi, I ri u, ho ro ! Fuil Kaonuill am fer a b' oige, Fath nio leann-duibh, ho ro! Fuil Kaonuill am fer a b' oige, I ri u, ho ro ! 'S fuil Alastair an ledain bhoidhich, Fath mo leann-duibh, ho ro ! 64 Fuil Alastair an ledain bhoidhich, I ri u, ho ro ! Fer flathail 's e lethan domhail, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Fer flathail 'se lethan domhail, I ri u, ho ro ! Beir fios bhuamsa gu Mac-Dhomhnaill Fath mo leann-duibh, ho ro ! Beir fios bhuamsa gu Mac-Dhomhnpill, I ri u, ho ro ! Gu Mac-Mhic Alastair Chnoidart, Fath mo leann duibh, ho ro ! Gu Mac-Mhic- Alastair Chnoidart, I ri u, ho ro ! 'S gu Mac-Mhic- Ailain o 'n mhor chuan, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Gu Mac-Mhic- Ailain o 'n mhor chuan, I ri u, ho ro ! Mar a dh' f hagadh na fir oga, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Mar a dh' 1 hagadh na fir oga, I ri u, ho ro ! Tha m' erbsa an Righ na gloire, Fath mo leann-duibh, ho ro! Tha m' erbsa an Righ na gloire, I ri u, ho ro ! Gun len sibh gu dian an torachd, Fath mo leann-duibh, ho ro ! Gun len sibh gu dian an torachd, I ri u, ho ro ! 'S cairden dhuibh-f hein, 's braithren dhomhs' iat, Fath mo leann-duibh, ho ro ! 63 'S cairden dhuibh f hein, 's braithren dhomhs' iat, I ri u, ho ro ! Diol na muice duiblie doite, Falh nio leann-(luil)h, ho m I Diol na muice duibhe doite, I ri u, ho ro ! 'S na circe fo lainih a chocair', Fath mo leann-duibh, ho ro ! 'S na circe fo laimh a chocair', I ri u, ho ro ! Air gach aon a dh' iath mu'n f heolach, Fath mo leann-duibh, h<»ed by the old Highlanders. Ga<'har, a lurcher dog, a jfrey hound. Faghit, a chase, a hunt, a hunting party. Between the head of Loch Seaforth and Rudha Chrioiiaig lies the Park or Forest of Lewis. The poet having injured his foot sc\ercly went to Filin- burgh to consult the doctors there. It was whilst under the hands of the doctors that he composed the poem- 68 IAIN LOM. John Macdonald, commonly called Iain Lom or Iain Manntach, was a native of Lochaber. He was the son of Donald, son of John, son of Donald, son of Iain Alinn, fourth I\Iacdonald of Keppoch. He was a Roman Catholic and a Jacobite. He shows an intimate acquaintance with the historical portions of the Kible, with Scottish history in general, and with all the political plans and events of his daj'. He was a man of strong convictions and intense earnestness. He .vas evidently an honest man. He wielded a vast amount of influence over the Jacobite chiefs of his time. It is supposed by some that he received a good education, but the probability is that he could neither read nor write. It is not certain that he was married; but he had a son who possessed a fair share of his own poetic powers. He was a poet of unquestionable ability. So far as the political school of Gaelic bards is concerned, he stands unequalled. Iain Lom was born about the year 1620. He was present at the battle of Stron-a- Chlachain, where his father was killed, in r64D. He was a prominent man in 1645, the 3'ear in which the battle of Inverlochy was fought. He died in 1709. He is buried at Dun-Aingel in the Braes of Lochaber. A handsome monument was erected over his grave a few years ago. X BLAR INBHIR-LOCHIDH ; LE IAIN LOM. LUINNEG. Faobh ho ro ho, choisin co beg, Faobh ho ro ho, choisin co beg, Faobh ho ro ho, choisin co beg; Seinnibh sin air co so b' aill leibh. 'N cuala sibh an turas ainmail 'Thug Alastair mac Cholla 'dh-albinn ? Rinnedh leis pronnadh is marbhadh, 'S legadh leis coilech Strath-Bhalgidh, 69 An t-eun dona 'chaill a cheutidh An Sasiinn, an AIi)inn, 'san Eirinn ; Is ite e a curr na sceithe ; Cha mhisde leam ged a gheill e. 'N cuala sil)h an tiunndadh duinail ''Thug an camp' a Cille-chuimain. 'S fada 'chaidh ainm air bhur n-urras ; 'Thug siljh as bhur naimhden iomain. Dh' aithnich mi bhur surd air tapadh A diredh am mach glun Chuil-echidh. ""S ged tha mo dhuthich 'na lasair, 'S eiric air a chuis mar thachair. Ged a bhiodh oighrerhd a Bhraighe Gu ceann shechd bliadhna mar tha i, Gun chur, gut] chliathadh, gun aitech, 'S math an riadh gu bheil sinn paighte. Dhirich mi moch maduin cheorich Gu braigh' caistal Inbhir-Lochidh ; Chunnic mi 'n t-arm a dol an ordagh, 'S bha buaidh a bhlair le Clann-DomhnaiU. 'Alastair nan geur-lann scaitech Thoisich thu 'n de ri cur as daibh ; Chuir thu ratreut sech an caistal, Agus surd gle mhath ga lentail. Alastair nan geur-lann guinech Nam biodh agad t' armuin uile, B' f heudar do na dh' f halbh diu fuirech, S ratreut air prabar an duilisc Alastair mhic Cholla ghasda Lamh dhes a scoltadh nan caistal ; Chuir thu 'n ruaig air Ghallabh glasa 'S ma dh' ol iat cal chuir thu ast' c. 70 Thug sibh toital teth mo Lochidh A toirt bhuillen mu na sronabh ; Bu lionmhor claidhibh clais-ghorm comhnard Gambualadh an lamhan Chlann-Domhnaill. Dh 'innsinn sceul eile le firinn Cho math 's a ni cleirech a scriobhadh ; — Chaidh na laoich ud gus an dichioll, 'S chuir iat maoim air luchd am mi-ruin. Is mairg a dhuisgedh bhur n-aniochd 'N am rusgadh nan greidlein tana ; Bha ingnen nan Duibhnech ri talamh An deidh an luithen a gherradh. 'N la a shaoil iat a dhol leotha Bha na laoich gan ruith air reothadh ; S iomad slaodanach mor odhar 'Bh' air aodan Achadh-an-todhair. S iomad fer aid' agus pior-bhuic Agus cuilbhair chaoil dhirich, 'Bha 'n Inbher-Lochidh 'na shinedh, 'S bha luaidh nam ban a Cinntire ann. 'S iomad corp nochdte gun aodach 'Bha 'call fal' air lotabh caola, Etar 'n t-ait 'an d' rinn iat maomadh Is ceann Leitir Blar-a-Chaorin. 'S iomad spog ur air dhroch shailledh Thall 's a bhos mu Thom na n-Aire, An deidh an reubadh le claidhibh, Neul mhairbh air an suil 's iat gun anam. Chuala sibh mu'n Ghoirtain odhar, Tha e 'm bliadhn' aginn 'na thodhar, Gun inneir chaorach no ghobhar Ach fuil nan Duibhnech air reothadh. 71 Scrios orm ma's truagh Icam bhur gairich No anshocair bhur cuid phaisden ; Donnalich bhan Erraghaidhal 'Caoidh nam fer a dh Than 'san araich. Air do laimhsa Thigherna Lathair, Ge mor do bhosd as do chlaidhibh, 'S iomad fer mor 'chinnedh t' athar 'Bha 'n Inbir-Lochidh 'na laighe. 'S iomad fer cleoc' agus bioraid, Cho math 's a bha beo dhe d' chinnedh, Nach dug a bhotuinnen tiorani A foghlura snamh' air bun Nibhais. Iain Mhuidartich nan seol soilleir A sheolailh a chuain ri la doilleir, Ort cha d' f huaradh bristedh coinnimh ; 'S ait leam Barra-Brec fo d' chomrich. Thug thu gu d' dhubhlan a leigedh Air Caiml)alich chiar nam beul sHgnech ; Gaor is enchinn 'dol 'nan stigel, Slachdrich lann 's an ceann 'gam bristedh. Urras, boldness, audacity. Curr, a corner. Todhar, a field manured by folding cattle upon it. Conirich or comarich, protection, obligation, favour, mercy; fod' chomrich, at thy mercy. The Marquis of Montrose defeated the Covenanters at Tippermuir on Sunday, September ist, 1644. He won a second victory over tliem at Aberdeen, September 12th, 1644. They were commanded at the latter battle by Lord Iiurleigh, Lord Lewis Gordon, third son of the Marquis of Huntly, being second in command. 'I'he line, "Cha mhisde leam ged a gheill e" evidently refers to the defeat of Lord Lewis at Aberdeen. From the 13th of December, 164.J, until near the end of January following, Montrose, Alastair Mac Cholla and John Muidartach traversed the county of T2 Argyll in different directions, burning, wcisting, and destroy- ing everything that came within their reach. A little before theend of January, 1645, Montrose collected his men together and marched towards Inverness. When he was. at Cille-Chuimain, or Fort Augustus, John Lorn came tp him in great haste with the information that the Marquis of Arg>Tl had entered Lochaber with an army of 3000 men, that he was burning and laying waste the country, and that his head-quarters were at Inverlochy. It is to Argyll's depredations that the line, "Ged tha mo dhuthich 'n a lasair," refers. Montrose marched back with all possible speed to attack Argyll. He arrived in Glen-Nevis on the evening of February ist. The battle of Inverlochy began shortly after sunrise on Sunday, February 2nd, 1645. Argyll's army was made up of his own followers and 1,000 Lowlanders. It was commanded by Sir Donald Campbell of Auchinbreck, a very brave man. Argyll prudently with- drew from the scene of action the night before the battle. Montrose won a complete victory. He lost only three men. Of the army brought to the field by Argyll fourteen barons of his own Clan, and 1,500 soldiers were killed. Among the prisoners taken by Montrose was Campbell of Barbreck. The expression, " Gu braigh' Caistal Inbhir-Lochidh," does, not mean that Iain Lom ascended to the top of the castle, but that he climbed up to some high spot from which he could see the castle and the battle. The poet was no more of a fighter than Argyll himself. When Alastair Mac Cholla asked him to take part with him. in the battle his reply substantially was, "Cathichedh sibhse 's innsidh. mise.." lORRAM. Do Mhac-Gilleam Dhnhhairt. LE IAIN LOM. Cuid de dh-aobhar mo gherain 'N ti 'tha 'n laimh ann sa Charric Gus an trialladh luchd-elain o 'n f heill. B'e sin grianan nan Gaidhal Agus uaisle fir Alba, Mac-(iilleain nan arm gasd', cruaidh, geur. 73 Ann an toisech do ranntachd Thig Mac-Leoid o Chaol-Acuinn Is siol Thormaid 's neo-scalhach 'nan gleus. Gun dig siulachadh Uisdain Bho Dhun-Scathich an t-siuil sin, Dha 'm bi 'n t-iubhar ga rusgadh ri feuni. Thig Clann-Domhnaill Ghlinn-Garadh Agus uaislen Loch-aircaig, Dha 'm bi fiuthidhen fada, caol, reidh ; Air am biodh na cinn ghlasa, 'N deidh an egailh gu drechmhor, 'Dhol an creubhaig le tart' rich nam meur. Gum bi spailpedh air pioban Is sluagh ri faichechd gu lionnihor, — Luchd nam brecan a 's riomhaiche ceum. 'S lionnihor clogad ann 's luirech, 'S sciath chearr air laimh diumhlich, Is sar ghunna nach diuhadh ri feum. Gum bi 'm fechd so 'dol thairis Gu duthich Mhic-Cailain, 'S gum bi smudan is dennal 'nan dcidh. 'S lionnihor clesiche 's clarsair 'Triall gu cathair nan Gaidhal, Bhon 's ceann-uidhe dhaibh Aros nan ceut. Gum bi 'n t-sreth so 'dol sechad Air na grainegan glasa ; Fledh an f hion' a's or-lasta 'na dciilh. Bidh luchd-glodail a falbh bhuainn, Bho nach cuibhe Icinn ann iat ; 'S gum bi na biodagan derga 'nan ere ; 74 A bioradh sliochd Dhiarmid, Prasgan salach an iasgich, Bho nach bi sinn am bliadhna do 'n reir. Giodal, flattering; luchd-giodail, flatterers. Orlasta, shining like gold. Sir Lachlan Maclean of Duart was seized at Inverary by the Marquis of Argyll and imprisoned in the castle of Carrick, in 1647. MORT NA CEPICH. LE IAIN LOM. 'S terc an diugh mo chuis ghaire, 'Tigh 'n na raiden so 'n iar ; 'G amharc fonn lonar-laire 'N deidh a stracadh le siol. Ged tha Chepach 'na fasach Gun aon aird' oirre 's fiach, Gum faicedh Dia, 'bhraithren, Gur trom a bharc oirnn an t-sion. 'S fad' bhios cuimhn' air an Aoine 'Dh' f hag a chaoidh sinn fo sprochd, Ann an am na Feill-Micheil, 'S cha bu ni 'chall air flod ; Ach bhi 'n diugh 'n ar cuis-bhurta Mar mhiol-buirn air gach loch ; 'N uair 'theid gach cinnedh a dh-aon taobh, Bidh sinne scaoilt' mu 'n chnoc. 'S ann Di-sathuirne gearr bhuainn Bhuail an t-erchali orm goirt, 'S mi os-cionn nan corp gela 'Bha 'call fala fo 'n bhrot : 73 Bha mo lamhan-sa craobh-dherg 'N deidh bhi taoscadh bhur lot ; 'S e bhi 'gur cur ann sa chiste Turn a's misde mo thoirt. B' iat mo ghaol na cuirp chul-bhuidh' 'Sam bu dluth cuir nan scian ; 'S iat 'nan sinedh air urlar 'N seomar ur gan cur sios, Fo chasan Shiol Dughaill, Luchd a spuilledh nan cliar ; Dh' f hag ailedh nam biodag Mar scaile ruidil bhur bian. Bhur taigh cadi) tha duinte, 'S e gun smuid deth, gun cheo, Far an d' f huair sibh 'n garbh rusgadh 'Thaobh 'ur cuil is 'ur beoil. Ach nam faighedh sibh uine Bho luchd 'ur mi-ruin bhi beo, Cha bu bhaile gun surd e, Bhiodh aigher, muirn ann, is ceol 'S fuar caidremh taigh-tabhairn, 'San robh gairich is cosd, Far nach cluinner guth clarsich Ach gaoir chraitech nam bochd ; 'N diugh mar thailesg fo dhaoin' Tha t' f herann scaoilte 's e nochd ; Tilger urchair na disne 'S chi gach ti am meur goint'. , Oirnne thanic an dimbuaidh Is an iomagain gheur, Mar bha claidhibh ar fine Cho minic 'nar deidh ; Paca Thiircach gun siredh A bhi pinnedh bhur cleibh, 76 Bhi 'nur brecain 'gur filledh 'Mesc 'ur cinnidh mhoir 1 hein. 'Leith'd de mhort cha robh 'n Albinn, Ged bu bhorbar' a gleus ; 'S cha bu laghail an t-selg e 'Chosnadh selbh rioghachd Dhe. Ge b' e 'm fath mu 'n robh 'n scionadh 'Chaoidh chan innis mi 'n sceul ; Cha dan' a leithid de mhilledh Air ceann-cinnidh fo 'n ghrein. Ghabh sibh roimhe so fath oirnn, Dh' f heuch bhur cairdes ruinn geur ; Chaidh sibh 'staigh ann san fhasach 'N uair a thar sibh bhi reidh ; Chuir sibh cungidh a' chaise 'Staigh an aros nan teud, 'S cuid de 'm buailaichen ba-chruidh Ann an garadh nam peur. Gait an robh e fo 'n adhar 'Sheall 'nur bathais gu geur, Nach dugadh dhuibh athadh, A luchd 'ur labhirt 's 'ur beus', Mach bho chlann bhrath 'r 'ur n-athar, 'Mheall an t-aibhistair treun ? Ach ged rinn iat bhur lot-sa, 'S trom an rosad dhaibh fein. Tha leann-dubh 'na chas cruaidh orm, 'Tigh 'n an uaignes mo chleibh ; Leis mar dh 'f has e 'na chuan orm B' f hearr leam bhuam e mar cheut- Ciamar dh' f haodas mi diredh Gun ite dhiles 'nam sceith ; 'S luchd a dheanamh na sithne Bhi fedh na tire gun deidh. 77 'S og a bha sibh cle bliliadhnaljh, Ghlac an ciatadh sibh luath ; 'S glan a nochd sibh bhur ciall Gu cur bhur riaghaihen \suas. Ge b'e ghal)ha(lh rium fiabhras Bhi 'gur n-iargain 's sibh bhuam, Bidh mi 'caoidh mu 'ur riasladh Gus an liath air mo ghruaig. Chuir Dia oirnn mac oighre Gu bhi 'na choinnleir roimh chach, 'Chum gun soillsichedh 'sholus Mar phres-toridh fo bhlath. 'S mi gum fregradh do chaismechd Air fraoch-bhratich gun cherb, Delbh do bradain, do dhobhrain, Do luing', leoghin 's laimh dheirg. Dh' ordich Dia dhuinn craobh-shiochaint 'Chumadh dion oirnn le treoir, Do 'm bu choir dhuinn bhi striochdadh Fhad 's an cian 'bhiomid beo. Ma 's sinn f hin a chuir dith oirr' Chan f liearr a chriochd a thig oirnn ; Tuitidh tuagh as na flaithes Leis an scathar na meoir. An glan f hiuran so 'bh' aginn 'N taobh so f hlaithes Mhic Dhe, An t-aon f hiuran a b' aillidh' 'Bh' ann sa pliairc an rolih speis, Thanic sciursadh a bhais air 'Thug gu lar e 'dh-aon bheum, Mar gum buainedh sibh ailain Leis an f haladair ghcur. 'S math is toilltinnech sinne 'Bhi gu minic am pein, 78 Ehon a ghlac sinn fal spiorad Ann an ionad fiamh Dhe. Mar luirg bhrist' air ?n linge, Ged bu mhilis am beul, Bha na daoine dha 'm buinedh A bhi umabh mar sceilh. Tha mulad air m' inntin A bhi 'g innsedh bhur beus' : 'S ann a ghabh iat am fath oirbh N uair chaidh 'ur fagail leibh fein. 'S bochd an sceul etar bhraithren E 'dhol an lalhair ]Mhic Dhe, Mar a chrechadh na hurain Leis na h-Iudasich bhreun. Cha b'e sud 'bha mi 'g ionndrain, Ge do phkanndrig iat sibh, _ Ach na h-oganich chul-bhuidh' Air an lubadh 'san lion. 'S e 'chuir stad air mo shugradh 'S 'dh-f hag mo shuilen gun dion, Sibh bhi sint' ann sa chruisle 'S graisc na duthcha gun f hiamh, Gun selladh Dia oirnn le 'ghrasan Ge b'e la 'thig ar crioch, Bhon is mallicht' an t-al sinn 'S gur mairg a dh-arich ar trian ; Is gne Thurcach gun bhaigh sinn Ach nach d' aichidh sinn Criosd ; Fagidh muir air an traigh sinn Mar chuHdh-bhaite gun dion. 'Bheil an stoc as an d' f has sibh, 'Cur bhur bais an neo-shuim, 'S uir-luch riabhach na pairce 'Gabhail saith fo fhal-fuinn? 79 Ciamar 'dh 'f huilinges tu fein siul, Gun t' fhuil a dh' eirigh fo thuinn, 'S gur tu 'ihog iat 'nan oige, 'Staigh mu d' bhrrd an Uun-tuilm ? Ach a Mhorair Chloinn-Donihnaill 'S fad' do chomhnidh 'niesc Ghall ; Dh' f hag thu sinn' ann am breislich Nach do f hresdail ihu n t-am : Cha mho ghleidh thu na gibhten 'Chaidh gun fhios duit air chall ; Tha sinn corrach as t' aegis, Mar cholinn scaoilte gun cheann. 'S iomad oganach treubhach 'Shiubhledh reidh is glaic chrom, Etar ceann Drochaid Eirenn 'S Rudha Shleite nan tonn, Leis 'm bu mhiann 'bhi 'diol t' eiric Nan robh do chreubhag Ian tholl, 'Sa ghrad dheanadh a eirigh, 'Dheagh Shir Seumas nan long. A Mhic Moire 's a Chriosda 'Dh' f huiling pian nan coic creuchd, Faic mar ihoill iat an ditedh Gach aon ti 'bha mu 'n eug ; Ma tha toradh 'san diogh'Uns 'Ghur do rioghachd an Icud, Gaoir na fala tha 'dhith orm Gu ruige sith f hlalhas De. Strac, to fill to the hrini. Flod. float inp; ; air flod, or air phlod, a float. Erchall, loss, jieneially loss of cattle. Miol, originally mil, a general name for every aminal. -Miol- chu, a greyhound. Miol-buirn or mio l-inhara, a whale. Louse means destroyer. In daelic this "crawlin ferhe is simply called miol, a bea-st. lirot or brat, a bed-covermg- Toirt value, respect. Ailedh, mark, unpresMon. laigh. 80 tabhairn, a house of entertainment. Nochd, naked, bare, exposed. Sgionadh or sgenadh, knifing. Rosad, mischief, misfortunate. Faladair, speal, a scythe. Uir-luch, a mole. Fal-fuinn, a hoe. Reidh, a plain, a level place. Glaic or glac, a hollow, a short narrow valley. THE MACDONALDS OF KEPPOCH. Alastair Carrach, sixth son of John, first Lord of the Isles, was the founder of the family of Keppoch. He was suc- ceeded by his son, Aonghus na Feirte. Aonghus na Feirte had two sons, Donald, his successor, and Alexander, father of Domhnall Glas. Donald, Domhnall Mac Aonghus, was killed in battle in 1497. He was succeeded bj' his son, Iain Alinn. Iain Alinn was deposed by his clan, and his first cousin, Domhnall Glas, chosen chief in his place. Iain Almn was the progenitor of the Macdonalds of Murlagan. Iain Lom was descended from him. Domhnall Glas was succeeded by his son, Raonall Mor. Raonall Mor had two sons b}^ his v/ife, Alastair Bhoth-Fhloinn, and Raonall Og. He had also a son, Iain Dubh, by a daughter of Lachlan Cameron, Lachinn Mor jVlac a Bhaird. Iain Dubh was the pr<:)genitor of the Macdonalds of Kohuntin. Raonall Mor was executed at Elgin in 1547. He was succeeded by his eldest son, Alastair Bhoth-Fhloinn, who died without issue, and was succeeded by his brother Raonall Og. Raonall Og, sometimes called Raonall Gorach, had three sons, Alastair nan Cles, his successor, Raonall Innse, and Domhnall na Feirte. Alastair nan Cles seized in a treach- erous manner three of Iain Dubh's sons, and caused them to be put to death by drowning. He was a greedy man, and wanted to get possession of their lands. He had three sons, Raonall Og, Domhnall Glas, and Alastair Buidhe. He died some time after 1620. Raonall Og succeeded his father. He murdered his uncle, Raonall Innse at Glac-an- Domhnich in Achadh-an-Doire. It is said that he died in London. He was succeeded by his only son, Angus, Aonghus Mac Raonaill Oig. Angus was killed at the fight of Stron-a-Chlachain in 1640. He left a young family. His eldest son, Aonghus Og, was the progenitor of the Mac- donalds of Achadhnancoichan. He was succeeded by his uncle, Domhnall Glas. Domhnall Glas married a daughter of Forrester of Kilbaggie in Clackmanan-Shire. He had two sons and two daughters. His sons were Alastair Mor, his successor, and Raonall Og. Alastair Mor was a good man, and was fully resolved to drive all thieves and plund- erers out of Keppoch. 81 Alaslair Huidhe, third son of Alastair nan Cles, was an ambitious and unscrupulous man. He acted for a niiniher of years as tutor of Keppoch. He had five sons, Ailain Derg, Giilesbic na Cepich, Alexander, Domhnall (.lorm Chlianaig, and Raonall na Dalach. The Siol iJugh- aill were Macdonalds. They came from Moidart to I.ochaber about the year 1547. It is said that they had to leave Moidart owing to a murder they had committed. .\lastair Ruadh Mac-Dhughaill was the principal man among them in Alastair Huidhe's time. He lived at lonar- laire, and had six sons. Alastair Buidhe, anxious to secure thechiefship of the Macdonalds of Keppoch for himself, resolved to get rid, by assassination, of his two nephe>vs, Alastair Mor and Raonall Og. His horrible purpose was carried into effect, in September, 1663, by two of his own sons, Ailain Derg, and Domhnall Gorm Chlianaig, and by Alastair Ruadh Mac Dhughaill and his six sons. Of this band Ailain Derg was the worst and Domhnall Gorm Chlianaig probably the best. But they were all villainous niurdeiers. Alastiiir Buidhe was now chief of the Mac- donalds of Keppoch. Alaslair Derg, his heir, was killed accidentally about two months after the murder. He left a natural son, who settled in Badenoch. Alastair Buidhe was drowned in the river Spean about the year 1665. He was succeeded by his son, Archibald. Archibald, Giilesbic na Cepich, had four sons and four daughters. Coll, his suc- cessor, Raonall Mor Thir-na-Drise, Aonghus Odhar, Alastair Odhar, Mor, Seonaid, Catriona and Sile na Cepich, the poetess. He died in 16S2, Coll defeated the Mackin- toshes at the battle of .Mulroy in 1688. He married Barbara, daughter of Sir Donald Macdonald, tenth of Sleat, by whom he had Alexander, his successor, and Donald. He died about 1723. Alexander had a natural son named Angus, Aonghus Ban Innse, He married Jessie, daughter of Robert Stewart of .\ppin, and had two sons by her. Raonall Og, and Alexander, am Maidsar Mor. He was killed at Culloden in 1746. His brother, Donald, who fell in the same disastrous battle, left no i.ssue. Raonall Og succeeded his father as chief of the Macdonalds of Keppoch. He was a lieutenant in the 78th regiment, or Fraser's High- landers. He fought under Wolfe at (Juebec in 1759. His brother Alexander, am Muidsar Mor, came to Prince Edward Island, about the year 1803. 82 CUMHA Do Mhac-Mhic-Raonaill iia Cepich agus a bhrathair , a chaidh a mhort ''sa bhliadhna, i66j. LE IAIN LOjM. 'S mi am shuidh' air bruaich terrain Mu 'n cuairt do Choire-na-cleithe ; Ged nach h- 'eil mo chas crubach, Tha lot na's mu orm fo m' leine ; Ged nach h- 'eile mo bhian sracte, Tha fo m' aisne mo chreuchdan ; 'S chan e curam na h-imrich, No iomagain na spreidhe ; No bhi gam chur do Cheann-taile, 'S gun f hios cia 'n t-aite do 'n deid mi ; Ach bhi 'n nochd gun cheann-cinnidh ; 'S trie 's gur minic leam fein sin ; Ceann-cinnidh nam Braighech 'Chuiredh scath air luchd-Beurla. Tha mo choill air a maoladh, Ni a shaoil leatti nach eiredh. Tha mo chnothan air faoiscnedh, 'S cha bu chaoch iat ri 'm feuchinn. Chan f heil ann diu ach tuailas, Dh' fhan iat bhuam am barr gheugan. Cha b'e fuaim do ghreigh lodain 'Gheibht' a sodrich gu feillten ; No geum do bha tomain 'Dol an coinnimh a ceut la.oigh ; 88 No uisce nan sluasid Bharr druablas na feitlie. 'S e l)u nihiann le d' luchd-tai^he, 'Bhi gan talhich Ic bcusan ; Mu dha thaobh Garbh-a-chonnidh, Far 'ni biodh na sonnanich gle mhor. Le am morgha geur, scaitech, Frith bhacach, garbh leumnach. 'S beg an t-ionghnadh learn t' uaisle Thigh'n an uachdar ort 'eudail ; Is a liuthad sruth uaibhrech As 'n do bhuainedh thu'n ceut uair. Ceist nam fer thu bho'n Fhersit Is bho Chepich nam peuran ; Bho Loch-treig an f heoir dhosrich, 'S bho Shralh-Oisain nan reidhlen, 'S bho cheann Daile-na-mine Gu Sron-na-h-iolaire leithe. Sliochd an Alastair Charrich 'Rachadh allail 'na eidedh ; Sar mhac an larl Ilich Cennard mhilten is cheutan. 'S ro nihath shloinninn do shinnsredh, Fuil dhirech Chuinn Cheut-chathich ; Bho mhac an righ Spaintich A rinn tamh ann an Eirinn. Siol Mhilidh nan cathan A bha grathun 'san Eiphait. 84 B'e mo chrech ismo ghonadh Nach d'f huair thu cothram na Feinne- Gun tigh"n ort 's tu 'nad chadal Ann an leba gun eirigh, 'S ann air maduin Di-domhnaich 'Rinn na meirlich do reubadh ; Da mhac brathair t' athar, Gum bu scrathail learn fein sud. Agus sechd de shiol Dughaill Luchd a spuilledh nan ceutan, Ach thig Sir Seumas nam bratach, 'S bheir e 'm mach dhuinn bhur n-eiric ;. Agus Aonghus bho Ghairidh, Leoghan fathramach gleusta ; ^S gun a choimas air thalamh An am tarruinn nan geur-lann. Thig na cinn dibh a chonabh, 'S ann learn 'bu toilicht' an sceula. lORRAM Do Shir Seumas mor Mac-Dhovihnaill. LE IAIN LOM. Moch 's mi 'g eirigh 'sa mhaduin, 'S trom eisleinech m' aignedh, 'S nach eigher mi 'n caidremh nam braithren. Leam is aithgherr a cheilidh 'Rinn mi mar-ris an t-Seumas Ris 'n do dhelich mi 'n de roimh la caisce 85 Dia 'na stiuir air an darach 'I)h' f halbh air thus an t-siuil mhara Sel mun dug e 'cheut bhoinne de thraghadh. A chrom chranntairnech riabhach, Luchdmhor, laidir, saidh-dhionach, Learn a b' ait 'bhi 'g ol fion' air a clarabh. ("ha bu luharcich' ech sreine A chumadh geall reis riut 'N uair a thogtedh do bhreid os-cionn sailc. 'N uair a chairtedh riut tonnag Air chuan iargalt nan dronnng, 'S iomad gleann leis an crf)niadh i 'h-earrlinn. 'N uair a shuidhedh fer stiuir ort An am fagail do dhuthcha, Bu mher-shruthach cuan dubh-ghlas fo d' shail-sa, Cha b'iat na luschrubain mhenbha 'Bhiodh niu d' chupil ag eiledh, 'N uair a dh' eiredh mor shoirbhas le barcadh Ach na fuirl)inncn treuna, 'S math a dh' iomradh 's a dh' eighedh, 'S bheiredh tulg an tus cleith air ramh braghad. 'N uair a dh' fhalichtcdh fo uisc' i, 'S nach faictedh Ian suidh dh' i, Bhiodh luchd-a-taighe 'sior-Iubadh a h-alaich. 'S iat gun egal, gun eislein, A sior f hregairt d' a cheile 'N uair a thigedh muir l)cucach, cas, ard orr * 'Dol timchioll Rudha na Caillich. Bu mhalh siubha] a darich 'Cierradh astair gu caithrem Chaoil-acuinn ; 86 'Cascairt tuinn a chuain f hiadhich, Mar bu chuibhe dhuinn iarridh, 'Mach gu Uibhist bhig,riabhich,nan cradh-gheadh. Cha bu bhruchag air meirg' i, 'Fhuair a trechailt le 'h-eirbheirt, 'Nuair a thigedh oirr' doirbh shion le gabhadh. Gum b' ard-shranntach air muir i, A siubhal ghleann gun bhi currtha, 'S buill chainbe troimh 'dulagabh arda. Sar Mhac-Dhomhnaill an Duin oirr', 'S do mhac oighre 's mor curam, 'S i do cheir 'fhuair an cliu "mesg nan Gaidhel. Do mhac Uibhistech, Sleitech, D' am bu chubhidh bhi steudmhor 'Mach o'n rugha d'an eightedh Dun-Sgathich. An t-og misnechail, treubhach, 'Sliochd nam Milidh a Eirinn, A bha gleust' air chul sceith' ann sna blarabh. Gur a mor mo chion fein ort, Ged nach bi mi ga eighech, 'Mhic an f hir leis an eiredh na Braighich. Ceist nam ban o Loch-treig thu, 'S o Shrath Oisain na Feinne ; — Gheibhtedh bruic agus feidh air a h-arinn. Dh' eiredh buidhenn a Ruaidh let, 'Lubadh iubhar mu 'n guaillibh, 'Thig o bruthichen fuar' Charn-na-lairge. Dreai-n eile dhe d' chinnedh Clann-Iain o 'n Innain 'S iat a rachadh 'san iomairt, neo-scathach. 87 'S iomad oganach treubhach, Is glac chrom air chul sceith' air, 'Thig gu d' bratich, a threun laoich nan (iaidhel Is a f hregradh dha t' eighech, Nan cuiredh tu feum orr', 'Nuair a chluinnedh iat fein do chrois-tara. Ged b'e Mart cur a choirc' e, 'S mi nach tilledh o stoc bhuait, 'S ana a bhidhinn an toisech a bhata. 'N uair 'bhiodh each deanamh gniomha Bhiodh mo chuid-sa dheth difjmhain, 'G ol mo ghuscaig 's mi 'm shinedh air faradh. Earrlin, keel, stern-post. Lus-chrubain, weak fellows like a drooping weed. Alach, a set or bank of oars. Bruchag, a leaky boat. Eirbheirt, moving, stirring. Currtha, fatigued. Arinn, a deer forest. Glac, the hollow of the hand. Guscag, a bumper. lUAINAL A CI-INATAIN; Oran do Shir Eoghan Loch-iall. lA IAIN LO.M. Cha b' e tuainal a chnatain A chuir mi 'm dhusgadh 'sa nihaduin, Ach an tuchan 's 'tha 'marcachd air m' f hcilhibh. Fer do cheille bhi 'n Sasunn, Gun f hios nach b'eignech a bheirt e Ma thig eug ort an taice righ Seurlas. 88 A chraobh stailinn chruaidh, chuilinn, 'Chaidh bhuainn air saile do Lunnainn ; 'S terc mo ghair' gus an cluinnim deagh sceul ort. Do thigh'n fallain, slan, bhuaithe, Mar ruaig falisc bharr cruadhlich, No bho gharadh a ghuail 's nam balg-seididh. Dh' f halbh Mac-Cailain, fer- buairidh, Le sac gearrain de thuailas, 'Chur a' gherain an cluasabh Righ Seurlas. Ged a scriobtedh let Muile, Bhiodh tu 'g iarridh gu tuilledh, Cha robh 'm bliadhna 's an uiridh cho reidh dhuit. 'S iomad taighedas orail, Muirnech, aigherach, ceolmhor, A ghres t' athair gu foirinn na deirce ; Dh 'an robh bethachadh boidhach, 'Tha 'n diugh ga chaithemh mu d' bhord sa ; Cles na fatha 'cur fo a chert eigin. Cles a bhaigair mhoir laidir 'Rinn a shaidsech a charadh, Leis gach baidreig a thathadh ri cheile. Ach b'ait learn Duibhnich 'san dranndail, 'Bhi fo dhruim an Tuir Fhrangich, Agus cuibhrech ro theann air am feithibh. A mhaighden dubh-riabhach smachdail, Dh 'f hag i 'n t-Iarla gun mhersuinn, Thug i 'm fiabhras a Marcus Err'-ghaidhel. Caiptin caol Loch-nan-ela, Thug le foill as a bhail' e Ged a chaochail e talla 'nam eirigh. 89 'S mairg a dhuisgeilh a chadal 'N laoch nach niuchadh le hai^radh 'S e borb, ardanach acuinnech, gleusta, Ghabh thu 'bhraid air do nihuinal, Nach galjhadh each orra 'chunnart, 'Thoirt do chairden a tonnabh na fcilhe, 'Eoghin oig Thorr- a- chaistail, Rinn thu choir mar mo bhechd-sa, Thog thu cro agus geta nach leum iat. Thog thu bard ann an Dubhairt, Strep thu 'm barr croinne giul^his. Let bu mhiann a bhi 'n cruithechd an dreugairu Thog thu 'n\-sroI-bhratach bhuidhe Os-cionn stol nam pic iubhair ; Caol chorcach an siubhal gach te dhiubh. Nam biodh a chuis mar a theirinn, Bhiodh tu d' Dhiuc thar nan Eilain, Let bu mhiann a bhi d' speiraig 'sna speurabh. Is ann latha Sron-nimhais, Bu droch cocaire gill' thu ; Chuir thu spogan air bhiorabh, 's dhroch-ghreidh thu. Thug thu fairigedh fairge Do luchd nam falluinnen derga ; Bha ruilh fala agus tarra-dherg mu'n sleisdibh. Fhuair thu garl^h-bhaia cuilinn, 'Cheut la dherbh thu bhi 'd dhuine, Mun d' fhas calg ort de dh-f hionnadh no Mh- f heusaig. Cha bu shugradh do shena-choin An cnaimh smuais 'ihoirt a il' dhrcm-chraos, Nuair a thennadh tu tcnchair do dhcudich. 90 Cha bu shugradh do sgoilair Dol a dhranndan ri d' choilair, Nuair a thionndadh tu chorr-f hiacail gheur ris. Le luchd nam fedanan dubh-ghorm, D' am bu f hregarrach fudar, 'Nuair a spreigedh na h-uird ri spuir gheura ; 'Bheiredh dusgadh le an-iochd Air udliche 'n langain, Garbh, stucach, mor, engach, an t-sleibhe. Bhiodh an t-suil, air neo 'n t-enchinn, Mu dheiredh drughadh bhur n-enrich : Cha bhi mise ga shenchas na's leir dhomh. Falasg, a moor-burning. Foirinn, aid, help. Path, a mole. A mhaighden, the maiden, an instrument for behead- ing. Mersuin, strength. Braid, a collar. Bard, a dyke, or fence, a garrison. Saidsech, a beggar's mantle. RAON-RUARI. LE IAIN LOM. An ainm an aigh ni mi tus, Air a mhenm so 'tha 'm run, Chan i so 'n aimsir mu'n duin an ceitein oirnn. Nach f haic sibh loinges an righ Cur an spionnidh gu tir, Chan e'n t-Uillam 'tha mi cho deidhail air. Ach Righ Seumas 's a shiol A dh'ordich Dia gus ar dion ; Cha righ iasid d'am fiach dhuinn geillechdinn. 91 Ach mar dig thu air ball 'S do leinten criosa gan call, Is cent misde learn thall 'san Eiphait thu. An comunn ciogailtech, tlath, 'Shuidh an ionad nan stait Mar cho-mheta chuir Satan seula riu. Paca sliogach nan celg D'?ni bu dlighech a niheirg, Dhubh am tithech le salchar eucoir sibh. Cha b'e 'm brathadair coir 'Bha cur gal)hail Ib'n f hoid, Ach fer an taigh' nach bu choir 'bu pheucan daibh. Ann sa bheithe bheg og 'Bha fo bhaile Mhic-Dheors', Gur a h-iomad fer sroil 'bha reubte ann. 'S iomad biorraid is gruag 'Bha gan speltadh mu'n cnuac, Bha fuil dhathte'na stuaidh air feur am muigh. Fhuair sibh dennal 'sa choill Bho chruaidh lannabh Shiol-Chuinn, 'Chuir 'nur dennabh thar tuim trom-chreuchdach sibh. An Raon-Ruari nam bad 'S lionmhor uaigh is corp rag, Mile sluasid is caib' gan leidigedh, A shar Chleibhirs nan ech, Bu cheann-feadhn' thu air fechd. Mo chrech leir an tus glechd mar dh'cirich dhuit. Bu lasair theine dhaibh t' f herg, Gus an d'eirich mi-shelbh ; Bhuail am peileir fo errbal It' eididh thu. Bu mhor cosgradh do lamh Fo aon chlogide ban, 'S do chorp nochdidh, gel, dan, gun eidedh air. Cha robh escarid suas Etar Arcamh is Tuaid, Mur bhi 'n tacaid a bhuail san eudun thu. 'Nuair bhruchd t' uaislen am mach, Cha scaoth bhuachaillen nihart, Ach luchd-bualadh nan cnap gu speiredail ; Air a bhruthach a stad Os-cionn dubhar nam bad, Luchd cur 'nan siubhal gu grad nan eucorach. Clann-Domhnaill an aigh, Luchd a chonnsach' gach blair ; Cha do ghabh iat riamh scath roimh reul)altich. Is lionmhor spalpaire dian T3ha fo d' bhratich 'dol sios, Cha b' ascard ach lion do reisamaid. Is iomad fiuran des og Gun Ian duirn air de dh-f heoill, 'Gherradh claignen is smois, is feithannan. Mo ghaol an Domhnall Gorm og Bho'n tur Shleitech 's bho'n Ord ; Fhuair thu deuchain 's bu mhor an sceula sin^ Mo ghaol an Tainistair ur, B' og am planntas mo run, 'S cha b'e 'n campair air chul na sceithe e. Mo ghradh an t-Alastair Dubh, Bho Ard-Gharidh nan sruth, 'Chuir 'nan siubhal gu tiugh an reubaltich. 93 'S bha 'bhrathair eil' ann, Iain Og, 'S dh' aoniich peilair troiinh Theoil, 'S caol a therinn e beo bho 'n speileirechd. Tha an cogadh so serbh, Air a thogail gu garg ; Ge ceann nathrach bidh earrball peucaic air. 'Se Prionns' Uillam 's a shluagh 'Dh' fhag an duthich so truagh, 'Nuair a chuir iatthar cuan righ Seumas bhuainn. Guidhem scrios orra 's plaigh, 'S gort is raioscuin is bas Air an sliochd mar bh 'air al na h-Eiphaite ; Gach aon latha dol sios, Caignedh claidhibh tromh 'm V>ian, 'S coin a caithemh an diol air sleibhtichibh. Thig am Frangach a stech Le treun champa 'chuid ech, 'S bidh do bhangaid 's do bhrec-staoig greidhte dhuit. Theid thu 'Ilanobher air ais, Thig an cot dhiot an cais', 'S i sean choir a choin ghlais a b 'fheumaile. Brathadair, a match, kindling. Peucan a beacon. Leideigedh, leading, convojdng. Coscradh, slaughtering. Speiredail, energetic. Cainpair, acamp-niaster. Speileirechd, sliding, skating. Sliogach, sly. Ciogailtcch, unsteady, ticklish. 94 GILLESBIC NA CEPICH. Archibald Macdonald, Gillesbic na Cepich, was the second son of Alastair Buidhe of Keppoch. He was edu- cated at Forres. He was a poet of fair abilitj'. He suc- ceeded his father about 1665. In September, 1675, he joined Glengarry and Lochiel in a voyage to Mull to assist the Macleans against the earl of Argyll. He married ]Mary, daughter of Macmartin of Letterfinlay, by whom he had four sons and four daughters, Coll his successor, Raonall Mor Thir-na-Drise, Aonghus Odhar, Alastair Odhar, Mor, Jennet, Catherine and Cecilia. He died in 1682. Iain Lorn composed an elegy about him, in which he speaks very highly of him. MOLADH NA PIOBA. LE GILLESBIC NA CEPICH. 'S mairg do dhimol ceol is caismechd, Brosnadh sloigh gu gaisgechd threun ; Mor phiol) leis an duisger gach misnech, A torman moid is misde beum. Mo ghaol clarsach, ro ghaol piob ; Mithlachd leam an ti do chain ; Olc an duais d'a ceol droch comain 'M bonnabh chluas aig ollamh ri dan. Cha bhi mi diomoiadh an dain ; Ach 's ann bu mhath an dan 'san 't-sith ; Air an namhit cha dechidh 'n dan Riamh cho dana 's a chaidh i. Nam faicedh tu fir air leirg Fo mheirghe 'm bi derg is ban, B 'f hearr leam speltadh dh' i re uair Na na bheil gu tuaim de dhain. Bu bhinn leam torman a dos, 'S i 'cruinnechadh airm fo sciort. 'N dan nan digedh fo 'brat Gu cert b' f hearr leth' e 'bhi 'n Irt. 95 A bhen hhinn-f haclach nach breun stuirt, Chiuin, chiuin-f haclach, 's nior bhreug sin ; A labhras gu seimh air gach modh, 'S a breid air slinnainibh tir. Brosnadh, brosnachadh, encouragement, a spurring on. Lerg, a plain, a little eminence. Meirghe, a banner. NIGHEN MHIC-GILLECHALtriM RAARSAIDH. Alexander, fourth Macleod of Raasay, had two sons, Alexander his successor, and John. Alexander, fifth of Raasay, succeeded his father in 1643. He had three sons and two daughters. He was succeeded by John (iarbh his eldest son, in 1648. John Garbh was distinguished for his handsome person, and extraordinary strength, and was exceedingly popular. He married Janet, daughter of Sir Roderick ^lacleod of Dunvegan. He was drowned on the north coast of Skye during a severe storm. He was only twenty-one years of age at the time of his death. He left no issue. In 16S8 his sisters, Janet and Julia, were served heirs to their father. In 1692 they made over the estate to their cousin Alexander, son of John, second son of Alex- ander, fourth of Raasay. Janet was married to Duncan Macrae of Inverinate, Donnachadh nam Pios. Julia died unmarried. Which of the two sisters composed John Garbh's elegy we do not know. We are inclined, however, to think that it was Julia. CUM 1 1 A. Do dh-Iain Garbh Mac Ghille-chaluim. LE A rmUTHIR. 'S mi 'nam shuidh' air an fhaoilinn, Gun fhaoilte, gun f huran, Cha tog mi fonn aotrom, O Dhi-h-aoiije mo dhunach. 96 Hi-il o, ho bha ho, Hi-il o, ho bha ho, Hi il o, ho bha ho, Hi-il o, ro ho bha eiie. Cha tog mi fonn aotrom, O Dhi-h-aoine mo dhunach ; On a chailledh am bata. Air 'n do bhathadh an curidh. Gille-Calum a b' oige, 'S Iain mor, mo sceul duihch ! 'Si do ghuala 'bha laidir, Ged a sharich a mhuir thu. f Chan f heil aon ann an Albmn Nach doir ainm air do spionnadh. 'S ann an clachan na traghad Tha mo ghradh-sa bhon uridh ; Gun siod air do chluasaic, Fo lie uaine na tuinne. 'S tu gun bhoinn air do leine ; Chan f heil feum air a cumadh. Chan iarr thu gu 'fuaghal Ben-uasal no cruinnac. Tha do chlaidhibh 'na dhunadh Fo dhruchdadh nan uinnac. Co is urrin g'a f huascladh, 'S nach gluais thu e tuilledh. 97 Do chuid chon air an iallabh, 'S cha triall iat do 'n mhunaclh ; Do f hrith nam beann arda, No gu ard bheinn a chuilinn. 'S mi 'nam shuidh' air an f hoilinn Gun f haoilte, gun fhuran. Faoileniij an exposed place beside the shore covered witk ^;mall white stones ; a sea-gulL There is a tradition among the people of Raasay that John Garbh was a natural son. According to the tales of superstition, the storm which occasi()ned his death was raised by a witch. His step-mother was anxious to get rid of John Garbh and make room for her own son ; so she hired the witch to set the winds and waves in motion. The witch raised the storm by boiling water in a pot over the fire. She had a small dish of some kind in the pot. When she saw that this dish upset, she knew that Iain Garbh and his men were drowned. All at once she repented and exclaimed, Tha mo chrech deante. DONNACHADH MAC-AN-DUBHSHUILICH, The Dubhshuiiich, or men of the dark e>xs, were Stewarts. They came to Lochaber from Appin about the year 1560. They were the hereditary standard-bearers o( the Macdonalds of Keppoch. Duncan Stewart, the author of the following historical poem, was one of them. He was like his clansman, John Roy Stewart, a warrior as well a.s a poet. He fought at the battle of Mulroy. 98 LATHA NA MAOILE-RUAIDHE. Le Donnachadh Mac-an-Dubhshuilich, fer-hratich C holla na Cepich. FONN, — "Gur h-e Latha Raon-Ruari." Ho fairegan o ho, Ho ro no co letha, Gur h-e Colla 'n ceann-feadhna 'Ghlechd niu 'n lorn a bh' aig athair. 'S iomad spailp de dhuin'-uasal 'Bha mu 'n cuairt dhuit an la ud 'B' f hearr na clogaide cruadhach 'Bhi mu d' ghuaillibh 's mu t' amhich. Chaidh na Tuathich gu proisail Ann an ordagh a chatha ; Ach bha Colla ro sheolta, Dh' f han e stolta gu latha. 'S iomad cumha le storas 'Gheibhedh Toisech na Maighe ; Ach le uabhar is gloir-mhiann, Chaidh e 'chordadh le 'chlaidhibh. Sud an cordadh gun ghliocas 'Rinn thu 'n nis ann ad an-toil ; Fhuair Colla fo chis thu Chert cho min ris an lamhinn, 'S iomad cradh-leba 's litir 'Chaidh 'dh-Inbhirnis le do chairdibh. 'S bochd nach d' fhuair thu diseursadh 'Bhliadhn' a phaighedh am mal dhuit. 'S iomad muscaid 's pic iubhair A bha 'n cuidechd a mhirath ; 'S iat a tilgedh cho fada Ri cairtal a mhile. 99 Cha do shanntich sil)h teichedh, A luchd nam fedanan cinniech, Ach 'bhi sathadh 'nam broillech, Sud an colhrom a mhill ial, Bha thus', a Chcdla, ro ihapidh, 'Mhic Ohillesbic na niorchuis ; Leig thu uc' na coin scaitech, 'S cha robh cadal air doigh dhaibh. Ged a b' inghnech na ait cait, Cha robh 'chridh' aca .scrol)adh ; 'N uair a scaoil thu do lion riu Thug thu 'mhiagail a 'n sronabh. Cha b' e scobadh an t-sengain, No mar gum l)enadh dhuit dergann, A bha 'm buillen nan gaisgech 'Chlechd na glas lainn mar armachd. 'S ann a leigtedh an smer ris Far am benadh cruaidh dherg dha, Is bhiodh enchinn nam mullach 'Tigh'n mu mhuineil gan salachadh. Dh' innsinn cuid de bhur beusan, Bha sibh ireun ann san torachd ; Is bha 'bhuil air Clann-Chatain Gum l)'e fasan Chloinn-I )()mhnaill A bhi cruaidli air chul claidhibh 'N uair a chaithedh sibh lod orr, 'S etar f hearaiih is ghillen 'Bhi le scinnibh 'nan scornain. 'Nuair a ranic thu 'n larach An rol)h abhaist do shenar Bha Clann-Chatain 'sa ghairich 'Ci iarridh fabhair da 'n anam. An sin gheibhedh tu t' ailghas 'Chur am paipeir an cengal ; lOO 'S ged tha Chepach 'na fasach Tha i paighte le cennabh, Ged a ghlaodh iat ruibh'n anaghlas Mu anmoch an f hescair, Chuir sibh scapadh a mhenbh-chruidh An luchd mamadh a pheice, Gan ruith 'fedh nam l)ruachan Is gan cuartachadh dhachidh, Is gam paighedh 'nam fiachan, — Ach dh-ionndrinn iat Lachinn. Bha Mac-Coinnich ceann airm leo, 'S bu mhor earbsa a mhathas, Le a shaighdairibh faoghluimte Fo 'n aodichibh dathar. 'Nuair 'bha 'dhag air a seursadh Sheall e geur ann san amharc ; Sin n' uair 'phaighedh an t-eudach ''Bha mu earrball na mnatha. Gur h-e Aonghus bho 'n Tulich, An sar churidh nach diobradh, 'Bha air aodan an duin ud, Is bu chunnart e cinntech. An am cruadail no gaisce, Chan ann tais a bhiodh t' inntinn ; 'Nuair a chaidh thu ga bhualadh Gun d' f huair thu fo chis e. Bha Mac-Coinnich 'na laighe, 'S rinn e 'chlaidhebh a shinedh ; Bha buaidh aig an Tulach Mar a bhuinedh dha shinnsredh, Cha robh 'n Lochidh no 'n Spiathairt Fer a dh' iarradh gu strith riut ; A laoich ghleusta gun ghiorag, '^S tu nach tilledh fo mhichliu. lOl 'S tu nach lilledh fo thaniailt, Bha thu dana 'sau ioniairt ; 'S tu a choisinn huaiilh-larach, 'S nach d' rinn parladh a shiredh, Ach ceum air adhart le cruadal, Mar bu dual dhuit o d' chinncdh ; Chair thu inaoim air na Tualhich, 'S ann let fliuair iat am milledh. Thoir mo shoridh le duthrachd • 'Dh-fhios na triuir 'tha 'sa P>hraighe ; Gu Colla, an lamh threubhach, Ef hein 's a dha bhrathair ; Na fir chalm' 'f huair an toisech Ann an toital nan claidhen ; Gun robh agaljh mar sceith dhuibh Ainglen De anns gach aite. Nam bu mhis' a b' f her seolidh Air na seoid ud an drasia, Bhiodh fer air gach uilinn 'Chor 's nach legt' an aon bhlar iat. Cha robh egal no giorag Air sar ghillen na tabhachd ; 'S ann a bha iat 'sa chumasc Mar sceith chunnairt roimh 'n cairden, 'S e, a Cholla mo dhuthrachd, 'S tha mo dhuil ri e 'thachairt, Thu bhi 't uachdaran duthcha Etar Dunan 's a Chepach, Etar Ruthain is Spiathain 'S Cill-mo-niobhaig a chladich, Ann am paighnechas scriobhte, 'S lamh an righ ris a chairt ud. Cuim' nach cuirinn-sa cuairt Air Gleann-ruaidh 'san robh 'm baital. 102 Etar monadh Dhrulm-uachdair, Cnoc-a-chuaille 's an Tegail, (iun aon mhir a bhi bhuait dheth Ach cnuac Choir-an-esa, — Ferann duthchis Mhic-Mhartuin, 'S bu neonadara 'bhegadh. Lion, flax, a linen cloth, but in the poem a flag. Gloir- mhiann, ambition. Painechas, security, insurance. Lachlan Mackintosh, chief of the Clan-Chattan, had a legal claim to the lands of the Macdonalds of Keppoch. Coll of Keppoch refused to acknowledge this claim, and would not pay the rents demanded of him. Mackintosh resolved to enforce his claim with the sword. In 1688, and a*bout the month of August, he entered Lochaber with a strong force, consisting of his own immediate followers, and a company of government troops under the command of captain Kenneth Mackenzie of Suddie. He had at least a thousand men with him. On arriving at Keppoch House he found it deserted. In the course of a day or two he learned that Coll was posted on the heiglits of Alulroy, hav- with him his own followers, the Macmartins of Letterfinlay, and a body of the Macdonells of Glengarry, in all about four hundred men. At daybreak, on the morning after receiving this intelligence, he marched against his opponent. As his force was so numerous he felt confident of obtaining an easy victory, even though the Macdonalds and the Mac- martins had the advantage of being on higher ground. The result, however, was that he was defeated and taken prisoner. About forty of the Macdonalds of Glencoe, commanded by Aonghus Mac Alastair Ruaidh, were on their way to assist their kinsmen. They were too late for the battle, but took an active part in the pursuit. As cap- tain Mackenzie, a brave but rash man, was rushing with his pike against Angus Macdonald of Tulloch, the latter hurled his empty pistol against his head with such force that his skull was fractured. Mackenzie died whilst being carried by his soldiers to Inverness. The battle of Mulroy lasted a little over an hour. It was happily the last clan fight that took place in Scotland. X loa RAONALL NA SCEITHE. Ranald Macdonald, Raonall na Sceithe, was a son of Allan Macdonald of Achatriochadan in (ilencoe. He dis- tinguished himself as a soldier under Montrose and Dundee. He was killed in the horrible massacre i^f Glencoe, February 13th, 1692. He was at the time of his death an rdd man. He left two sons, Donald and Alexander. -Camp6e//s' Lan- guage, Poetry, and Music of the Highland Clans, page 226. LATHA RAON-RUAKI. LE RAONALL NA SCEITHE. 'Se do la, a Raon-Ruari A dh' f hag luainech mo dhuscadh, Mu na thuit de Chlann- Domhnaill, 'wS cha bu leon o'n taol)h cuil ilaibh, 'Toirt am mach an ra-lreuta 'Choisin ceutadh le diubhail ; 'S ged bu thearnadh gn leir dhaibh Bha bas Chleibhers r 'a chunntadh. Leoghan fulangach, rioghail, Nach d' rinn f hirin a mhuthadh ; Cha robh failinn a'd' chruadal 'N aite cruaidh-chas no curim ; Cha dug or ort no egal Gun sesamh le duthrachd, 'S gcd a ihuit thu le onair B' ann de dhonas na cuis' e. Seobhag firinnech suairc thu, 'S bu shar bhuachaill' air trend thu, Gu'n cumail o ghabhadh 'S a thoirt ait dhaibh is reidhleinn. 'S tu nach cuiiedh ri ball' iat 'Thoirt an dainginn air eigin ; Dh' innis latha Dhun- Chaillinn Nach robh 'n t-anam a' il' chrcubhaig. '¦i 104 'N am 'bhi tarruinn nan Gaidhel Gu h-ard air a bhruthach, 'Dhol an coinnimh an namhit, Bu neo-scathach a bhuidhen. 'Mheud 's a bha aig Mac-Aidh B' iat luchd a chail is a bhrudhaist ; 'N uair a nochd sibh 'ur claidhen, Sud am prabar 'nan siubhal. Bha gach inntin Ian shocrichte Air cosnadh 's air cniadal, A dol air bhur n-adhart Ann an aghidh an f huathais. Cha do shanntich sibh tilledh, Bho nach slinnain bu dual dhuibh : — Bha an cluiche sin cailltech, 'S iat ag radh gum bu bhuaidh e Gum bu lionmhor ad shracte 'Bha mu ghlacabh Raon-Ruari, Agus Gaidhel gun bhrecan 'Ruith fir casaige ruaidhe. 'vS iat nach dugadh droch bhuille 'Dh' f hagadh nech 'na dhiol truaighe, Ach 'toirt nan ceann dhiu gu sciobalt', No gan scath gu 'n cnaimh-tuaighe, Gur h-e 'mheudich mo champar 'Liuthad banntrach 'tha 'm dhuthich, Agus oganach treubhach Nach do dh-eighedh am pusadh, 'Thuit le luaidhe 'san am ud 'Bualadh lann, 's cha bu shugradh, 'Toirt am mach an adbhannsa, 'S cha do shanntich iat cubadh. A Dhomhnaill nan Domhnall, 'S og a f huair thu do dheuchin, 103 'S iomad ben a l)ha bronach Etar Trotairnis 's Sleite, Mu chinnedh mor t' athar 'Bhi nan laighe gun eirigh, Luchd a bhualadh nam builleau 'Bhi air fuirech 'san teugbhail. 'B ann diu Raonall is Scumas Nach d' rinn eirigh o'n chumasc ; B'e mo chrech iat le cheile, Fir na feile 's an f hurain. Dhaibh 'bu dual a bhi treun O'n athair f hein thar gach duine ; Sceul bu dona 'na dheidh sud, Ri leighes leigh cha d' rinn fuirech. A thighern' oig Ghlinne-Ciaradh Laigh smal air do shugradh ; 'S mor do chall ri righ Seumas Ged a dh-eighedh e 'd dhiuc thu ; Bha Domhnall Gorm gaolach Is f huil chraobhach a bruchdadh. 'S eigin f hulang na thanic Dh' f halbh do bhrathair na ur-f has. Bu duin' urranta, seolta, Bu chraobh chomhraig roimh cheut e, De dh-f her mor 'bu mhath cumadh 'Bh aig gach duine mar speuclair : Gur h-e ro mheud do nadair, Braise 's ardan le cheile, Dh' f hag gun athadh dha d' phers' thu, Oig-f hir ghasda na feile. Cha robh fuascladh 'san tim ud Dhuit aig dillsibh no cairdibh ; Ged bha bron air gach iluine Ni gun chumadh, gun airemli. 106 'S ann roimh d' f hraoch a bha 'n curam, Ged bha diubhail is call ann ; Fhuair thu 'n t-eralas cliutech, Ort do dhubladh na rancan. 'S truagh nach robh let 'san uair sin Na bha bhuait dhe do chairdibh, Air an tarruinn mu'n comhair, Fir Ghlinn-Comhunn 's a Bhraighe. 'N tus an latha ghil sholuis Chit' am follais gach failinn ; 'S na bheil beo de shliochd Cholla 'Dhioladh pronnadh ar cairden. Caiptin mesail Chloinn-Raonuill, Ge nach h-'eil ach 'na lenabh, 'S glan a gheibht' an aois oig' e Aig fir dhuthchis a sheanar. Sud na Domhnallich threubhach Do nach d' eirich riamh bremas ; Bhon ghin Somhairl' air tus iat Cha d' f huaras daibh scainnel. Thuit mac Dhomhnaill mhic Dhomhnaill, 'S bu mhor 'n ionndrain a thir e ; Flescach uasal, caomh, cenail, Is b' f hior f herail 'na thim e. 'S mi 'tha 'g iargain nan daoine 'Thuit 'san aobhar 'dol sios duinn ; Bha triuir iar-ogh' Mhic-Raonuill Air an taobh 's gum b' e 'n dibhail. Mo chrech mhor nan tri truaighen, Caradh uaislen Chinntire ; 'Thighem oig sin na Lerginn, Is gur serbh a bhi 'g innsedh, Mu do Thaoitair math ciallach, — Is cuis iargain a chaoidh e, 107 Gun do thuit e 'san doruin, 'S bu duin 'og 'san dol sios e. Oiin do mhac bhi 'na t' aite, 'S gun ad brathair ach Icnabh, 'S gun aon duine 'bhi 'n lathair De na thanic o 'd shenair. Sud an taigh a bha uasal, Do nach 'd f huaradh riamh merachd, 'Sa bha fiughantach, rioghail, Air dol 'sios mar an rainech. A Shir Eoghinn o 'n Chorpich 'S e do dhochun nach iarrinn ; 'Si chneidh fein thar gach duine ; 'Bhios sinn uile ag iargain, 'Mheud 's a bhuilich an righ ort Cha bu ni e gun f hiachan, Is ged f haighedh tu barr air, 'S daor a phaigh thu e 'm bliadhna. Chain thu ragha do dhaoine Ann an aobhar a l)hrathar. Bho t' oige gu d' shine Chum thu 'n iomairt gun f haiUnn. 'S iomad sonn de dhuin' uasal, 'San robh cruadal is tabhachd, A chaidh sios let de d' chinnedh Bho 'n la ghinedh gu ait thu. O 'n la "ghlac thu 'n cent chlaidhibh, Gun aon athadh do d' namhit, Bu mhath do chuis thionnscail 'N aghidh Chromwel is Lambeirt. Nan sesadh Alb' uile Mar rinn thusa gun f hailinn, 'S derbh gun cailledh righ Uillam, 'S cha bhuidh'nedh Mac-Aidh air. 108 Ach f hir Airde-Seile, 'S mor do dheiras le 'm fecabh ; Chain thu brathair math ciatach Is diol larla de mhacabh. Sibh fein 's fir a Bhraighe Bha 'g ur sarach 'ri caistal, Sibh a dhibhail comanndair, _ 'S gun ur naimhden r'am faicin. Tha Taoitair na h-Apunn Fo airsnal an comhnuidh ; Tha leann-dubh air a drughadh Fo dhunadh a chota, '^S e ag iargain mu 'bhraithribh, 'S b' iat na h-aillegain bhoidhach, Ged thug lughad an athidh Orra 'n la ud 'bhi gorach. Chain thu Tanaistair ferainn, 'S gum b'e 'n t-Alastair suairc e ; 'S mor a bhearn thu a d' dhuthich, 'S iat ga t' ionndraichinn bhuatha. Cha b' aithne dhomh cuis A bheiredh cliu do dhuin' uasal, Nach robh fuaighte riut daingen, Aig a bhair agus uaithe. Bha thu urranta, dana, Bha thu aillidh, des, treubhach ; Bha thu cinnedail, cairdail, Bha thu garbh ri am feuma. Nan d' f huirich an luaidhe Gun do bhualadh 'san leum ud, 'S mairg fer do mhi-ruine Air am bruchdadh lann t' f heirge. Cha b' ann leis na claidhen, 'Fhuair ar n-armuin an leonadh^ 109 Aig Dunchaillinn a chascridh, No 1l- gaisc' an luclul-coiuhstrith : 'S mairg a chunnic na saoidhen, Ann an iorghuil na doruinn, Gan sior leigcdh Ic luaidho, 'S gun tilg buachaillcn hho i. 'S tniagh nach sinne 'bh' air talamh Gun aon bhalla, gun hhruachan, Sinn f liin 's luchd ar mi-ruin', Bhiomaid cinnt de ar cruadal. Chit' an sin co 'hu chliutich, Ann an imairt nan cruaidh lann, Fior bhodich na machrach Na fir ghaisgail nam fuar bheann. Gait a ])heil de dh-f huil dhiles Ann san rioghachd an ccrl uair. An taobh so 'Chlann-Donihnaill, Da 'm bu nos a bin tapidh, Ach Clann-Ghamshroin o Lochidh, Clann-Ghilleoin is Clann-Nechdain, Fir Atholl 's Clann-Fhiunnlaidh, 'S Mac-Iain-Stiubhart na h-Apunn'. The battle of Killiecrankie was fought on Saturday, July 27th, 1689. On Wednesday, August 21st, the Highlanders attacked Dunkeld, but were repulsed with the loss of 300 men. Their opponents being well protected by stone walls lost only a few. The repulse at Dunkeld was a sore dis- appointment to them. As Cannon, their new commander, was responsible for the attack, and for the loss sastained in consequence of it, they lost all confidence in him. no MAC IAIN LUIM. John Lom's son fought under Dundee at the battle of Killiecrankie in 1689. It is said that he was a captain. He was killed in a duel, by Domhnall Donn, Mac Fhir Bhoth- f hiunntain about the year 1690. The duel was fought at High Bridge, eight miles from Fort William. LATHA RAON-RUARI. LE MAC IAIN LUIM. An Raon-Ruari so 'bh' ann B' lionmhor ceann is colunn gu lar ; Moran Ghaidhel is Ghall Bh" air chall 's an uilenn ri blar. 'N uair thanic a Chlann 'Nan deann an deiredh an la, Cha b' e tilledh gun chall A shanntich gillen mo ghraidh. Bha an t-Alastair Ciar Gu dian le bhratichen f hein ; Ann an am doi a sios Cha b' mhiann leis fuirech nan deidh. Cha bu chlaidhebh no sciath Bu dion do 'n churidh 'bha treun ; Co a chumadh ris strith, 'S an Righ mar spionnadh d'a sceith ? Is bha Domhnall nan Dun Gu dluth air uilinn a bhlair ; Bha chuid ghillen ri 'chul, 'S cha sechnadh iat cuis le dail. Bha rir ghasda mo ruin 'G 'ur lenailt gu dluth mu'r sail, Is mar bhuinedh da'n cliu, Ri cascairt le luths nan lamh. Ill Bha na Lethanich ami, An dream 'bha fuilc-clidach riamh ; Leam is duilich an call, 'S gum b'ainmeil 's gach am an gniomh. Ach ged tha iat gun cheann Bidh e ann 'n uair 's toilech le Dia, Is thig Muile "na dheann An nail o luchd nam bcul fiar'. A Chlann-Raonuill o'n chuan Ged f huair sibh bristeclh gu leoir, Gun ath-eirich sibh 'suas Le 'r sluagh gun laigse, gun leon. Ged a tha sibh fo ghruain, 'S bhur naimhden ri uaill gach lo, 'N uair thig Ailain iiho 'chuairt Bidh 'f herann gu buan fo 'scod. Gu bheil fer an Gleann-ruaidh Nach d' f huair air 'f herann de choir, Ach ro chalmachd a shluaigh 'Theid suas le fed chinn a mheoir, Thanic fechd o 'n taobh tuath 'Chur gerasdain f huair mu 'r sroin, Ach s' e 'f huair iat mar dhuais 'N cur dhachidh gu luath fo leoin. Thug thu latha 'sa Mhaoil, A Cholla, 's tu aotrom, og, Le do bhratichen fraoich A thairnedh na laoich 'nan lorg. Tha mi 'guidhe nach aom An t-aog le 'ghath ann ad choir, Gus am faigh thu de dh-aois A Chepach 'bhi saor fo d' scod. 112 At the battle of Killiecrankie, Dundee's men were ranged in one line, and in the following order from right to left : the Macleans, Colonel Cannon's Irish regiment, the Mac- donalds of Moydart, the Macdonells of Glengarry, the cavalry, the Camerons, a battalion under Sir Alexander Maclean, and the Macdonalds of Skye. The Grants of Glenmoriston were with the Macdonells of Glengarry. Dundee had about 2,500 men, and Mackayal>out 4000. The battle began about seven o'clock in the evening, or half an hour before sunset. The Highlanders, whilst moving down the hill, received three successive volleys from Mackay's line. When they got to close quartets, and drew their broad swords, the battle lasted only a few minutes. They gained as complete a victory as could be won. Still it was a very dear victory to them ; about eight hundred of them were slain. Besides, they lost their commander, the only man who could keep them together and lead them to another victory. Of Mackay's men two thousand were either killed or taken prisoners. Well might the poet say, Bu lionmhor ceann is colunn gu lar. X ALASTAIR BHOTH-FHIUNNTAIN. John Dubh, natural son of Raonall Mor na Cepich, was the first Macdonald of Bohuntin. His descendants are known as Shliocd-an-taighe, and also as Sliochd-na- banfhighiche. He married a daughter of Donald Glas Mackintosh, with issue five sons, Alexander, his successor, Donald, John, Ranald and Angus. He had also a natural son, Gillecalum Mor. Donald, John, and Ranald were put to death by the unprincipled Alastair nan Cles of Keppoch. Alexander, second of Bohuntin, married a daughter of Macdonald of Glencoe, by whom he had one son, Aonghus Mor. Aonghus Mor, third of Bohuntin, married a daughter of Cameron of Strone, and had three sons, John, his suc- cessor, Aonghus a Bhocain, and Alastair na Rianich. John, fourth of Bohuntin, married a daughter of Cameron of Glenmalie, by whom he had Alexander, his successor, Domhnall Donn, and Domhnall Gruamach, all men of good poetic talents. Alexander, fifth of Bohuntin, had five sons, Angus, Alexander, Ranald, Iain Og, his successor, and Domhnall Glas. Angus, Alexander, and Ranald died of pleurisy within a few days of one another, about the year 1720. Angus and Alexander were married. John Og, sixth of Bohuntin and Domhnall Glas, his brother, were transported to North Carolina for taking part in the unfor- 118 tunate rebellion of 1745. They were both married and left issue. Probably some of their descendants are still in the United States. Alexander of Bohuntin was the author of several short poems. But they have nearly all perished. CUMHA NAM MAC. LE ALASTAIR BHOTH-FHIUNNTAIN. Bhon lughaigedh 'thug Dia dhomh, 'S mo mhath a bhi ga iarridh, Gum faic gach duine liath mi ; 'S ann tha mi trom, trom. Cha dirich mi ri fuar bheinn An f hirich 'sam bi 'n ruadh bhoc ; Tha m' anail goirid luath dhomh ; 'S ann 'tha mi trom, trom. Gum faca each an uair sin A mharbhtedh brec air Ruaidh leam ; An diugh cha doir mi luaidh dhail)h ; 'S ann tha mi trom, trom. Na fiurain "'san robh 'n uaisle, \S a b' abhaist bhi mu m' ghuaillen, Bhon chairich mi 'san uaigh iat, 'S ann thu mi trom, trom. Na gaisgich 'san robh chailechd 'S a chlechd mi f haicinn lamh ruim, Bu taice sibh d' ur cairden ; — 'S ann tha mi trom, trom. Ach Aonghuis thug mi gaol dhuit Thar uile chlann nan daoine, 'S bhon tha mi nis as t' aonais, 'S ann tha mi trom, trom. 114, Do ghnuis bha fiallidh, faoilidh ; 'S trie t' iomhigh 'tigh'n 'nam smaointinn, Is dh' f hag sud neul an aoig orm ; 'S ann tha mi trom, trom, 'Alastair 's tu m' abhachd ; B 'e sud an gaisgech stathail Bhon chuir mi ann sna clair thu, 'S ann tha mi trom, trom. Rao'll am fer a 'b oige, B'e sud am flescach stolta ; Bho 'n chairich mi fo 'n f hoid thu, 'S ann tha mi trom, trom. Scuiridh mi 's mi craitech, Ach tha mi 'n dochas laidir. Gum faic mi sibh am Paras, Ged tha mi trom, trom. Mo dhuil gu bheil sibh sabhailt Troimh f hulangas bhur Slanighair ; Cha dean ni eile stath dhuinn 'N uair 'bhios sinn trom, trom. Lughaigedh, luighigedh, or lughasachadh, allowance, permission, decree. CUMHA EILE D'A MHIC. LE ALASTAIR BHOTH-FHIUNNTAIN. Sechdain dalach bho Fheill Patric, Sceula craitech, dh 'f halbh na braithren, 'Thug scuab-larach air na cairden 'Bhios gu brath 'n ar cuimhne. Bhios gu brath, etc. IIB Dh' f hnlhh na h-armuin 'dheanadh stath dhuinn, 'Bu mhor taljhachd ri uchd gahhidh ; Och, mo chradh-lot 's goirt a tha mi, Uh 'f hag sid m' airnean bruite. Cha sceul solais dhuit e, 'Dhomhnaill, 'Th 'ann an Cnoidart, chaill thu comhlain 'Shesadh comhl'-riut ann an ordagh Nam biodh foirnert cuis ort. , Fiuirain ghasta na gruaidh dhathte, Nan deut snasta 's nan cul clechdte, 'Bha gun ghcltachd, 's Ijudes faicinn Ann am fechd na duthcha. 'S goirt an sceula 'f huair 'ur ceile 'N tus a cheitein ^n uair bu bheus dhui]:)h 'Bhi 'n 'ur n-eidedh, 's gu moch eirigh, 'S dol a dh' eistechd durdain. 'N am tigh'n dachaidh dhuil^h le 'r tacar B' ann de 'r clechdadh muirn is macnus, 'S comhradh tlachdmhor gun spad-f hacal ; Sut^mar chlechd sibh 'n uine. Cha b' ann de 'r beusan cles nan eiscen 'Blii 'toirt beum' do chach a cheile ; Ach modh is reusan 's egal Dc oirbh Anns gach ceum de 'r giulan. DOMHNALL BONN MAC FHIR BHOTH FHIUNNTAIN. Domhnall Donn was the second son of John Macdoiiald, fourth of Kohuiitin. His mother was a daughter of Cam- eron of Glenmalie. He was, like several of his contem- poraries, a crechadair or raider. He was in love with a daughter of the chief of the Grants. Grant, who at the time to which we refer, was living at his seat in Glenurquhart, was lie anwilling to give him his daughter. The girl, however^ made up her mind to run away with him. Donald hid him- self in a cave near Reidhlac Ghoirridh on the north side of Lochness, where he intended to remain until the young lady should be able to join him. Unfortunately his hiding- place became known. The Grants succeeded in decoying him, by means of a pretended message from the object of his affections, to a house in the neighborhood of her father's residence. In this house he was prevailed upon by his treacherous host to drink to excess, and also to sleep in the barn. Whenever he fell asleep his sword and target were quietly removed. Shortly afterwards the Grants came forward to apprehend him. He had his gun with him, but it missed fire. He was seized and thrown into prison. He naturally expected that his clan would interfere in his behalf. He was not however on friendly terms with his. chieftain. Coll of Keppoch, or with John Lom, whose only son he had killed in a duel. Consequently there was na effort put forth to rescue him. After lying in prison for some time, he was led forth and executed. He had a son by a girl in Sutherlandshire, "An nighen donn a bha'n Cataobh." He had a daughter by another girl. His daughter paid him a visit whilst in prison. It is to her that he addresses the poem, "Is truagh, a righ mo nighen donn." His sister, Kate, was present at hLs execution. Tradition tells us that as his head was being separated from his body by the axe, his tongue uttered the words, A Cheit, tog an ceann. Domhnall Donn was a handsome man, a brave warrior, and a good poet. It is said that he was also an excellent harper. He was put to death about the year 1691. X CHA TAOBH MI NA S'RATHAN. Le JJainhnall Donn, mac Fhir Bhoth Fhiuntitain. Cha toabn 1111 na srathan, Cha bhi mi gan tathich Fhad's a chumas fir Atholl am mod. Cha taobh mi, etc. Mi aig sail oemn Muc-Duibhe, 'S neo-shociach mo shuidhe, 'S mi coimhed .strath dubh uisce 'n coin. 117 Chi mi thall ud fo m' shuilen Beinn Hhethain, heinn Bhurnain, 'S beinn Artair mu 'n duinedh an ceo. Chi mi duthich nan Rothach, 'S fada bhuam i mu m' chomhair ; 'S trie a thug mi na lothan air falbh. Agus machair nan Dubh Ghall, ' Dh' f hag mi thall air mo chulaobh ; 'S trie a mharcich mi curs-ech cruinn gorm. 'S mairg a mhuidhedh a mheirl' orrn, Fhad 's a dh' f huirinn bho m chairden, Airson loth thoirt o ard bheinn a cheo. 'S ro mhath b' aithne dhomh Farar, Far an rachinn ann thairis, Uisce'n Loin agus Garaidh dhubh mhor. Strathghlais a chruidh chenn-f hionn, Far an robh mi car tamuil. •'S ro mhath b' eol dhomh Gleann-canach an f heoir. 'Dol air Moiresdan thairis Fo Chenna-chnochd a bharrich, 'S trie a f hliuch mi ann gerra chasan 's brog, Chi mi thall ud na h- aighen, lat a tighin 'nan gredhan, 'S damh mor a eh inn lethin 'nan coir. Greigh astaraeh uail)hrech, Nan gasganan guanach, Buidhen aigcnnaeh uallaeh nan croc. Tha Beinn Uathai;> bhuam taniul, Bellaeh -mor etar hhcnnabh ; 'S trie a thug mi as daimh is crodh og. 118 'Nuair a dheaninn am malairt, Rachinn scriob do 'n taigh lenna, 'S cha bhiodh cunntas air cennach nan corn, Bhiodh na stopanan dubailt Air Domhnall gan cunntas, Gus an d' rinn iat mo spuilledh 's mi falbh. Tha mo bhrecan air siledh Gus na dhruigh air da f hilledh, Uisce ruith as na's mire na 'n Ion. Mo dheoch mhadn' air a fuaired, Uisce 's biolair an f huarain, 'S biodh an eilid air uairibh ga choir. 'Righ, bu mhath mo bhen ruin i, Ged a chithedh a sail mi, 'S i nach cuiredh orm ouis 'san taigh mhoid. Ach, 'ille, bi gluasad, Fios gu Isebal bhuamsa Gu bheil mi le fuachd air mo leon. Mar do rinn ise muthadh, Mar rinn moran 'na duthich, 'Se mo bharail nach diult i dhomh stop. After the Earl of Argyll escaped to Holland, from the sentence pronounced against him in 1681, the Marquis of Athol was appointed Lord-Lieutenant over the county of Argyll, and held his court at Inverary. The Marquis and his followers seem to have kept withm bounds until Argyll was caught and beheaded in 1685. Afterward they plun- dered the Campbells and their followers of every thing that they could lay hold of. The poem was evidently composed whilst the Marquis of Athol was Lord-Lieutenant of Argyle- shire. Archibald Brown's Memorials of Argyleshire, page 448. ORAN. LE DOMHNALL DONN BHOTH-FHIUNNTAIN. Beir an t-soridh so bhuam Do Ghleann-Ruaidh le fer eigin ; Gu buidhin mo ghaoil,^ 'S iat nach saoilinn 'mhe41adh orm ; Hugoran one ho, I ri ri hiag o, Hiigan lail o. No ho i ri ri ho ro. Gu buidhinn mo ghaoil, 'S iat nach saoilinn 'mhelladh orm ; 'S truagh nach robh coic ceut Air aon sreud 'sa bhaile so. 'S truagh nach robh coic ceut Air aon sreud 'sa bhaile so. Gum biodh saighderan an righ 'S da-thrian a gal dhiu ann. Gum biodh saighderan an righ 'S da-thrian a gal dhiu ann. Chailledh an salan a phris, 'S cha bhiodh miadh air anartan. Chailledh an salan a phris, 'S cha bhiodh miadh air anartan, Ach a Ruari Mhic-Leoid, An Righ 'thoirt a bhennachd ort. Ach a Ruari Mhic-Leoid An Righ 'thoirt a l)hennachd ort ; Leam is duilich an sceul 'Thug an de do 'n bhaile 's thu. 120 Learn is duilich an sceul 'Thug an de do 'n bhaile s' thu ; Do bhrathair des ur Air do chul gun charachadh. Do bhrathair des ur Air do chul gun charachadh, An ciste chumhinn nam bord, 'S an t-ord ga tennachadh. An ciste chumhinn nam bord, 'S an t-ord ga tennachadh ; 'S daor a chennich thu 'chaise, Lot is chraidh an t-errach thu. 'S daor a chennich thu 'chaise, Lot is chraidh an t-errach thu. Chain thu selgair a gheoidh. An roin 's na h-ela ris. Chain thu selgair a gheoidh, An roin 's na h-ela ris, 'S a choillich duibh air a gheig, — Gur tu-f hein a mhelladh e. 'S a choilich duibh air a gheig, Gur tu-f hein a mhelladh e ; Agus lach a chinn ghuirm, Cha bhiod t' urchair merachdach. MILE MALLACHD DO'N OL. LE DOMHNALL DONN, MAC FHIR BHOTH-FHIUNNTAIN. Mile mallachd do 'n ol, 'S mairg a dheanadh dheth poit, 'S e mo mhelladh gu mor a f huair mi. Mile mallachd, etc. 121 Mile marbhphaisc do 'n dram 'Chuir an daorach a' m' chcann, 'N uair a ghlac iat 'san airde tuath mi. Mun d' fhuair mi 'bhi 'm mach, 'S a bhi 'm armabh gu cert, Ella rag mheirlech nan cere mu'n ciiairt dhomh, Bha tri-fichet 's a triuir Ga mo ruith feadh nan lub, Gus 'n do bhuin iat mo kith 's mo luaths bhuara. Bha Seumas Dubh ann air thus, 'Righ, bu laidir a dhiiirn ; 'S chuir mi Uillam gu 'ghlun 'san fhuaran. 'Righ, gur mise 'bha nar, 'N uair a ghlac iat mi slan, Is nach dug mi fer ban no ruadh dhiu. Bidh mo mhallachd gu brath Aig a ghunna mar arm, An deidh a mhellidh 's na tair' a fhuair mi. Ged a gheil)hinn dhomh fein Lan buaile de spreidh, B' annsa claidhebh le sceith 'san uair ud, Iain Duibh, tog am mach, Thoir na dh' f haoilas lu let, Agus cuimhnich a bheirt 'bu dual dhuit. Na seall air do ni Faic t' f huil a do! diot. Is na bi na do chileig shuarich. Nam biodh tusa fo ghlais Agus mise 'bhi as, Naile chuminn mo chas gle luainech. 122 Bhiodh an t-osan gle ghearr, Is am feile gle ard, 'S balgan pellach os cionn a chruachain. Nam biodh fios mi bhi 'n sas Gun duil ri fuascladh gu brath, 'S lionmhor 'ghabhadh mo phairt san uair so. 'S iomad maighden dhes, ur, A chluinntedh farum a guin, A chuiredh na cruin gam f huasgladh. Gu bheil te dhiu 'n Strath-spe, 'S nam biodh fios aice fein, Naile, chuiredh i cent gu luath ann. LACHINN MAC-MHIC-IAIN. Lachlan Maclean, known as Lachinn mac-Mhic-Iain, was of the family of Cull. He was probably a grandson of John Garbh, seventh of Coll. CUMHA. Do Lachinn Mac-Gilleain, Triath Cholla, a bhathadh 'sa hhliadhna, idSy. LE LACHINN MAC-MHIC-IAIN. Marbhphaisc air an t-saoghal chruaidh, 'S laidir buan an carich' e ; Chan f heil mionaid ann san uair Nach bi 'ghluasad merachdach ; Aig f hebhas 's a bhios a sceimh Bheir luchd-bleid an aire dha ; 'S gun d' aithnich mis' orm fein Gum bu bhreug a ghellichen. 123 'N ni sin shaoiles tu hhi M laimh, 'S e gun dail, gun niherachtl ann, •Ma 's ni glaiste san taigh stuir, Ge b'e or no ellach e, No duine mascullach og 'San cuir thu dochas barantais, Sud e sechad mar am feur, 'S ochain ! threig mo bharail mi. Tha fer 'sa chaibal so shuas 'D' f hag mcj shnuadh-sa nialartach. A righ, bu drechmhur do ghruaidh 'N am hhi 'bualadli chrannanan Bu ghlan do rughadh 's do ghris Ri ol fion' an tallachan ; Gheibhinn do chaidremh 's do run, 'S gun d'fhall)h mo shunnd bho'n chailledh thu. Cha bhi mi tighechd air do bheus, Bho nach gniomhan ballich iat ; Cha robh thu taisceil air send, 'S thus- kichil-teud an aire dhuit. Bha thu macanta ri mnaoi, 'S ri aos-dana carthannach ; 'S ged Ini chruadalach do lamh, 'Righ, bu tlath ri lenabh thu. Bu mhath laimhsiched tu pic, Cennard piob' is l)ratich thu ; Bha thu 'd mharbhadair air feidh, 'S b' f her dha 'n geilledh bradan thu : Bha thu W mharcich' ann sa chuirt Air ech cruithcch, aigennach, 'S bha thu 'd sciobair onf haidh f huair, Bu trie 'sa chuan Shas'nach thu. Ni mi do shloinnedh gu foil, Cha bhi stro no barrachd ann ; 124 Thanic thu bho Lachinn Mor r ' r Mac-Gilleoin a b' allaile ; 'S do shloinnedh direch r'a lorg Gu Sir Eoin Mac Ailein so ; ^S an am comhairle no gleois Gun thu bhi beo gum fairich iat. Thanic thu air sliochd Iain Mhoir, '"S bho Mheubh oig 'bu bhanaile ; An t- larla sin a bh' air an Rut' Bha e dluth 'na charid dhuit. Car thu Dhomhnall Gorm bho "n tur^ ^Choscadh cruin gu scairepach, 'S do dh- Iain Muidertach nan ceut, A thug ceile clannail dhuit. 'S car thu Dhughall og nan steud, A dhiult beum kichd-elanta, 'Rinn do phairt ri Morair Mar 'Thaobh na mna bha 'n cengal ris, Seonaid mathair Lachinn Mhoir, 'S nigh'n Mhic-Leoid na Herradh ud ;. Bhon thanic thus' as an ere Chuir sin an cleith Mhic-Cailain thu. Mac-Leoid 'sa chinnedh gu leir Tha gu geur gad gheran-sa ; Chain iat itich as an sceith Bho 'n la threig an anail thu. Bho 'n Chaistal Tioram 'san Aird Thoisich am pairt barantail, 'S bha 'n cairdes sin druim air dhruim. 'Tigh 'n air linn gun charachadh. Nan tuitedh tus' ann am blar, No'n comhraig ghairbh ri fer-eigin,. Le Mac- coinnich is Mac-Neill Dheantedh eirigh bherraidech ; 125 Mac-Mhic-Alastair bho 'n Troim Dheanailh torachd elanih ort ; 'S bhiodh Mac-an-Toisich 's a rann 'Bualadh lann gu farumach. « A Thi 'chruthich e bho thus 'Sa thug ilhuinn an selladh s' dheth, Dean sinn umhal dha d' thoil f hein Anns gach gleus 'am l)ean Thu ruinn, Bhon thig am bas air gach feoil, 'S theid an f hoid 'chur thairis orr' 'San spiorad a dh-ionnsaidh Dhe Bhon 's E-fein a chennaich e. EUach, cattle of any kind, a burden. Malartach, vari- able, changeable. Gris, a reddish look. Lachlan, eighth Maclean of Coll, was a brave soldier, and a kind man. He served several years under tieneral Mackay in Holland. He was married to Marion, daughter of John AAcdonald, captain of the Clanranald. He was drowned in the water of Lochy in Lochaber, in August, 1687. Hector, fourth Maclean of Coll, married .M eve, daughter of Alexander .Macdunald of Islay and the Cileiis, and sister of Somhairle Buidhe, father of the first Earl of Antrim. She was descended from Iain Mor Tanaisteer, son of the first Lord of the Isles. Hector's son, Hector Roy, married Marion, daughter of Hector Og of Duart, and grand- daughter of the Earl of Argyll. Hector Roy's son, L:ich- lanj married Florence, daughter of Norman .Macleod of Harris, and grand-daughter of the Earl of .\rgyll. Sicil- ian's son, John (iarbh, married Florence, daughter of Sir Dugall Campbell of Achanambrec by his wife, Nlary ICrskine, daughter of the Earl of Mar. John (iarbh's son. Hector Roy, married Marion, daughter of Hector of Tor- loisk, son of Lachinn Og, of Torloi.sk, son of the celebrated Lachinn Mor Dhubhuirt, son of Hector Og of Duart, by his wife, Seonaid nighen Mhic-Cailain. Hector Roy died before his father. Lachlan, the subject of the lament, was his son. 126 DI-MOLADH NA PIOBA. LE LACHINN MAC-MHIC-IAIN. 'Ghillesbic, ni 'm molim ri m' bheo Fer aithris do ghniomh', 'Chionn de na chual thu de cheol Gun dug thu 'n t- uram do 'n phiob. Mur cuala luchd-teud scainnel do bheoil, 'S tu 'bu dona gu'n diol ; Gum b' f hearr thu 'dhith arain is mharag is f heol', A bhallich nach b' f hiach. 'S iomad iarl' ann an Albin an nochd N'a leba, tha tios, An deidh a bhru 'lionadh le cabhrich a poit, 'Se 'tionndadh gu trie, Nan digedh i teann orra anmoch no moch, A ghlagaid gun mhes, A bheiredh mar dhuais do 'n f her 'bhiodh 'na cois. Na coin a chur ris. Ge b' e glagaire 'thoisich an toisech ri ceol A thoirt as a bian. 'S derbh gun robh bruadar is breislech ro mhor 'Na chlaigenn re cian ; Cha dig ceol iorahach driothlunach luath A tollabh a miar ; 'S ann a bhios i ri stadail 's ri glagail gun f honn, Mar ghagail nan giadh. A cliu air glagarsaich mhoir Is fad on a chual, Ga tarruinn am mach a t' achlais gun doigh, A mhaiderlach thruagh. Cuiridh i smaointinnen taisechd is geltachd gu leoir An aignedh ga chruas ; 127 Gum 1)' f hearr i mar chlach-hhalg 'chur nach ech bharr an f heoir Na bhrosnachadh sluaigh. Gur h-e 's beus d'i na breugan le 'ncrt, 'S breun i 'na t' uchd ; Ged bhiodh tu ga seidedh gus-am b' eigin dhuit stad Cha sheinn i dhuit puirt ; liu cho math 'bhi cur salain is t' anail a stech An goile na muic', 'S mi nach h-iarradh gu bralh a dhol faisc Air earradh a cuirp. 'S fad on a f huair sinn taisl^enadh sul Gum bu gheltach a gnaths ; Ri am dol 'nam braise gu tapadh do shhiagh, 'S ann a dheanadh i tamh. Aig Sliabh-an-t-Siorra beg dona so shuas, An cuala sibh e? Thug i leum air muin gille bhig rupidh, Gu teichedh o 'n bhlar. An t-urram de na chunnic mo shuil, Ciu cur fras cail, Do Chonnduili 'bha 'm Muile ann an cuil, 'S gu aire 'thoirt da. Aiii Mac-Leoid a bha'n duine Mac-Cruimein a chiuil, Bha ainm air 's gach ait ; Ach l\itric is Iain mac Uilleim na niuisc, Da sclimech nan cart ! When the firiiiR hegan at the battle of Sherifrmiiir the boy that carried Conduli's pipe got frightened and ran away. He took the pipe with him. 128 CATRIONA NIC-GILLEAIN. Catherine Maclean lived in Coll. She was known as Catriona nighen Eoghinn mhic Lachinn. It is probable that she belonged to the Coll branch of the Macleans. Her poems show much tenderness of feeling. CUM HA, Do Lachinn Mac-Gilleain, Triath Chola^ a chaidh a hliatliadh an abhinn Lochaidh sa bhliadhna i68y. LE CATRIONA NIC-GILLEAIN. 'S anil Di-sathairne 'chualas Sceul an f huathais nach gann ; Gun robh mnathan gam ])uairedh 'S fir gan gualadh gu teann ; Bu bheg an t-ionghnadh dhaibh fein sud, B' uran eudail a bh 'ann ; Lamh a ghlacadh na milten An am ruscadh nan lann. 'S moch a chiiala mi 'n t-eighech, 'S cha b e teiriui mu 'n mhal ; Ach m' aites is m' eibhnes A thigh 'nn 'na eidedh gu bagh. Tha mi cinntech a m' sceula, Gun robh do cheile ga cradh, 'Dol a dh-amharc na gibhte 'Bh' ann an ciste nan clar, Ach a Lachinn mhic Echinn, Nam bratach 's nam piob, Gur a trom leam do shachd-sa, Is nach h-acain thu scios Thanic iuchair a ghaiscich Fo ghlasabh do 'n tir ; 129 Crann gun tiomadh, gun tais 'thu, 'S tu gun caisceclh gach scios. Gu bhcil maithon'clij ilhullichu Fo throm churam an drast, Mu 'n uachdaran chliutuch, Marcich ur nan steud ard ; Chaidh thu tamull do dh-Kirinn, Do 'n Eiphait 's do 'n Spainn ; 'S nuair a chaidh thu do Lunnain, Fhuair thu 'n t-urram thar chach. Cait an robh ann an A I bin Bechd-menmna mo ruin ? Laoch gasta, des, dell)hach, 'S trie a dherbh thu do chliu. Corp bu ghile na maghar Bha fo 'n aghidh gun snnir ; 'S e dh-f hag mise fo letrom Am ball-seirce 'bha 'd ghnuis. Cait an robh e r' a innsedh 'N taobh so 'chrich Innsc-Clall, Aon oighrc 'Ini phriseile ? Gur dith leinn do chall. Bu tu 'n cennachadair fior ghlic De 'n f hionn-f hull gun nihciig Leis an deant' an t-ol farsuinn Ann am bailten nan Gall. Bu tu 'n cennachadair sar mhalh, 'S trie a phaigh thu na buinn, \S bu tu sciobair a bhata 'S trie a sharich na croinn. Bu let ragha gach ardrich 'Chur a h-earrlinn air tuinn, Ged a rinnedh do bliathadh Leis an radh air a bhurn. ISO Tha an t-oighre s' 'th' air Dubhairt Fo phudhar gu leoir ; Tha Clann-Domhnaill fo athall Agus mailhen Mhic-Leoid. Bu let cairdes Mhic-Cailain Bho charric nan seol, Gur a h-iomad full phrisail A bha diredh mu d' shroin. Gur h-e mis' tha gun aigher, Tha do thaighen gun aird, Bhon a f hroisedh an t-abhall, Is a chrathadh a bharr, 'Chraobh a b' uire de 'n f hion-f hull, 'Bha 'cumail dion' oirnn is blaiths. Gur a bron leis gach tighern Thu bhi tighinn gu bagh. 'Dheagh Mhic-Iain o 'n Chorpich Gur a fad 'tha thu bhuainn. Do dhream shesadh nio larach Ann an aite gle chriiaidh. 'S ann diu Iain is Domhnall, 'Tha 'n diugh bronach, bochd, truagh ; 'Righ nan dul is nan aingel Cum am persannan 'suas. Mac-Iain o 'n chorpaich, or Mac-Iain-Abnch is a term frequently applied to the laird of Coll. Lachlan ^^^.s suc- ceeded by hi^^only son, John. The next heir was Donald Lachlan's brother. Hence the earnest wish expressed for the preservation of John and Donald. 131 GED A DH'FHAG TIIU RI PORT MI. . Dhy/iag Domhnali Mac-Gilieaifi, Ti^hcrna C/tola, a bhaua-bhard ri port an ann Tirithedh. "" Nuair a ranic efein an null chitir c a bhata agiis a ghillen ga h-iarraidh-se Mini do thill am bata b/ia '« t- oran so aice air a dheanainh. LE CATRIONA NIC-GILLEAIN. Ged a dh' f hag thu ri port mi, Chan f heil mi dheth socrach no slan ; 'S chan e curam an aisig so A chum mi gun chadal, gim tamh ; Ach nach grunnich mo chasan, Is nach d' f hoghluim mi 'n toisech an snamh, Gus an ruiginn an talla Far an trie am biodh caithrcm nam l)ard. A Thighern Oig, tha mo run ort, Criosd gad choimhcd bho thuirUng nan stuadh ; Ged a dh' f hag thu ri port mi, Chan f heil mi dha d' chorp ann am fuath. liha mo chridhe ga thaladh 'Nuair a chunnic mi 'm l)ata 'dol 'suas, Fo a h-uidhim gu socrach, Is mi guiilhe dhuit fortain is buaidh. Gu bheil lanain na feile 'Nan laighe le chcil' ann san tur ; Gun d' f huair sihh gu 'r n-iarrtas, Cuid de dh-aigher 's de mhiannabh 'ur sul. Gur h-e chobhartach aghmhor Air a biiHadhna st) ihanic 'nar hiib, Mac-Gilleain 's a cheile A bhi caithemh na feusda le niuirn. 132 Ged a b' f had' as an t-eilain Chan f haca mi gainn' air 'ur cul ; Gum faight ann at f hardieh Fion dathte na Spainn' air na biiird,. Aran cruinnechd gel, soghar, Ga charadh an ordagh gu dkith ; — Sar bhiadhannan gasta Mar gun tarladh tu 'n taice ri buth. Is a Thighern oig Chola, 'S tu m' eudail, is m' anam,^ 's mo run ; Cuim' nach bi mi gad mholadh, 'S gum bu mhiann let mu d' choinnimh luchd- ciuil ? Bu tu 'n curidh sar ghasta, Air mo laimh-sa gun scapadh tu cruin. B' i do cheile 'n seud ainmeil Is a bhen dha 'm bu toirbheirtech cliu.. ''S beg an t-ionghnadh mor cheutachd Bhi air ogha Shir vSeumas o "n tur ; I bhi furbhailtech, fialaidh, 'Sin a b' fhasan d' i riamh is bu du. Fhuair i urram nan Leodach, Ann am misnich, am morchuis, 's an cliu, Chaidh an naidhechd sin fad' ort Aig gach aon a ghabh l)echd air do ghnuis.. Nighen Ruari nam bratach, Gur a maisech r'a faicinn 'mesc mhna. 'Bhen dha'n robh i mar asait Aice f hein a bha 'n tachlasan aigh. Gur h-i baintigherna Chola Ris am faca mi 'n sonas a fas ; 'S fhuair i mairiste prisail Leis am buannichtedh sith agus baigh. A Dhomhnaill Mhic Echinn Gun guidhinn-sa letsa deagh bhuaidh,; 133 A mhic dalta nio shenar, A f huair urram, 's tu 'd' lenal)h, air sluagh, Latha buadhach sin Lochidh, 'Sea b' urrainn an torachd a ruag ; Le a luaidhe 's le lannahh Gum liiodh airemh air chennabh gu uaigh. Tha mi giiidli' air an Ard-Righ Gun cumadh e 'n t-alach so 'suas, Do mhac oighre 'bhi 't aite, Mar ])u chubhidh, 'na aillegan sluaigh, 'Bhi 'na shuidh' ann at ionad Ri toirt suidhechidh inich d' a thuath, Gu socrach 'na theoghlach, Is e 'fresdal nam feomach 's nan truagh. Is trie aobhar mo mhulaid. Is chan f heil mi dheth ullamh an drast, Bhon a dhelich ruinn Lachinn 'Bheiredh dhomhsa feum ferinn gun mhal, An sar churidh 'bha 'n Lochidh 'Chaidh le aigher nam bord air an t-snamh. Is da Lachinn 'san Innis, Is air learn nach robh 'n imairt-san cearr, Deanibh fuirech i)eg f hathast Agus bithedh ur Hiigidinn ciuin, 'S gun ag gheibh sibh deagh latha, Ge nach biodh dhibh air f haighinn ach triuir, O gun deanadh sibh eirigh Mar ehaoin aital na grein' air an driuchd ; 'S 'nuair a bhruchdas bhur snodhach, Gun grad chuir sibh sluagh coimhech an cuil. 134 ORAN. Do dh-Echann Mac-Gilleain, Tigherna CJiola, agus na Caimhalkh a siiidhechadh fearointi Mh ic- Gh illeain Dhubhairt. LE CATRIONA NIC-GILLEAIN. An sceul 'thanic do 'n duthich 'Sea dhurich dhomh nudad, Gun robh uachdarain ura 'Cumail cuirt ann am Muile, 'S iat ri ropinn 's ri eighech Co a's gleusta 'ni buidhinn, 'S na fir dhlighech air fogradh, 'S iat gxm choir, gun ched fuirech. Chan e duthchas bhur n-athar 'Tha sibh a labhirt 'san am air, No oighrechd bhur senar Tha sibh a cengal mu Chaingis, Ach staid dheagh Mhic-Gilleain A tha grathun air chall bhuainn ; — 'S sinne chren air bhi rioghail 'N nis bhon striochd sinn gar n-antoil. Chan e cumha fer lie 'Tha mi-f hin a sior acainn ; No chuir smal air mo shugradh No chuir mo shuilen gu frasachd ; Ach an naidhechd so 'f huair mi 'Nam dhuit gkiasad air mharcachd, Nach do dh-iarr iat 'nan cuirt thu, — 'S cha b' e 'n cubire 'bh' aca. Cha bu scrubire clair thu 'N tus paighidh no imairt, Ach fer misnechail suairce, A bha uasal ri shiredh. 133 Is fer ceannscalach, dan, ihu, 'Is tu laidir an spionnadh ; 'Dol an coinnimh do namhit Cha bu tlath thu ri d' thilledh. Taing do Dhia mar a tha thu, Nach do tharl thu 'nam frcsdal, Gu bheil Col' agus Cuimhnis Fo do chuimse gu begnich. Is Rum rialjhach na sithne Ri a diredh 'bu chrcgach ; 'S gur a trie air a h-ard chnoic, 'Dh' f hag thu 'n lan-damh fo letrom. Is gum b' airidh air tuilledh An duin' 'tha mi 'g raitinn, Da bheil morchuis is misnech, Moran gltocis is ardain. Gu bheil seirc a'd' ghnuis aobhidh, 'S moran gaoil air do chairden ; 'S b' f hearr dhaibh falbh na l)hi fuirech, Sel mu 'ni buidhinn am bas thu. A dheagh Thigherna Chola, Fhuair thu onair 's bu dual ilhuit, 'S tu a shliochd nam fer gasta, Nach bu tais an am cruadail. Cha dug or ort no egal Gun thu shesamh ri d' dhualchas ; Gloir do Chriosd mar a thachair Nach h-f heil smachd aig luchd-fuath' ort. Gur tu 'n t-uachdaran cliutech, Cha b' f her spuinnidh air tualh thu ; Tha thu faighidnech, iochdmhor, 'S tha thu mesail aig uaislen. 'S tu ceann-uidhe nan deoridh 'Thoirt an loin air i^heg duais dhaibh ; 'S ann an ccMiiunn nan aingel Bidh aig t-anam-sa suaimhncs. 136 'S i mo cheist do ghnuis shiobhalt A 's glan fiamhachd is faicinn ; Gmaidh dherg mar na caoran, Suil air aogasc na dercaig ; Deut air chuma na disne, 'S beul o'n cinntiche facal ; 'N uair a bhiodh tu 's taigh-bhinne, 'S tu gu'n innsedh an certas. Gur a mor a chuis uallich 'Th' air mo luaidh-sa mar churam ; 'S ann d'i clann Mhic-Gilleain, 'Chain an aigher 'san sugradh ; Clann an t-saoidh sin, Fer Bhrolais 'Tha fo 'n f hoid gun ched tiunndadh ; Is clann Mhurchidh na Maighe, Cuis gun aigher sud dhuinne. 'S iomad aon 'tha fo aimhel 'S Mac-Gillean as aite ; 'S ann diu oighre na Cuile, 'S iat bhi 'n tus de shliochd bhraithren. Chaidh an saoghal air chuibhlibh, Bonn os-cionn a nis tha e ; Ach, a Righ 'th' ann sa chathair, Cuir caoin dhrech ann ad ghradh air. 'N drech 'bu mhiann leam air f haicinn Sel mu'n glacadh am bas mi, Mo mhuinntir a thilledh As gach ionad 'sna thamh iat, Na h-oganich ghasta Chul-chlechdach, dhes, dhaichail, 'S iat a thabhirt ruaig mhanidh Far an ainid le each e. Manadh, chance, luck. Ainid, vexing, galling. 137 ORAN. Do Chutriona Ni&-Gineani>i, uighen Fliir Bhrolais^ a bha fosta aii:[ Lachinu Mac Thighearna Chola, air dli i a bhi ^)ia laig/ie ^san /nnis atn Muile. LE CATKIONA NIC-GILI.EAI N. Tha mi 'falbh an cois tuinne, 'S tha mo shuil air na grunnabh 'Dh-f heuch an faicer learn culidh fo sheol, Tha mi falbh, ete. 'Bheir dhomh sceul air mo lenabh, Ben chiuin nan rose malla, Suil (Ihul)h-ghorm 's glan selladh gun scleo. Beul min-derg an f hosidh Fo 'n inntin 'tha socrach ; Cha 1)U duthchas dhuit broSgal no bosd. Gruaidh mar ros air a thanruiijn Tha fo chaoile na mala ; Deiit dluth a 's math gerradh gim scod. Thu bhi 'd laigho 'san Innis, Ged is duthchasach t' ionad, 'Chuir mo shuilen a shiledh nan deoir. Nighen Dhomhnaill mhic Lachinn, A tha mise 'n diu 'g acainn, 'S ogha Dhomhnaill mhic Kchinn nan srol. Nighen athair mo ruin-sa Craobh dhion' d'a luchd-muinntir, 'S e nach Icigcdh an cuis dhcth gun loir. Chuala mis' iat ag raitinn, 'Nuair a bha thu sna blarabh, Gum b' f her misncchail, dan, thu le foirm. 138 Ged bha comharra a'd' shiubhal Rinn thu beud na bu liutha, ' 'S dh' f hag thu luchd nan ad dubha fo leon. Dhuinne dh-eirich an dimbuaidh, Gun do dh-fhalbh ar ceann-cinnidh, Gun do thaoitair 'bhi t^ ionad 'nad lorg. Tha do mhuinntir fo imcheist, 'S do mhac f hathast og lenabail, Bho dhubh shechdain na Caingis so 'dh'-f halbh. The wife of Lachlan, son and heir of Maclean of Coll, was a daughter of Donald Maclean, third of Brolas. Donald received two severe wounds on the head in the battle of Sheriffmuir. It is to his wounds that the expression, "ged bha 'n comharr' a' d' shiubhal," refers. His grandfather, Domhnall Mac Eachinn Oig, was a son of Hector Og of Duart, and a grandson of Sir Lachlan Mor. He died in 1725. BARD MHIC-IC-IAIN. Bard Mhic-Ic-Iain, the family bard of Macdonald of Glencoe, possessed poetic ability of a high order. His poem on the massacre of Glencoe is very beautiful. He was a Macdonald and a native of Glencoe. After the massacre he went to live in the island of Muck. He is consequently generally spoken of as Am Bard !Mucanach. MORT GHLINNE-COMHANN. ' LE BARD MHIC-IC-IAIN. Lomh Dhe leinn, a shaoghail! Tha thu carach mar chaochladh nan sion ; An ni nach guidhemid 'f haotinn Mar na sruthabh ag aomadh an nios ; 139 'S i 'chncidh fcin thar gach aohhar 'Bhios gach cluine a caoiiicdh 's e tinn ; Breith niic shamhan air saoidhen, Tigh'n a ghlec ruinn a thaobh cul ar cinn. A Righ f hertich na grcine, A tha 'n cathir na feile, dean sith Ri clann an f hir a l)ha ceutach, Nach hu choltach ri feilcdh fir chrion. 'N uair a thogtedh let I)ratach, Crann caol is fraoch datht' agus piol), Bhiodh ninai gaoil, Ic fuaim hhas, A caoidh laoich nan arm scaitech 'san strith. Gun robh aignedh duin' uasil Aig a' bhail' agus uaith' ann ad choir ; Cha bu gheire gun tuigse 'Bha 'sa bheul 'bu neo-thuisliche gloir. Ceann na ceill' is na cuidechd Ged rinn eucorich cuspair dhe 't f heoil ; Cha b' e m brcugaire 'mhurtadh Le luchd sheidedh nam pluicen air stol. Ach for nior 'bu mhath cuniadh ; Bu neo-scathach an curidh gun ghiamh ; Cha robh l)arr aig mac chiin' ort Ann an aillechd 's an uiriglcdh cinn. Ann sa bhlar Ini mhath t' f huirech 'Cosnadh laraich is urrami do'n righ. Mo scriob chraitech am fulachd 'Bha 's taigh chlaridh 'm biodh furan nam pios. Cha robh do chridhc mar dhreugan, 'Tarruinn slighe na h-eucoir' a'd' churs', 'S tu le d' chlaidhcmh ag cirigh As leith t' athar 's ligh Scumas a chruin. Taid an All)inn 's an Eirinn Luchd a thagirt 'sa reitech do chuis', 140 'S bidh la eile ann mu 'deibhinn, 'S na fir choirech 'gan eighech gu cuirt, Thrus do chinnedh ri 'cheile 'Dheanamh coinnimh an de ann san Dun ; Ach cha d'aithris thu sceul dai])h, 'Fhir a b' urrainn a reitech gach cuis ; Ite dhaingen an sceith thu. Is am baranta treun air an cul, — I'ath mo mhulaid 's mo leiridh, Tha bhi druidte fo dheilibh 'san uir. Cha robh gnothach aig leigh ruibh, 'Tigh'n a leighes nan creuchd 'san robh 'n cradh ; 'Call na fala fo 'n leintibh Bha na fir 'bu mhor fell' ri luchd-dhan. Nam b' e cothrom na Feinne A bhiodh etar sibh fein 's Clanna-Gall, Bhiodh coin mhollach an t-sleiljhe 'Gairsinn salach air chreubhagan chaich, Cha b'e cniadal an cridhe 'Thug dhaibh buannachd air buidhinn mo ruin, 'Tilgedh luaidhe 'na cithibh, 'S sibh, mo thruaighe, gun f hios air a chuis. Etar uaislen is mhit;hen Gun robh 'n uair ud a ruith oirnn o thus ; On si 'n uaigh ar ceann-uidhe, Bidh na sluaisden a' fritheladh dhuinn ! Cha b' i sud an f huil shalach 'Bha ga dortadh le falachd 'sa ghleann, 'S iomad umpidh mar ghearran 'Bha 'cur fudair 'na dheannabh mu 'r ceann. A Righ dhulich nan aingel, Gabhsa curam d' ar n-amam, 's sibh thall ;. Chaidh ar cunntas an tained Le garbh dhusgadh na malirt a bh' ann. 141 On la thoisich an imairt Chain Clann-Donihnaill ccann-finc no dha ; 'S cha Inv ohorr-chcnnan {^iorig, 'Cuniail comhnarcl an slinncin roimh chach. 'N gleacair og ar ceann-cmnidh 'Chuir a dhochas an smiorabh a chnamli ; Gheibhedh cocaire biora Rogha spoltich o spionnadh a lamh. Cha bu scathairen gealtach 'Bhiodh a moidhedh an gaisce gach la, 'Tha san Eilain 'nan cadal Is nach duisc gus am faicer am brath. Luchd a dhircdh nan eit-bheann Le 'n cuilbheiribh gleusta 'nan laimh ; 'S lionmhor fer nach d' rinn eirigh 'Bha 'na ghiomanach treun aig an earr, Luchd a thraghadh nam buidel, 'Bheiredh earrach air ruban de'n fhion ; 'N uair a tharladh sibh cuidechd Bu neo-bhruideil mu 'n chupan ud sibh. 'G iomairt thailesc is chluichen Air a chlar bu neo-thuislech bhur gniomh ; 'S cha bu cheaird an tes truid sil)h, An am paighedh na cuidechd 's gan diol. Gu l)heil mise fo mhulad A bhi 'g amharc air gunna air steill. Bu shar ghiomanich uliamh, Leis an cinnedh an f huil ann sa bhcinn, Ann am fritli nan damh niullich, Na fir fhiachail dha 'm buinncdh an f hcil'. Ged bu iric sibh gan rusgadh, Cha do dh-iarr sibh riamh cunntas a 'm beinn. A ta mise Ian airtncil Ri am a bhi faicinn bhur beann, 142 Is cha lugha mo churam Ri bhi cuimhnech' bhur duthchannan thall. Mur a bhi dhomh mar thachir Is ann leamsa gum b'ait a dhol ann. Och ! 's ann thanic a chrech oirnn Mar gun tuitedh a chlach leis a ghleann. 'S iomad aon 'tha 'toirt scainneil Do'n tighern og 'th'air an f herann so thai], Etar ceann Locha-Rainech, Rugha Shleite 's bun C^haraidh nam beann. Bha thu 'm feichibh gle dhaingenn Far an eisdtedh ri d' thenga an cainnt, Mar earball peucaig ga tarruinn, 'S mar ghath reubach na nathrach gu call. Leum an stiuir bharr a claiginn Le muir-suigh, 's gun sinn athchainntech dho ; Dh' f halbh na croinn 's na buill-bheirte 'S leig sinn uallach na slait' air an scod. 'S bochd an dusgadh sa mhaduinn So a f huair sinn gu grad a thechd oirnn ; Ma gheibh sinn uine ri 'f haicinn, Bheir sinn fucadh mu sech air a chloth. Samh, a savage. Mic shamhan, sons of savages. Ful- achd, a feud, a secret grudge. Spoltach, a joint of meat. William, Prince of Orange, a man of ability and deter- mination, landed in England, November 5th, 1688. The death of Dundee at Killiecrankie, Jul^- 27th, 1689, crushed the hopes of the followers of King James in Scotland. On the 30th of January, 1690, a number of Highland chiefs met John Campbell, Earl of Breadalbane, at Achallaster in Glenuichy. Breadalbane, who had received about ^12,000 from the goverimient, tried to buy their allegiance. Owing however, to his anxiety to keep the greater part of the money for himself, the negotiations came to nothing. Some very sharp words passed between himself and Macdonald of Glencoe. In August, 1691 the Government issued a 148 proclamation, offering a full pardon to all who had taken part in the risingninder Dundee, on condition that they would lake the oath of allegiance to William and Mary on or hefurc the 3i.st of December. All the chiefs submitted within the pre- scribed term, except Macdonald of (ilencoe. This chief foolishly delayed taking the oath, as long as possible. On the 3st of December he went to Fort William, expecting that Col. Hill would accept his oath. This Hill could not do, as he was not a magistrate. Macdonald then went to Inverary, where he took the prescribed oath January 6th, 1692, before Sir Colin Campbell of .\rdkinglas. Sheriff of Argyll, a sensiljle and humane man. Sir Colin -ent a full statement of all the facts to the Privy Council. This state- ment, however, was never submitted to the Council ; it was suppressed throu~h the influence of John Dalrymple, Mas- ter of Stair, Secretary of State for Scotland. On the i^)th of January, King William sent the following order to Sir Thomas Livingstone, Commander-in-chief for .Scotland : — "As for Mac Ian of Clencoe and that tribe, if they can be well distinguished from the rest of the Highlanders, it will be proper for the vindication of public ju>tice to extirpate that sect of thieves." It is altogether probable that William knew what he was signing. At the same time it is certain that he looked upon Macdonald of Glencoe as the head of a band of robbers, and as a -.tubborn rebel who refu-ed to take the oath of allegiance. Of course the fart that Mac- donald did take the oath, although too late, had been care- fully concealed from him. On the day on which he trans- mitted the king's order to Livingstone, the Master of Stair wrote to Col. Hill urging him to root 3Ut the people of Glencoe. and assuring him "that the earls of Argyll and Breadalbane had promised that they should have no retreat within their bounds." Livingstone transmitted his orders to Col. Hill ; whilst Hill sent them to Lieutenant-Colonel Hamilton. Hamilton instructed Major Duncanson to destroy the people of (Ilencoe. Major Duncanson sent Captain Robert Campbell of Glenlyon with a detachment of 120 men of Argyll's regiment, to carry out the king's instructions. The soldiers under him were mostly Campbells, and had a personal spite against the Macdonalds. Glenlyon and his men entered Glencoe on the ist of February. They told the Macdonalds that they had come as friends, and intended to remain only a few weel*. They were received with open arms, and treated with great kindness. Lieutenant-Colonel Hamilton fixed upon five o'clvomen and a boy, were slain. When Duncanson arrived at eleven o'clock, he found only one Macdonald alive in the glen, an old man of about eighty years of age. Enraged that so many had made their escape, this brutal officer seized the old man and killed him. After setting fire to the houses and barns, the government cut-throats returned to Fort William, taking with them all the herds and flocks of the glen. The inhabitants of Glencoe numbered about 350 souls. Of these thirty-nine, including the chief and his wife, were murdered Of those who escaped, quite a number must have perished in the snow. There were in the glen about 900 cows, 200 horses, and sheep and goats in proportion. John Macdonald, the murdered chief, was a man of majestic appearance, and was distinguished for his energy, courage, and sagacity. He was present under Dundee at the battle of Killiecrankie. His two sons, John and Alexander, escaped the massacre. There can be no doubt that the Earl of Breadalbane was one of the chief instigators of the massacre of Glencoe. It is also certain that the Earl of Argj'le knew that it was going to take place. But of all those concerned in it the guiltiest was the Master of Stair. Only for him it would never have been committed. THA lONGHNADH AIR AN DREALLINN. LE MAR IAIN PEUTAN. Tha ionghnadh air an Dreallinn Mu'n t-seol .so 'th air tachirt dhaibh ; Chan ionnan mar a tha i 'S mar b' abhist d'a clechdinnibh ; Gun mheodhail, gun mhanran ; Gun ghaire, gun lachanich ; 'S gun an aran lathail Ach daibhir a tachirt riu. I gun stoirm, gun stata, Ach am failinn ga thaisbenadh ; 14.S Gun bhuaillen, gun tainten Mar bh'aig an dream a 1)' aiteni dhnilih ; Gun ghrcdhinn air ailain, Ciun saibhires echridh ac'; Ach tighin bho'n inblie 's airde Gu bhi nios an cas nam baigeiren. Cosmhuil ri nech araid A gheibhcdh bas an drepalachd, A bhiodh ainbhfhiach air fas air Is each a tighin ga thagirt air ; Ropinn air gach ^airdin Ue'n dh' fhag e gun mhechannas, A h-uile fer 'cur saridh ann A dh' fheuch co 'b' airde ''phasadh e; No mar luing air fal-chor Fo anradh nan cladichen, 'S cosmhalas muir l;aiie oirre 'Il-uile la ga thaisbenadh ; Cun chulidh gu 'sal^haladh, Gun chabul, gun achdrichen ; Ach mar gun tilgt' air traigh i Na h-abhar gaire is Ajchaide. Chaidh teirce air an ianlaith, Ri 'n iarridh chan f haicer iat ; Bhon ghabh am tireun fogradh Rinn sin na h-eoin a mhetachadh. Nach faic thu na socainn, Ge boidheach an elta sin, Gun d' theich iat Tedh nan sliabh bhuainn, 'S eoin f hiadhain na h-apannan. Tha 'n drasta Cianna-Milidh Fo mhimhes an caitchentas ; Gun chruadal an sinnsir 'S an tim so ga thaisbenadh ; i 146 Na leoghinn a bha uaireigin Buadhach 's na machrichibh, Tha 'nis air fas cho maol 'S gun doir na caorich an caitse dhiu. Nan tilledh a chuibhle Bharr iomrall a secharain, 'S gun gluaisedh i' reir nadair, Mar tha daoine 'g radh 'thachair e, | 'S iomad nech an drasta " 'Tha 'fulang taire is tailceise, A bhiodh ri am na comh-stri I Mar bhocain dha 'n escairden. Tha Ti ann sna neabhan Ga bheil baigh ris na lag-lamhich, A stiuires iat 'na ghradh Is nach fag fo luchd-sechrain iat. An ni nitar gu h-uaignech Air gach duathar gun taisbein E. Is gheibh gach nech a dhuais 'Reir a ghluasid 's a chlechdinnen. Is anabarrach ri 'raitin, Ged bu Phaganich 'nan aidmheil iat, Am fer 'tha 'g inns' mu shlaint' dhaibh, 'S gan toirt bho chas an secharain, Gun chiont' aige, gun abhar, Ach air radh U3.vi\fa<:tara7i, 'N deidh seirbheis na Sabaid, 'Bhi gun f hios cid 'n t-aite 'n caidil e. Tha 'mhisnech-sa ro laidir Tha Maighistir nertmhor aig', Nach fulaing 'na nadar 'Bhi deanamh tair' no tailceis air ; 'N uair 'chi E an t-am araidh Gus an t-abhar so chertachadh 147 'S a thig KVlh'iarridh paicjhidh Chan f ht'il aim lamh a Miacas K, Nan tuigemid gu sar ghlic, 'N ceann-fath 'th'aig air ar n-achmhnsan, 'S ann aginn f hin 'tha ahhar A h-uile gnaiths 'tha 'lachirt dhuinn. 'Nuair 'chuala Kigh nan neahhan An gat a bh' aig ar pecannan, Thug E an t-slat 'nan laimh-san 'Thoirt paighidh dhuinn 'n ar n-es' umhlachd. A bhuidhen 'tha cho buadhach 'S a bhi 'n uachdar 'sa chert uair so, Dh' imiredh hichd an ceille An cainnses fein a chertachadh. Ni seirljheisech des suairce Urlar bualidh maisechail, Ach 's e 's deiredh do 'n t-slait scuabidh Gun deanar luath 's an lasair dh' i. Tain, cattle. Aitem, people. Gredhuinn, a convivial party, a group of persons. Mechannas, lenity, indulgence, Saradh, an arrestment for debt. Socan, a fieldfare. Elta, a convoy, flock, herd. Clanna .Milidh, the children or descendants of :\Iilesius, including both the Scottish and Irish Gael. Tailces, contempt, scorn. Duathar, dubhar, shade. Gat, an evil propensity in one's nature. Caitse, the English word catch. Fal-chor, a drift. It is evident that the above poem was composed some- time during the reign of William III, or between 1688 and 1702. Dr. Maclean describes the subject of it as "the revolution of 1688, and the silencing of the Episcopalian ministers in Mull." Of the author, the Rev. John Heaton, we know nothing. The Rev. John Heaton was the last family historian of the Macleans of Duart. The Rev. John Heaton was settled in the parish of Kilninian in Mull in 1689, ''"J deposed in 1700. It is possible that the author of the poem, the family historian of the .Macleans, and the minister of Kilninian are one and the same person. 14.8 AN CLARSAIR BALL. The name Morrison, Mac-Gillemhoire, means son of the servant of Marj-. It was spelt Morison, which is the most correct form, until about the year 1800. The original home of the Morrisons was the northern part of Lewis. Their chiefs were hereditary judges of that island, and resided at Habost. John, the last chief who was judge, the last Brithimh Leodhasach, had five sons, Malcolm, Allan, Donald, Kenneth and Angus. Allan had two sons, Mur- doch and Angus. Murdoch was tacksman of Gress in 1653. He had three sons, John, tacksman of Bragar, Allan, and Murdoch. John of Bragar was in very comfortable circumstances. He possessed administrative abihty of a high order. He was full of wit, and had some poetic talent. He called on a certain occasion on the Earl of Seaforth. He was assailed at the door by a savage dog. He struck the dog on the nose with his staff and sent him away howling. A servant came out and began abusing him for his treatment of the dog. He gave the impertinent servant a rap with his staff across the jaws. Seaforth, hearing the noise came to the door, and asked what was the cause of the wrangling and noise. Mr. Morison's reply was : — "Balach is balgaire tigherna, Dithis nach coir leigeil leo ; Buail am balach air a charbad, 'S buail am. balgaire 'san t-sroin." John of Bragar had four sons : Roderick, An Clarsair Dall, Angus, a clerg^'man and poet, John, and Murdoch. John was a clergyman. He was licensed to preach in 1698, and settled in Glenelg in 1699. He died minister of Urray in 1747. Murdoch was a blacksmith, and was a man of uncommon strength. Roderick Morison, an Clarsair Dall, was born about the year 1656. He was sent to Inverness to be educated. Whilst there he lost his eyesight from an attack of small-pox. As he was incapacitated for the church his father gave him the highest education as a musician that could be given. He spent some time in Ireland learning to play on the harp. Shortly- after his return from that country-, John Brec Macleod met him in Edinburgh, and engaged him as his harper. He gave him the farm of Totamor in Glenelg, free of rent, as a means of living. After the death of the good- hearted John Brec in 1693, Roderick, his son and successor, a man utterly unlike his father, ejected the harper from Totamor. Ruari Dall returned to the isle of Lewis, where he died at a good old age. He was an excellent harper, and a good poet. ORAN MOR MHIC-LEOII). LEIS A CHLAKSAIR UAl.I.. j4m Bard. Chaidh mo mhulad am miad, 'S dh' fhagadh treothid am chliabh gu goirt Le bhi 'd dheoghidh gu dian, Mi air m' aghart 's mo thrbll gu port. 'S e chuir mis air do thoir A bhi 'mes gun robh coir a'am ort ; A mhic athar mo ghraidh, Bu tu m' aigher, is m' agh, is m' olc. Chaidh a chuil)hle mu 'n cuairt, Gun do thionndaidh gu fuachd am Maths ; Naile, chunnic mi uair An Dun flathail nan cuach a thraigh, 'S bhiodh ann tathich nan duan, 'S iomacl mathas gun chruas, gun chas ; — Dh' f halbh an latha sin bhuainn, 'S tba na taighen gu fuaraidh, fas. Tha Mac-talla fo ghruaim, Dh' fhag e 'm bail' 'am biodh fuaim a cheoil ; lonad tathich nan cliar Tha gun aigher, gun mhiagh, gun doigh, Tha gun mhire, gun mhuirn, Tha gun imrachadh dluth nan corn, (iun chuirm j^ailtis ri dainih. Is gun mhacnus, gun mhanran beoil. Dh' f halbh Mac-tall' as an Dun An am scarachduinn duinn ri 'r triath ; 'S ann a thachair e rium 'Se air sechran feadh stuc is shliabh. Labhair esan air thus ; — Mac'Talla. Math mo bharail gur tu, ma 's fior, 'Chunnic mise fo mhuirn Roimh an uiridh an Dun nan clia». ISO Am Bard. A Mhic-talla nan tur, 'S e mo bharail gur tus' a bha Ann an teoghlach an f hion' 'S tu 'g ath-aithris air gniomh mo lamh. Mac-Talla. 'S math mo bharail gur mi, Is cha 'b f harasd' dhomh bhi 'nam thamh 'G eistechd brosluim gach ceoil Ann am fochair Mhic-Leoid an aigh. 'S mi Mac-talla 'bha uair 'G eistechd fathruim nan duan gu tiugh, Far 'm bu mhuirnech am beus An am dubhradh do'n ghrein 'san t-sruth. Far am b' f hoirmail na seoid, 'S iat gu h-oranach ceolmhar, cllith ; Ged nach faictedh mo ghnuis, Chluinntedh aca 'san Dun mo ghuth. An am eirigh gu moch Ann san teoghlach gun sproc, gun ghruaim, Chluinntedh piob nam min dhos, Is a ceile 'na cois o'n t-suain. 'N uair a ghabhadh i 'Ian, 'S i gun cuiredh os'n aird na f huair, Le meoir f hilanta bhinn, 'S iat gu ruith-leumnach, dionach, luath. Bhiodh a rianadair fein Cur an ire gur h-e 'bhiodh ann ; 'S e ag eirigh nam mesc Is an eighe gu trie 'na cheann. Ged a b' ard leinn a fuaim Cha tuairgnedh e sinn gu teann ; Chuirtedh tagradh am chluais Le h-aidmheil gu luath 's gu mall. 'N uair a chuirt' i 'na tamh, A chum furtachd 'na fardich fein, • 181 Dhonihsa h' fharasda 'radh Gum l)u chuireidech gair nan teud, Le dian iniairt dha lamh 'Cur am hinnis do chach an ccill, 'S gum l)u shiuhhlach am chluais Moclhar luthar le luasgan niheur. Ann san f heascar an deidh Am tesa na grein' trath-noin Bhiodh fir-chnepan ri clair 'S ninai a fregairt a ghnath 'cur leo. Da chomhairlech neo-chearr Bhiodh a lal)hirt 's gum b' ard an gloir, Is bu thithech an guin Air na daoine gun f huil, gun f heoil. Gheibhtedh flescich 'bu ghrinn Ann san talla gun scraing, gun f huath, Is mnai fhionna 'n f built reidh A cur binnis an ccill le fuaim, Le dluth chcileiribh beoil A bhiodh elanta, ordail, suairc ; 'S bhiodh fer-bogha 'nan coir 'Chuiredh meoghail a mheoir am chluais. Am Bard. A Mhic-talla so 'Uha Ann sa bhaile 'n do thar mi m' iul, 'S ann an nis duinn a's Icir Gu bheil mise 's tu-fein air chul, 'Reir do chomis air sceul, On's fir-chomuinn mi-fcin is lu, 'Bheil do mhuinnteras buan Aig an triath ud dha'n dual an Dun ? Mac-Talla. Bho linn nan linnten bha mi 'S mi mar aon duinne 'tamh 'sa chuirl ; 'S theiredh iomad Mac-Leoid Nach robh uiresbhidh eolis duinn ; 132 • Ach chan f haca mi riamh, Gun taoitair no triath an Dun, 'Se 'na f hasach gun fheum, Gus na laithen so fein bho thus. Am Bard. Bhon a thanic ort aois Tha ri 'radh gur a baoth do gloir ; Chan e fasach a th' ann, Ged a tha e san am gun lod ; Is air taoitair 's beg 'fheum, Is og thigherna f hein 'na lorg, 'S e ri fhaotuinn gun f heall 'Cur ri baoithe an ceann luchd-chleoc. An nis tillim gu d' chainnt Bhon a b' f hiosrach mi anns gach sion. Gur trie a chunnacas gill' og 'Bhiodh gan uiresbhidh stoir no ni, 'S bhiodh am bechd aige f hein, Bhon a chennichedh e feudail saor, 'Dh-aindeoin caithemhachd dha Nach bu chunnart da lamh nam moar. 'S ionnan sin 's mar a tha Cuid de dh-uachdarain ard' an diugh ; Bhon nach leir dhaibh an call Meud an deidh air cuirt Ghall cha scuir Gus an deid iat do 'n Fhraing, 'S gur a solleir ri am a bhuil ; Bidh droch ghalar gan cnamh, S theid an storas a 'n laimh 'na shruth. Faic am fer ud gu ba Air ech cruithech a's gairmhor srann, Diollid lastail fo 'mhas, 'S mor gun b' f heairrd e srian oir 'na laimh. Fichet gini chan f hiach Gun deid sud a chur sios an geall ; 188 Cha dig peighinn dha f hcin 'S bonn cha ghleidher an deidh a chall. Theid luach niairt no na's mo An da stocain de 'n t-seors' a's fearr ; Sud na gartain a suas 'S paidhir thasdan de luach 'nam harr ; Ducait diuca no 'n corr Theid a chur an da hhroig bhonn ard, 'S clachan criostail 's math snuadh Ann am bucail mu'n cuairt le straic. Is coic coicen de 'n or Gun deid sud airson cord do 'n aid ; 'S urad eil' oirre f hein ; — 'S math gun tegamh a feum gu spaid. 'S a ghrabhat a's glan li Theid punnd Sasunnach innl' gun siad ; Ach 's beg sud as a mhal, Theid a chunntadh air clar gu grad. Thig e 'm mach as a bhuth Leis an f hasan a's uir' "san Fhraing, 'S an t-aodach gasta bha 'n de Mu a phersa le speis nach gann, Theid a thilgedh an cuil, Fasan don' air 's cha 'n f hiu e plang ; Air uial baile no dha Glacar peann 's cuiren lamh ri boinn. Cha bhi pheids' ann am mes Mur bi eidedh am fasan chaich ; Ged bhiodh e gini an t- slat Gheibher sud air son mart no dha. Casag riomhach gun scod Theid a chennach do dh-og an aigh ; 'S briogais l)hel!)heit bhuig mhin 'Bhios a ruighcchd a sios gu 'shail. I 154. 'N uair a thig e air scriob A dh' amharc a thire fein, 'N deidh na milten 'chur suas Gum bi gaoir aig an t-sluagh mu 'n spreidh, Ach ged thogar na mairt, i 'S ged a niter- an reic aig feill, Bidh na fiachan ag at, 'S theid am faighnechd de 'mhac 'na dheidh Theid Uillam Martuinn am mach 'S e gu sraideil air ech a triall, Is cha lughid a bhechd Na na h-armuinn a chlechd sud riamh. Chan f heil cuinihn' air a' chrann, Cas chaibe 'na laimh cha b' f hiach, 'S e chert cho spaideil ri diuc, Ged bha 'athair ri burach riamh. Thoir-sa techdairechd bhuam Le detam gii Ruari og, Agus innis dha fein Cuid de 'chunnart ged 's e Mac-Leoid ; Biodh e 'g amharc 'na dheidh Air an Iain 'b' f hearr beus 's gach doigh ; Ged bu shaibhir a chHu Riamh chan f hagadh e 'n Dun gun cheol. A Mhic-talla so bha '' Ann sa bhaile 'n robh gradh nan cliar, An triath tighernal teann, Is an cridhe guu f heall na chliabh, Ghabh e tlachd de 'thir f hein, 'S cha do chlechd e Duneidenn riamh ; Dh' f hag e 'm bonnach gun bhearn, 'S b' f hearr gun aithrisedh each a chiall. 155 Treothit a stitch in one's side. l{ro.->liiini, excitement. Cluth or cloth, noble, brave, generous. .Modhar, tlie sound of a bag pipe, or any other musical instrument. Probably Uillam Martuinn represents the factor that grows rich whilst his master is squandering his money away from home. The poem was composed about 1694. AONGHUS DUBH MAC-GILLE-MHOIRE. The Rev. Angus Morison, son of John Morison of Bragar in Lewis, was born in 1660. He was a brother of Roderick Morison, an Clarsair Dall. We copy the follow- ing account of him from Scott's Fasti Ecclesiae Scoticanae, Part v., p>age 293: — "Angus Morison, A. M., a native of Lewis, entered as a student at King's College, Aberdeen, in 1679, '"I'i graduated at the university of Edinburgh, March 28th, 1683 ; he was admitted minister of Contin in the Pres- bytery of Dingwall previous to 1689, and deposed June 12th, 1716, for taking part in the late rebellion. He is last mentioned, August 22nd, 1739, ^^ officiating minister within a mile or so of his former charge. He was a person of great wit and benevolence, joined to pietj- and simplicity, who suffered severely for the maintenance of his Jacobite prin- ciples, being reduced to extreme poverty. He died at Castle Leod. A daughter, Mrs. Saint Clair, was generous enough to bequeath a legacy of i^8o, for the support of the poor, to the parish of Fodderty, where her father took shelter." Mr. Morison, Maighstir Aonghus as the Highlanders would say, was commonly spoken of as Aonghus Dubh. He was a man of unciuestionable ability. As a poet he was at least equal to his brother. An Clarsair Dall. He died in 1740. It IS somewhat strange to find a man deposed from the ministry for taking an active part in the rebellion of 1715, — a very ridiculous rebellion we admit. Mr. Morison had unquestionably as much right to be in favor of the Stewarts as others had to be in favor of the (ieorgcs. The truth is that neither the Stewarts, descended fn-nj Marj- Queen of Scots, nor the tieorges were worth fighting for. There was not a man among them all fit to rule over a nation. Indeed the world could get along very well without any hereditary ruler.s. 156 GED A THA MO CHOIRC AN CUNNART. L.EIS AN URRAMACH AONGHUS MAC GILLEMHOIRR. Thachair air foghar araidh gun robh an coirce aig Mr Aonghus cho abich 's gun do ghabhe e gal nan digedh stoirm gum froisedh e. Uime sin chaidh e-fein air maduinn Di-sathairne a thional a luchd-eistechd gus a bhuain. Ghairm e aig taigh brebadair, duine cruaidh, feineil do 'm b' ainm Daibhidh, 's dh' f heorich e dheth an rachadh e ga chuidechadh. Thubhirt am bodach, agus farum aig air a bheirt, nach rachadh. 'N uair a chuala Mr Aonghus so, shes e ri taobh, na beirte, phaisc e a dha laimh ri 'chelle, agus sheinn e na rannan a lenas : — Ged a tha mo choirce 'n cunnart 'Bhi air a f hroisedh gu builech, Tha Daibhidh ag radh e dh' f hulang, Nash dig e dhe 'n bheirt an diugh dhomh. Daibhidh greosgach, crom, ciar, 'S gile 'n rocas na bhian ; Bha mi eolach air riamh ^ Fer bu ghreoiliche fiamh, A Dhaibhidh an deid thu 'bhuain, 'S sheibh thu paidhedh Di-luain ? "Cha deid," arsa Daibhidh. 'Nuair thogadh tu ridhe h-aotach, 'S a lionadh tu balg na gaoithe, Cha bhiodh crann gun ropan caol ris, 'Toirt abhsaidh o thaobh gu taobh dh' i, Gur h-e 'm buamasdair blar, 'Bheiredh ruaig air an spal, Fer bu luaininche lamh Timchioll chuach am biodh snath. 187 A Dhaibhidh an deid ihu hhuain, 'S gheil)h tlui paif^licdh di-Iuain ? "Cha dcid," arsa Daihhidh 's c toirt cnag air an spal. Thuirt Mr Aonghus — Cha do chuimhnich mi do bhoinaid, Air 'n do charaich tlui 'm breid soilleir, Air a' chul a tha neo-loinncil, 'Dh' f has 'na ghadmuin gartach, goirid. O ! brogan ard mo ghaol ! Da chois stabhach 's iat caol, 'B e sud meirlech nam faobh, Ceann nan cnamh a dh' f has faoin. A Dhail)hidh 'n deid thu l)huain, 'S gheibh thu paighedh di luain ? Bha Daibhidh a caochladh datha an nis, ach ghlaodh e "Cha deid"— Chan iarradh tu sokis gu d' shuipeir, Ach sathadh crom mar a mhuc innt ! Bu leathan do lorg ann sa bhutar : Bhiodh/^rr nan cuic miar ga phutadh. O ! f hir nach iarradh an scian, Gu dh' ol siobhalt 'san im, Gum b' e 'n ordag do mhiann, 'Cur greim geocach gu d' bhial. A Dhaibhidh 'n deid tlui hhuain, 'S gheibh thu paighedh di-luain ? M' feadh a bha 'n rann so ga sheinn, scuir Daibhidh dhe na bheirt, 's thoisich e air scriobatlh a chinn, gidhedh dh' eigh e cho cruaidh 's a b'urruin e — " Cha deid" — An f heusag a b' f haide gim bherradh, Chan f hagadh an siabun glan i, Chan f heil (hiine l)eo air thalamh, A dh' f haodailh sesamh ri t' anail 158 Leis an tochd bha de 'n bheisd, Fuil is feoil agus creis, 'Fhir bu chailtich' air spreidh, 'Tuitem sios air a chleith. A Dhaibhidh an teid thu bhuain, 'S gheibh thu paighedh di-luain ? Cha robh e'n comas do Dhaibhidh cumail air fein na b' f haide 's leum a dhe 'n bheirt, 's ghlaodh e, "Theid I theid ! 's mi theid', a bhen cait a bheil mo chorran. 'S truagh nach mi chaidh ann air a cheut f hocal ; ach tha mi 'n dochas nach ckiinn duine 'm fesd smid dhe sud, a Mhaighstir Aonghuis. " Ranic Daibhidh an raon comhla ri each, 's cha robh aon an sin^a's mo chuir e-fein uige na e ; oir bha e'n nis ro dheidheil gim dugadh e barrachd orr' uile, chum 's nam bu chomasach e, gum fuadichedh e air falbh gach droch bharail a bha Maighstir Aonghus ag eiridnechadh 'na aghidh 'thaobh a resgachd 'sa mhaduinn. ' Nuair a chrioch- naichedh a bhuain, gle anmoch, chaidh na bh* aice gu taigh a mhinistir gu biadh, 's air dhaibh biadh is deoch am pailtes a ghabhail ghlac Daib- hidh misnech, 's thuirt e, "'Nis a Mhaighstir Aonghuis on dh' oibrich mi cho math an diugh, cha chreid mi nach f hiach mi oran molidh a dheanamh dhomh." " 'S f hiach, 's fhiach, arsa Mhaighstir Aonghus, 's tu 's fhiach, agus so agad e." — Di-domhnich 's tu 'siubhal leargan, 'Nuair a bha each ann san t-serman, Chaidh muc is tore riut a sheanachas ; Creididh clann gur seeula dearbht' e. A leoghain euchdich mo ghaoil, 'Chuir na beisden ud aog, Leis a' bheigeileid ehaoil, Cluinner sceul ort 's gach taobh ! A Dhaibhidh o n chaidh thu bhuain, Gheibh thu dan agus duais. A 'hhliadhna' chaidh an crodh an hhcinii ort, 'S a chain na gohhair na minn ort, Lionadh tu 'phoit chum a chuibhrig, De chal is de dh' uiscc 'n uilltc Chaite 'n f hcisd air an lar, Cha bhiodh speis ac de chlar, H-uile fer aig nach biodh spain Bheiredh e slig' as an traigh. A Dhaibhidh on chaidh ihu bhuain, Gheibh thu dan agus duals. Chan f hac mi riamh do cho-ionnan, Gu biadh a chur air bialthaoljh duine, Cha b'e cuag de bhonnach tioram, Ach truinsar crom is sconn im' air, An eigh an sin air a chais' An te bu tighe 's a b' f hearr ; Cha b'e scian dubh an droch f haobhir, 'Bheiredh caob aiste gun blilaths. A Dhaibhidh on chaidh thu bhuain, Gheibh thu dan agus duais. Cha robh ceaird 'san d' f huair thu t' fhoghUim, 'San tugadh duin' eile corr ort ; Bu mhath thu gu sniomh na cloimhe, Ga h-armadh le im 's le eolan, 'S bu mhin bog oigheil do lamh, 'N am a sinedh do chach. Am boinne falluis le do mhala, 'S an lec-thellich fo do shail ; A Dhaibhidh on chaidh thu bhuain, Gheibh thu dan agus duais. Cha b' urrainn do Dhaibhidh cuniail air fcin na b' f*iaide, 's leig e 'n eigh — "Stad, statl, a .\lhai- ghstir Aonghuis, chan f heil mi 'n dull nach co ^ math an di-moladh fein ris a sin ; is lliar e dhachidh. 160 MR AONGHUS AIR LEBIDH A BHAIS. N uair a bha Mr Aonghus Mac-Gillemhoire air lebidh a bhais, bha a bhen *aige f hein agus fer de na h-eildeiren ri 'thaobh. Bha a bhen a sior thuramanich 's ag osnich, 's ag radh gun stad, "Ochadan mar tha mi 'n diugh. " Mu dheiredh thuirt Mr Aonghus agus e ann 'san lebidh : — Ochadan mar tha thu 'n diugh, 'S Aonghus Dubh a dol gu bas ; Cha dean e posadh no baistedh, Is chan f haigh thu dad bho chach. Labhair an t-eildeir an sin agus thubhirt e, A Mhaighstir Aonghuis, a Mhaighstir Aonghuis, nach h-'eil an tim dhuibhse scur de 'leithid sin, agus e ro choltach gu bheil sibh gu delachadh ris an t- saoghal an uine gle ghearr. Fhregair am fer a bha 'san leb air ball e : — Delichidh sinn ris an t-saoghal, 'S delichidh an saoghal ruinn ; 'S ged bheir thu 'n t-aodach dhe na ghar- man, Lenidh armadh ris an t-slinn. LACHINN MAC THEARLICH OIG. Lachinn Dubh was chief of the Clan Fingan, or Mackin- nons, from 1570 to 1580. He had two sons, Lachinn Ogand Ewen. Lachinn Og had four sons, Sir Lachlan, Tearlach Scithenach, John Og, and Neil. He died about 1600. Sir Lachlan had a son, John Balbhan, who had a son, Lachinij Mor. He died in 1634. 161 Tearlach Scitheiiach had a son named I^chlan. He wjls known as Lachinn Kuailh, and lived at (•aniLK.-ll. We meet with him as tutor or guardian of Lachinn Mor in 1634. He had two sons, Lachinn Og of ( Jamheil, and Tcarlai h f )« of Kenuachdrach. Lacliinn O;; married a dauuhter of Mac- kenzie of Applccross, l)y whom he had Lachlan, first Mac- kinnon of Coire-Chatachain. Donald < jlas Macleod, first of Drj'noch, was a distin- guished ivarrior in his day. He was killed in a skirmish at Carinish. John, his son and successor, married Catherine Campbell, by whom he had one son and five daughters. John died in 1688. One of his daughters was married to Alexander Macleod, 4th of Raasay ; one to Ranald, loth of (ilengarry, by whom she had Alastair Dubh; one to William Macleod, 2nd of Hamer ; one to Roderick Mac- donald of Camuscross ; and one to Charles Og Mackinnon of Kenuachdrach. Lachlan Mackinnon, the poet, was a son of Charles Og Mackinnon of Kenuachdrach, Isle of Skye, and Mary, daughter of John Macleod of Drynoch. He was born in the year 1665. He began to compose verses when quite young. At the age of eight he possessed a vigor of mind, and a vivacity of imagination rarely to be met with in lx)ys of double his age. He received the rudiments of his educa- tion, under a tutor in his fathers family. At the age of sixteen he was sent to the Academy or high school of Nairn. He was a diligent student, and made rapid pro- gress. He was by far the best Latin and ('• reek scholar at the Academy. Whilst in Nairn he composed several short poems in English, which possessed a good deal of merit. When in his twenty-third year the poet married P"l-, eldest daughter of Sir Lachlan Mackinnon of Straih, bv whom he had John, his suc:cess<3r, Magnus, and Is;ib«;l. John, 2nd of Talisker, married Janet, only child »f Alex- ander Macleod of Grishornish, by whom he had Donald, and two daughters. He is the subject of the lament. The first two verses refer to the loss sustained by the death of John Brec of Dunvegan in 1693, and the accession of his son Roderick, to the chiefship. The poem was composed sometime between 1693 and 1699, the year in which Roderick of Dunvegan died. AONGHUS ODHAR. Angus Macdonald, commonly called Aonghus Odhar, was a son of Gillesbic na Cepich. He was fully equal to his father as a poet. He seems indeed to have l>een superior to him. THUGAS CKIST UU .M11N.\< »I <.IlAsI\: LK AONGHUS OUHAK. Thugas ceist do mhnaoi ghasta A's glan Ifchd is a ciU mar an t-oi ; Cul cam-lubach, barr-bhachlach, Gruaidh dherg dhathte, s' dcut snaightc mar nds ; 166 Suil chorrach mar chriostal, 'S binnes theud ann am briotal a beoil ; Aghidh shoilleir an co-strith Co a's allidh' an neoinein no 'n ros. Tha do mhuinal mar chanach, Chit' ag iathadh ann glaine de 'n f hion ; Tha t' uchd mar an ela, Tuir mhin ghela 's am barannan 'sios ; Tha do shHos mar thuinn mara, 'Nuair a dh-eiredh mor ghaillen nan sion ; Ged is dan e ri 'labhirt, B'e, air 'n aille, bhi mar-riut mo mhiann. Chan f heil ort cron cumidh Ri t' amharc bho d' mhullach gu d' bhonn ; Dh 'f has thu 'd scaile roimh 'n chruinne A reir nadair 'chum urram thoirt oirnn. A gheug aithneil, chiuin, thaitnech, Ghrinn, ghasta, 's binn bhlasta guth beoil, Air scath 'ghaoil 'tha 'nam phersa Na smaointich cur as dhomh na's mo. Cait am facas dhuit coimes, A gheug sholuis a's grinne na ghrian ; Cha robh Diana ri faicinn Ann an cohas ri d' phersa mar thrian ; A thaobh geinmnechd chan f heudtedh A coimas ri geig nan glan chiabh ; Air 'm f hacal 's tu 's ceutich' A chunnacas le m' leirsinn-sa riamh. Tha do choltas ri venus, Philomela cha choimes ri m' run ; Fabhradh ghast' mu do leirsinn, 'S a cho-aithris ri feirrein fo'n druchd. 'S nearachd fer a bheir geill dhuit, Aig feobhas do bheusabh 's do chliu ; 167 Thug thu dhachidh le d' theomachd Gach aon chlechdadh a h' eol dhaihh 'sa chuirt. Sliasid ghlan a's math cumadh, Des chalija 's troigh chuiniir am l)r()ig ; Thugas gaol dhuit bho 'n uiridh 'I)h' f hag mi 'm scaile mar dhuine gun trcoir, Ni a bheil i 'shiol Adhamh Te a chumas aon raidhe mi beo, (km an ti 's 'tha mi 'g airemh Fhresdal orm 's a ihoirt slaint dhomh Ic 'gh^ir. Ach ma ni thu mo dhiobairt, A dhes ribhinn le 'n d' rinnedh mo chron, An deidh dhomh dhuit striochdadh Fo chis is mi sinte 'nam ghoin, Bheirinn mionnan a Bhio])il, Ge bu learn le coir scriobhte 'n tir shoir, Chum 's gun glaisedh tu 'n sith rium ^ Gun deaninn a h-iobradh dha d' thoil. Ma's a beg let mar phecadh Meud dubh-bhroin mo phersa an tus, 'S farasd' mise a thaladh let 'Smo chreubhac a charadh 'san uir. Ach 's olc an ciall do mhnaoi ghasta D' am feudar dol dachidh an null, Nach h-'eil fer a bheir gradh dhi Nach ludhig i 'm bas da ga chionn. Air bruaich reidh mo lepa Chunnacas spailp de mhnaoi ghasta 'na suidh', Nach tuig doruinn mo phersa Ged a dh-f haninn le pramh ann am laigh', 'S a cuid shaighden geur, scaitcch, Gu dian a dol Irasta 'nam chridh' ; Dhomhs' cha bheg e mar phecadh Ma niter mo chascairt le mnaoi. 168 Dh' f hag thu mise fo mhulad, 'S trie mo shuilen a' cruinnechadh dheoir ; Lagich solus mo leirsin, Chlaoidh mo phersa le eigentas mor. B' annsa spailp de mhnaoi mhin-deirg A chumadh le 'briodal mi beo ; 'Bheiredh cail agus luths dhomh, Ged a bhithedh mo shuilen fo scleo. Cait an d' amhirc i 'n scathan, Boinne fala 'thug barr ort fo 'n speur, A thaobh gilid is aillechd Chitedh t' f hailas mar dhealradh de'n ghrein. 'Cheist a thugas os 'n aird dhuit Bidh i 'm aire gach la gus an eug ; Is ma leiges tu bas mi, 'S mairg fer eile 'bheir gradh dhuit a' m' dheidh. SILE NA CEPICH. Juliet Macdonald, Sile na Cepich was a daughter of Archibald Macdonald of Keppoch, Gillesbic na Cepich. She was married to a Fraser. Her husband fought at the battles of Killiecrankie and Sheriffmuir. She composed several hymns in her old age. The date of her death is uncertain. We know that she was living in 1724, the year in which Alastair Dubh of Glengarr>' died. We know also that she survived Lachinn Mac Thearlaich Oig, the poet, who is said to have died in 1734. Her husband died several years before her. ORAN DO DH-FHECHD MHORAIR MAR 'SA BHLIADHNA 1715. LE SILE NIGHEN MHIC-'iC-RAOMLL. Tha mulad, tha gruaim orm, tha bron, On dh' imich mo chairden air falbh ; On chaidh iat air astar, 169 Gun chinnt' mu 'n techd dhachidh, Tha m' inntinn fo airtnal gu leoir. Mo ghuidhe gun cluinner sceul hinn Mu'n bhuidhinn a dh' imich o'n tir, Gun crun sibh an vSasunn 'N righ dlighech le 'r gaisce, 'S gum piller leibh dhachidh gun dith. Beir soridh gu Domhnall o'n Dun, Gu vSeumas 's gu Uillani 'nan triuir ; 'Nuair a chruinniches uaislen Do chinnidh mu 'n cuairl duit Ghlac an t-urram a f huair thu le cliu. Beir soridh gu Alastair liath, A d' chruadal gun erbinn deagh ghniomh ; Nuair a theid thu gu buillen, 'S do naimhden a dh' f huirech, Gu cinntech bidh fuil air am bian. Beir soridh gu Ailain o'n chuan, 'Bha greis ann san Fhraing bhuainn air chuairt ; 'S e ro mheud do ghaisce 'Chum gun oighre do phcrsa, Craobh chascairt air fechd nan ann cruaidh. Beir soridh an deoghidh nan laoch A dh' imich bho Chepich mo ghaoil ; Gu cennard a Bhraighe 'S 'chuid eile de m' chairden, Buaidh shithe 's buaidh larich leibh 'chaoidh. Tha urachadh buidhinn tigh'nn ornn, Mac-Coinnich, Mac-Shimi, 's Mac-Leoid, Mac-Fhionghinn vStrath-Chuailtc, 'S an Siosalach suairce, — 'S e mo bharail gum buailer leo stroic 170 Gig-gig thuirt an coilech 's e 'n sas, Tha mo scoileiren ullamh gu blar, Am fuidse nach coisinn Cuiribh 'cheann ann sa phoca, 'S chan f bin dhuinn bhi 'g osnich mu 'bhas, Crath do chirein, do choileir, 's do chluas, Cuir scairt ort ri fechd an taoibh tuath, Cuir spuir ort 's bi gleusta Gu d' naimhden a ra.ibadh, 'S cuir mac-Cailain fo gheill mar bu dual. 'Thigherna Shruthain o Ghiubhsich nan beann. Thug thu tamull a feithemh 'san Fhraing ; So an t-am dhuit bhi scairtail. Tog do phiob is do bratach, 'S cuir na Caimbalich dhachidh 'nan deann. 'Righ, 's buidhech mi 'Mhorair sin Mhar, Leis a dh-eiredh a bhuidhenn gun f heall ; ^S iomad Foirbeisech gasta 'Tha 'g iathadh mu 'bhratich, "S b' f hiach do Sheumas an glacadh air laimh- Tha mo ghruaim ris a bhmdhinn ud thall, A luaithed 's a mhuth iat an t-sreing ; Tha mi cinntech a' m' aignedh Gum bu mhiann leo T^hi aginn Mur bhi Chuigse bhi aca mar cheann. A Dhonnachidh ma dh' imich thu 'null Tha do chiabhan air glasadh fo chliu ; Gun cluinnim 's gum faicim Do thilledh-sa dhachidh, 'S do chinnedh cha stad air do chul. 'Nuair ruiges sibh cuide-ri each, Ciamar Chumas a Chuigse ruibhblar? 51 171 Cia 'n t-ait 'bheil fir aca. An Alhinn no 'n Sasunn, Nach gerradh sihh as mar an cal ? ¦"Nuair a ruiges sihh Lunninn nan clcoc, 'S a hheir sihh an f haistinnechd bco, Bidh sihh 'tomhas an t-sioda, Le 'r boghachan rionihach, Air an drochaid is milten fo 'r scod. Domhnall o'n Dun : Doraliiiall a chogidh, eleventh of Sleat. Seiinias and Uillam were his brother^. Ala.sxair Jiath : Alastair Dubh of OlenK'arry. AUain on chuan : Allan Macdonald of Moydari. J<"huair an curidh calnia so leon ann am hiar, a dh' aobharich nach biodh sliochd aige. Chaidh a mharbhadh an Sliabh-an-t-sioira. An Coilech: the Duke of Gordon, the Cock of the North. A bhuidhcnn ud thall : the Frasers. Lord Lovat, though a Jacobite at heart, supported the goN'eriunent party in 1715. Dounach- adh : Duncan Macpherson of CJuny. IAIN ALAC AILAIN. John Madean, commonly called Iain Mac Ailain, and sometimes Iain Alac Ailain Mhic Iain Mhic KoRhin, be- longed to the Ardgour Ijcanch of the Macleans. Ewen, 6th Maclean of Ardgour, Koghan na h- Itaige, married a daughter of Stewart of Appiii, and bad two sons by her, Allan, his successor, and John. He was living in 1587. John, his second son, had a son named Allan. This .Allan was the poet's father, Iain Muic Ailain was thus a great- grandson of Eoghan na h- I targe. Iain Mac Ailain lived in -Mull. His jdace of residence seems to have been near Aros. He was a full-grown man in 1689, the y^ear in which the Ixittle of Killiecrankie was fought. We may assume then that he was born at lea-st as early as 1665. He was married, and lived to be an old man. Dr. Johnson, who visited the Western Islands in 1773, speaks of him as a famous Mull barti, who had died only a few years before that date. Ho a.\M3 says that he couJd neither read or write. We arc iucLiuod to thiiik ihiU « 172 the poet must have died before the stirring events of 1745. At any rate there is no reference in any of his poems to those events. Besides, he would be at least eighty years of age in 1745. The latest event to which he refers in his poems occured in 1738. All that we can confidently assert then regarding the time of his death is that it took place some time after 1738. Iain Mac Ailain was evidently an intelligent, good- natured, and well-informed man. He was intimately ac- quainted with the history of his own clan, and possessed a good knowledge of the history of the Highland clans in general. He was an ardent Jacobite, and was thoroughly familiar with the political events of his own day. He was well versed in the Bible. He seems to have been a man of genuine piety. He was a true poet, a man who described in poetic language men and things just as he saw them. He is fairly entitled to a high rank among the bards of the Highlands and Islands of Scotland. ORAN GAOIL. LE IAIN MAC AILAIN. Bha dithisd nighen a labhirt mu 'n Bhard. Bha te dhiu ga dhi-moladh 's ag radh nach robh ard-f hoghlum aige. Bha 'n te eile ga mholadh, 's ag radh gun robh ni a b' f hearr aige, moran de thuigse nadair. LUINNEG. Faill il 7'0, faill il 0^ Faill il ro, faill il o, Faill il ro, hiil il ro, Faill il ro, fail il o. Is ged nach d' f haodadh mo thogail suas, Ach tegasc nadair 'thoirt dhomh le buaidh ; An te 'tha 'gratinn gu bheil mi traillail Chan f heil mi 'g aichedh nach faigh i m' f huath. Is mor an caochladh a rinn a cridh' Mur h-e 's gun d' thoill mise bhuaip' an gniomh : 178 An cailin daonta d' an rol)h mo shaor-ghradh Gum faic an saoghal mar toil learn i. Och, och, a dhaoine nach creid sibh bhuam, 'S mi 'toirt mar f haosit dhuibh anns gach uair, Nach mo mo ghaol air a chailin shaor so Na gaol an f haol-choin air fuil an uain. Ged theiredh each gum bu toil leam thu, Is fada tha sud o bhi 'nam run : Tha mi cho sechantach air thus' f haicinn 'S a tha 'm bradan air linge bhuirn. 'N uair a bhios each ann an cadal seimh Gur trie le m' aigncdh 'bhi rium ag radh Nach mo mo thlaehd air a dhol na fascadh Na th' aig an lach air a dhol air snamh. A chailin mhodhar a's moitail delbh, Ged tha do ghruaidh mar an corcur derg, Tha mi cho suarach mu d' ghaol 's cho fuathach 'S tha eat na luatha air luch a shelg. A chailin bhaintidh a labhradh eiuin Ge fada cam-bhuidhe reidh do chul, Chan f heil mo gheall-sa air t' uaignes cainnte Ach mar tha n dall air a leirsinn shul. Ma their mi 'n f hirinn am brigh mo sceoil, 'Thaobh t' eol is t' uaisle 's do shuairces beoil, Chan f heil mi 'n trom-chion, a ghniagach dhonn ort, Ach mar tha 'n drongair air bhi ag ol. 'S ann 'bha mo chairden am barail diom Gum b' e do ghradh-sa mo namhit ehlaoidh : Do phog Ic failte cha dean i stath dhomh Ach mar ni 'n t-slainte do 'n duine thinn. 174 MOLADH. Do Ghillesbic na Cepich 's do '« Phioh. LE IAIN MAC AII-AIN. 'Ghillesbic, mo bhennachd ri m' bheo, Do dh-f her aithris do ghniomh', 'Bhrigh os cionn na chual' thu de cheol Gun dug thu 'n t-urram do 'n phiob. Cha chuala luchd-teud scainnal do bheoil, 'S tu bu ro mhath gu 'n diol, Ach b' f hearr let culidh a bhrosnichedh toir Na sochair gach sith'. 'S iomad iarl ann an Albinn an nochd, 'S derbhte learn sud, Ri am togail armailt air chois, 'Na oirches, tha fios, A chionn a cluinntinn anmoch is moch, Bean chaidrech am mes, 'Bheiredh mar dhuais do dhararich a dos Airgiod gun f hios. Is derbh gun robh stuider gu trom, Is susbainte ghiar, 'San f hear a rinn piob nan dos lom Gus f hortan do dhean, 'S gach lanphort gan cumail fo f honn, Gun smid as a bhial, Ach gan gerradh, gach siolladh is pong, Le buillibh a mhiar. A cliu airson abuchadh gleois Is fada do chuaidh ; Sar ionnsramaid mhaiden nach mor, Is coitchionta buaidh ! Cuiridh i smaointinnen gaisce gu leoir An gealtair 'ga thruas ; Thogadh a crenluath le bras bhuillibh mheoir. Aignedh gach sluaigh. 178 Gur h-e 's hens cl' i cirigh Ic cert. Is eibhinn a stuirt, An tus teughhail cighidh i scairt, Nach breugich a puirt. Le seideig de dh-anail a stech An earracli a cuirp, Cuirer ceol binn, iorallach, ait, An ribheid a stuic. 'S fada bhon f huair sinn taisbanadh shul Nach geltach a gnaths ; Gu l)heil mi derbh nach rachadh i 'n cuil Ga fallach gu brath. 'N tus gach cath' bidh fer brath' air a cul, 'Deanamh fabhir do chach ; Laoch borb agus gaisce 'na run. Is bratach 'na laimh. 'N t-urram de na chunnic mo shuil Tha 'm Muile dhiu 'n drast ; Ach airson Mhic-Cruimein on bhuidhinn c cliu, Leig do 'n duinne sin tamh ; De 'n airemh ConnchUli air thus, Iain Mac Uillaim a dha, Agus Patric an tres duin' an triuir Nach uiresach lamh. Niall Mor Mac-Mhuirich composed a poem a^inst ihr bag-pipe. Gillesbic na Cepich comfxi^ed a jKjcni in praise of it, which is given on page ninety -four. Iain Mac Ail.iin composed the above poem in praise of (iillcsbic rja Cepich and the pipe. Lachinn Mac .\lhic-Iain composed a \Kx-m in reply, which will be found on page 126. It is not to be sup- posed that he had any unpleasant recollection of Giliobic na Cepich or any unkind feelings towards lain Mac .\ibiii ; he was merely exercising his powers of siitiri/ini{. Iain Mac Ailain and himself seem to have been on vcr>' friendly terms. 176 ORAN. Do dh-Fher Thalascair. LE IAIN MAC AILAIN. FONN. — * ' Cahar feidh. " Air sceith na madne 's luaithe Gu tuath thoir mo bhennachd bhuam A dh-ionnsidh 'n f hir nach fuath learn Gu uaisle, Fer Thalascair. 'S e mheudich dhomh mo ghradh ort Do ghnaths 'dhol ri t' athairelachd ; 'S gum faic do mhuinntir fein, Ann am dheidh-s', thu bhi uiairennach. Gheibht' at f hardich muirn is manran 'S piob da laimh ga callanach ; Flath is feusda 's ol d'a reir sin Aig luchd feum is aithnichen. Bhiodh gleodhrich stop ri lionadh chorn Is fion ga ol a serragabh ; Re sel dhuinn air a ghleus sin Bhiodh dith ceill air ferigainn. Bhiodhmid mar sud, bhiodhmid mar sud, Bhiodhmid mar sud is deimhinn learn ; Ag ol gu trie, ag ol gu trie Gun ol, gun mhisc, gun mherichinn Gun scainnel bhreug ga chur an ceill, Gun chomradh breun no ballachail ; 'S bu trie a' liubhirt phog iat Le ro ghradh 's le carthannachd. Fhuair thu ragha ceile Do d' reir fein 's gur math learn sin Ann sa bheil bechd is geire Le ceill is le banalachd Cha dean mi facal breige B' e m' eudach is m' anart i Is f had 's a rinn mi cuairt let 177 A gruaman clia d' f hairich lui. Cki bheil ihu glic air ioinaci hcchd, Chan fhaocl mi nihcs j^ur h-ainid thu ; Tha thu baighail, caoimhnail, cairclail, Tlusnihor, (.hiinihail, carlhaiinach. Beud no lochd chan airim ort, 'S gur airidh bhochd is bhcnnachd thu ; 'S gur cridhail ri am fcum' thu Gu feusd' 'thoirt do dh-aithnichcn. Bhiodhmid mar sud, etc. Tha mulad mor no dha orm Tha fath dhomh "bhi geranach ; Tha mi gun long, gun bhata, Gun ardrich bheir thairis mi. Nam biodh a chuis mar b' f hearr learn 'S mo chur 'san ait 'bu mhath learn 'bhi, Gum faicinn bho thrath noine An Domhnall sin 's lennan dhomh. Is ann san am 's an ruiginn thall Gun cuirinn geall 's cha chaillinn e, 'N uair rachinn suas do 'n t-seombar uachdrach An deidh fuachd is allabain. Gun doirtedh lamh air l)olull Ian A dh' f hagadh blath gu h-elamh mi ; Chan f haictedh nech fo mhuig An laigh muirnech Fer Thalascair. Bhiodhmid mar sud, etc. Dh' f hag mi ann san aite sin Plannta de lenabh beg ; 'S gur trie a's smaointinn broin dhomh A ghloir an am dclachadh. Mur h-eil breug 'nam f haistnechd Bidh jiairten a shenar ann ; 'S ma 's a duine beo e Ni 'n seol sin fer ainnimh dhcth. Tha uaisle 'bheus a cur an ceill 178 Gar cruinnechd deise ro mhath e Gun robh a sheors' fo mhes ro mhor 'wS gach aite coir 'am fanadh iat 'N uair 'bha iat thall an cviirt na Frainge Ann an am na carraide ; 'wS dherbh iat do righ Tearlach An gradh 'n uair a len iat e. Bhiodhmid mar sud, etc. Sir Roderick Macleod, first of Talisker, fought in behalf of Charles II., at the battle of Worcester in 1651. He was succeeded by his sun John, and John by his son Donald. Donald, third of Talisker, married Christina, second daughter of John Macleod, second of Kernera and first of Contullich. He is the Fer Thalascair of the poem. John, his eldest son and successor, was born in 1718, and is. probably the lenabh beg referred to. X FREGIRT EOIN GHAIRNELAIR DO DH-EOIN BALBHAN. LE IAIN MAC AILAIN. Mu 'n sceul so a chualas Ga luaidh air Eoin Manntach, 'S mu 'n f hregirt a f huair e Ann am bruadar a bhalbhain. Ged nach digedh le m' gheire-sa 'N tuigse threun sin a lenmhuinn. 'S feairde sceula ga threised Moran teistis is derbhidh. Chi mi 'n saoghal air chuibhlibh 'S gun e aig aon chor a fuirech ;. Ach a diredh 's a ternadh Mar roth amhuiltech muilinn. i7y Am fer a thachir 'na airdc 'S e 's mo ahhar gu mulad ; \S gum faod misc 'th' air Icainadh 'Bhi 'na aite mun scuir c. Gu de 'n gliocas no 'n tabhachd 'Th' ann do ghairnelair eolach Craobh thoracli a gliarridh 'Dhol le ailghes ga 'fogradh, Gu craobh ur 'chur 'na h-aite 'S gun c mu 'nadar leth-colach, 'S a mheud 's a gheiljh e ga h-arach Sel mun tar e deagh phor dhi ? Ach an crann s' bho chionn tamuill 'Bha fo thoradh gun esbhuidh, 'S cian bhon chraobh-scaoil a chomain Air gach comunn am Brctunn, Ged a rachadh cail dhuathair Air a chnuasachd re treise 'S mairg a loiscedh a thiomban Ris a mhuinntir a chrcic e. Is beg m' ionghnadh an dream sin 'Bha gun daimh ris ga threigsinn ; 'S gum 1/ e 'n abhar thun f hogradh 'Thaobh nach l)'aim de 'm por fcin e ; Ach Alba Ijheg dhona 'Bha gun onair fo 'n ghrein aic,' 'N uair a chaidh i ga 'f hagail, 'vS gum b'e arach a geig e. B'e bhur gliocas 'san abhar s' Ann 'sna casana])h ceutna, A bhi carthannach, cairdail, Is mar brath'ren d'a cheile ; An righ sin 'bh' air mhairenn 'Chumail slan mar a dh' f heudteilh. ISO 'S gun do clh-ordich ar Slanaigher Dhuinn a chain 'thoirt do Cheusar. Ach 's e 'n ni 'tha mi 'raghinn Gun dol air m' aghidh na 's daine, Bhon tha 'n t-ath so cho domhin Is nach tomhis cas ghearr e. Ach an Righ dha bheil fertan, 'S a ni gach beirt mar a's aill leis, 'Chur na corach 'na suidhe Mar a's cubhidh 's gach aite. This poem is a reply to the one on page 144. The poet himself is Eoin Gairnelair, or John the Gardener, and Mr. Beaton, Eoin Balbhan, or John the Dumb. Mr. Beaton is called by this name owing to the fact that he had been silenced or deposed. A chraobh thorach is King James, and a chraobh ur, King William. ORAN A rinn am Bard air dha a chluinntinn gun robh Sir Iain Mac-Gilleain ri fuirech ann san Fhraing. LE IAIN MAC AILAIN. FONN. — Thir a bhata no ho ro eile. Tha mi am chadal 's gur tim dhomh duscadh Mu Shir Iain nan lann 's nan luirech ; Gu bheil do chairden fo mhoran curim Nach faic iat sabhailt air lar do dhuthch' thu. Faill ill ro, tha sinn fo inhttlad, Tha ar cridhe 77iar hiaidh air trtiimed ; Fath ar calP is ar campir idle An stad s'iha thall bhuainn air ccann nam Muilech, 181 'S truagh an sceul so tha daoine 'g raitinn, 'vS a bhruchd an nail oirnn le pcann is paipair, — Gun danic finid air gnii)nih to araid, Air cinnedh rioghail, fieg lenna 'N cois an aingil air cibhlibh ; 'S iat gun chonuinn, gun choisir, Ach ga ol air a cheile. Beiridh ise air an scathan, 'S theid i lamh-ris an uinneig, 196 'S a cocup air a charadh 'Chert cho ard 's a tha 'n Lunninn. Beiridh e-san air leobhar, 'S beg a thoghidh d'a ghunna ; * 'S 'n uair a thic air a namhit 5 'S soirbh dha 'lamh 'chur 'na mhuinal. i 'N uair a bhios a luchd-fuatha | A tigh'nn cruaidh air le eucoir, | 'S e gun duine r'a ghuallinn •> Ach aon ]:)huachaille spreidhe, I Their e, 's dorran ga 'chaithemh, ^ *'Bu ghlic m'athair 's mo mhathair, • Chuir iat uigh 'san luchd-taighe Sel mum faighedh nech fath orr'. Ach a bhaintigheman ura, 1 Bu mhath 'n cHu dhuibh sar ghliocas ; 'S gun 'chur air earball bhur cota 'N rud bu choir dhuibh 'bhi 'g ithedh ; Gun 'chur an satin, no 'n ta/'i, No 'm faine, no 'n ribin 'N rud a chuiredh bhur ferann Ann am barrachd de thrioblaid. Na gabhabh iomadidh sannta Air 'bhi Gallta bhon dh' f heudas, 'S na biodh bhur duil ris gach seorsa 'Bhios air bhordabh Dhuneidenn. Ma bhios bias mel, air gach aon mhir, 'S gach aon deoch d'a reir sin, 'S gann nach faicer gun toghidh Gum bi 'n t-ogha air on deiric. It is almost certain that the poet meant by Bard Ruadh Thota-Raonill is Lachinn Mac-Mhic-Iain. This makes it probable that Lachinn Mac-Mhic-Iain was a son of John Roy of Totaranald, second son of John Garbh, seventh of Coll. 197 EALLAIN AN KICK BHAIN. I,E IAIN MAC AII-AIN. AM BARD, Gu de bheir dhuit 'bhi 'fall.h gagach, Eich bhain, 'nuair bhios sinn air choisechd ? C arson nach cum thu mi samhach 'S gun dean began spairn mo dhochann ? 'S mise gad bhethachadh sasta, 'Cumail a lom-lan ad chorpan, Nam foghnadh feur fada fasich, 'S gun aon duine 'chach ga 'dhoichell. AN T-ECH. 'S ann ort f hein 'bu choir dhuit arach, Aon sarachadh 'rinn mi ort-sa. Cha chum thu mar echabh chaich mi, 'S gur sar-mhath 'tha mi ga 'chosnadh ; Cha chum thu rud fo m' dha spagaig Gu m' shabhaladh bho na clachabh, 'S gum foghnadh dhaibh leud a bhraisde, 'Chithedh^u aig paisd' a bhrochain. AM BARD. Ma 's e sin do ghearan air m' f hailinn Chain thu do naire 'san droch-uair ; Nach faic thu mo phoc' gun fhairdinn Ghleidedh dhomh m' f hardich gun choicheid ! 'Se 'n ni 'tha mo thuath ag raitinn 'Tha 'toirt lathail dhomh n\o phortion, Nach bu diochd leo mi-f hin arach, Gun draiih an eich bhain mar ghocan. AN T-EACH. Cha bhi sin aca ri raitinn. Air egal naire 'ciiuir ort-sa ; 198 Dell' aidh raise riut am mairech, 'S chan f hag sin do chas-sa socrach. Ma gheibh thu ech geltach scathach Nach tuig an f hailinn a tha ort-sa, 'S ro bheg a bhuille de spagabh j Le 'm faod e t' f hagail ad thoitain. '^ AM BARD. i 'Fhir chridhe, cha dell' inn gu brath riut, i Mur bhi each bhi 'cur orm coicheid, ' 'Graitinn gu bheil thusa dana * 'S nach ball sar-mhath dhuine bhochd thu, Gum brist thu cuith agus garradh ' 'G iarridh gach ni 's fearr dha d' chorpan, ; 'S air an rathad am mesc nabidh 1 Nach h-aill let gun bhi air thoisech. 5 AN T-ECH. I 'S mairg mis' 'tha fuirech 'san aite \ An deantar orm tair le fochaid, 5 B' olc an urrinn fer mo chnamhan " 'Dhol roimh echabh chaich air thoisech ; Ach air egal thus' bhi traillail, 'S gun iatsan a gabhail toirt dhiot, Dheaninn dhuit mo dhichioll daonnan Dh' f heuch am faodinn bhi 'nam fochair. Tha 'm ministir 'na dhuine sar mhath Gu la brath' chan iarr gu droch-bheirt ; 'S trie a thug e erail laidir Air pein a bhais gun mo dhochann. 'Nuair chuirt' do 'n mhuilenn le gran mi Mur falbhinn gu sar mhath 'm throtan, Gheibhtedh do shlat air mo mhasabh Le deanadas Iain Bhain na poit. AM BARD. 'Mhic chridhe, fuirich mar tha thu Dhe mhiad 's gan dean each de d' dhoichioll ; 199 Cha dirich mis' uchd no ardan Aig an f hailinn a tha 'm chaisain. Rinn sinn an so chena 'dhanachd Na chuir ar naire fo 'r casan ; Chaidh dhuinn mar a chaidh do 'n sceul sin, Mar a du'irt an te mu 'n t-sopan. AN SEAN DUINE. LE lAIiN MAC AILAIN. Air leam fein gur truagh do dhaoine 'Bhi 'g iarridh gu aois an-mhoir, 'S a liughad car agus caochladh A thig ri aois 's ri anmhuinn. 'N nech a bhiodh ri nert a threine loniad te ga 'lenmhuinn 'S eig'nach a bheir a bhen-phosd' d'a Bias a poig 'na shean duin', Nach faic thu 'chlann mhac is nighen, Ge dlighail an dream iat, Dha 'n dugadh e 'chrodh 's a chapill 'S na bhiodh age 'dh-airgiod, 'N uair a chaoliches a chasan, Is casadich ga 'lenmhuinn, Cuiridh iat le casadh fiacill Miothlachd air an t-sean duin ? 'N uair 'bhios a mhac an deidh posadh Ri cailinn bhoidhich, bhaindidh, A bhios fresdalach 'na f hcum dha 'S anam fein an geall oirr', Their e rithe, 'ghaoil mo ghraidh thu, Tha aiceid a bhais teann air, Is bidh sinne subhach, samhach, 'N uair is bas do 'n t-sean duin'. 200 'N uair 'bhios e treis an deidh posadh Is nos da gum bi clann aig'; Bidh moran soin agus gaoil aige Do dh-aobhachd an cainnte, 'S their e b' f hearr leam eistechd tacan Ri acain mo lenabain ' Na na chluinninn etar dha Dhomhnach De ghloir bosd on t-sean duin'. 'Nuair 'theid e 'bhaile 'chinn-chinnidh 'S iomad fer 'bheir dreang air, 'S iat ag radh le gaire lachainn Gur h-e bata 's arm dha. Deir an tigherna, mo thruaighe ! Bha uair a bha e greannar, Ordichidh mi 'chur do 'n chitsin, Ni mi iochd ri scan duin'. I 'Nuair 'chluinnea an sean duin' 'ghloir sm. * 'S nos da a bhi fergach ; | Gun deid moran 'sios de 'ghibhten De 'mhisnich 's de 'mhenmna. — 'Nuair a bha mise mar-ri t' athir A cur catha le m' armabh, Theiredh e nach ann 's a chitsin Gheibhinn mes am shean duin'. Fasidh an tigema fiata Ri briathrabh an t-sean duin'; 'S deir e ris, "a dhuine thruaigh 'S ro bheg mo luaidh de d' shenachas ; Airson mar a bha sibhse 'gluasad Le uabhar 's le anameinn, 'S iomad fer caption 's an uair so Gam ruagadh-s' mu 'n ainbhfhiach." Fregridh an sean duin 'le misnich, 'S trie leo 'bhi neo-thaingeil, 1 201 Cur h-e 'chuir an t-ainbhf biach u^-^' ort Mcud do clhuil de 'n <^h^^l^^;^^;, ' . A rhoit bheg M,hi 'n cms an iclhch 'S bias mcla air a h-ennch A cose an ni le 'n cumadh t alhw. Luchd-taighe le'n armabh. 'S e 'ghloir sin a thuitem bhuaithe Car tuathal an t-sean duin , Cilrar maor air fedh na duthcha Ga cur fo umhladh cailUe, Gun nech a Ihoirt bidh, no Icpa, No caidrimh, no cainnte Nosionadh'fhaodasabhiaca Do chlaigenn an t-sean cUun. 'N uair a theid e do 'n taigh-osda 'Thoiscchadh ri dram ol, 'H uile flescach, barrad. Inndhach Le 'sporan oir IS airgid, De dherbh chairdcn ddes, debdh, 'Bha anam an geall orr Cuiridh ial gu ceann na h-iundh Uilenn ann san t-sean duin . 'N uair a theid e 'thaigh-na-curtach 'N deidh a spuinnedh le anacert,- 'S mar thagU donas dha'ge>r.gh, Chan i 'Bheurla 's cainnt da,- Thig scoilair a's domhm nnn.adh Alacumbidhnolamhraig, S bheir e Ic feobhas a ghiu lain ^ Cert na cuis' bho 'n t-sean .Unn. An sin 'n uair 'chi e le 'shuiUbh 'Ni dha feum ri anncheist. 202 Fasidh e toilech air gluasad Le buaidh do 'n taigh ghemhridh, Far am faigh e Maighstir pailt A bheir dha cert gun airgiod. Lamhrag, a slovenly woman. X LAOIDH. LE IAIN MAC AILAIN. 'Thi chumhachdich nan cumhdachdan, 'vS a Chruathadair 'tha shuas, Tha do shuilen mion-eolach Mu f hinechan nan sluagh, An nech ris am bi t' esontas Cha bhi e fada buan, S gii bheil t' armailt agus t' f hechdan Air an nertachadh le 'buaidh. Is nearachd nech air secharan A thachradh riut 'sa chluain, ^S a chithedh meud na maiselachd 'Tha air do chert 's do bhuaidh. 'S e sin 'bu daingenn taitnech dha, 'Nuair 'bhiodh e 'n aire no 'n cruas, Do ghairdain-sa 'bhi faisce dha, 'S fer-taic Thu anns gach guais, Tha cian nan cian on bhechdichedh, Air stapuinnen do bhuaidh, Nach h-'eil ann cruithair fertach Ach 'n triuir phersa 'tha r'a luaidh, 'Rinn beinn is coill' is machrichen, 'Rinn cuan is clach is cruas, 'S a dhioghail mort nam macanabh 'S an Eiphait fad o 'n uair. 208 'Na aodhir treucV mar dh' innsedh dhvunn liha 'n ti 'f huair orda^h hhuait, (hi l)hi 'na chcannlail smachdalach Air uil)hir pailt de shluagli. Thug Thu Aron mar dheagh shagjrt da Gun lapachas, gun luas, 'S chuir Thu brigh 's an t-slataic sm 'Bhiodh 'na nathir iomad uair. Dh' f hoghnadh do ghniomh miorV.huilK-ch A dh-innse miad do bhuaidh, 'N uair' thug thu pobuU Israel Bho chisibh troimh 'n Mhuir K^ai^jh- A bhuidhenn 'bu kichd-strithc dhad)h Le miorun is le fuath, Cha d' f han a h-aon an lathir dm Gun bhathadh ann sa chuan. 'Nuair 'bha Maois 's an f hasach Is e 'cumail t' abhair suas, ^ 'S iat cumhachdan do ghairdam-s . 'Bha ga 'shabhaladh gach uair Thuc Thu burn thun fcumalachtl A eudann creige cruaidh, . ^ chuir Thu brigh 'san nathir phraisich Gu slanachadh an t-sluaigh. Chuir Thu reull gu 'n sabhaladh 'S an speur a b' airde shuas, Gu'n stuiradh ann sna ccarmchibh 'Bu stathaile de'n chluam. Mar iul aig cumhachd ard ghhoca.s, No stiuir air ardnch cuain, Bhiodh meall teine 'na aite sin 'S an oidhch' dha 'n gnath 'bhi fuar. 'S iomad ait 'san d' fhairich iat Do charthannachd gun f huath, 204 'S an d' rinn Thu fresdal ath'rail dhaibh Ri 'n ainnis is ri 'n cruas. 'N uair a dhiult an talamh dhaibh Blath no tenal scuaib, 'S Tus' a dhoirt am mana orr' Bho nebh nan aingel shuas. Airson an f hresdil shaibhir sin Thug iatsan mar dhroch dhuais Aoradh an De 'shabhail iat Do dh-iomhaigh ghrabhailt' thruaigh. Chuir thu lagh gu 'n sabhaladh O'n bhcinn a b' airde shuas, 'S thaisbain Thu le t' aithne dhaibh Do thoil 's gach cas 'san gkiais. Luchd t' esontais chan ardich ort, Chan f haigh 'sna blarabh buaidh ; An triuir sin 'rinn le danadas A chennairc ghrainail 'suas Tha 'm breithanas a tharlaidh dhaibh 'Na scathan soilleir buan ; Do shkiig an talamh fasail iat, 'S bi lorg an sail' an uaigh. Chunnic an righ Paganach Aisling araid uair, Is b' aill leis daoine 'bhasachadh Mur h-innst' i dha 's a buaidh. Thaisbain Thus' a Dhaniel i, Bhon 's e 'nad ghradh a ghluais, Is mhol e le mor thaingalachd Am maighistir bho 'n d' f huair. Bha righ Nebuchadnesar TNf a chridhe f hein cho cruaidh Is nach b' f hiach leis geillechdinn Do Thriath nan nebhan shuas ; 203 Chuir e 'n triuir dha 'n r<,l>h 'n sar-chr-i.l-.nh An amhinn teine ^uail, Is deidh Thusa g\x sabhailt-iat, Gun bholadh dalht' dhe 'n gruaig. Chaidh lona mar ^ hear-techdirechd 'S mar f haidh des-f haclach bhumt , 'Nuair 'dh' f has a chrcidemh fadmnech Rug anradh air 'sa chuan. Dh' uidhimich Thu mor-mhiol dha Gu 'shUigadh beo gun ghuais, Is liubhir i air t' ordagh-s e Air a chorsa bharr 'n do ghluais. Ghabh e ferg gu morchuisech T e ardan gorach truagh, f^Monn fa' -bheirt a bhi M throcir-sa Riiompidhfhoildoshhiaigh Air tulich far 'n do chomhnich e, 'Sna thuit air seorsa suam, Thog e bothag eugsamhil Gu 'dhion o ghrem 's o f huachd. A mhic an duin' 'tha ^r^^^^^f;' Cia 'n t-abhar mu bhed I ua 11 ? 'S gur h-ann de dh-uir gun chadechd 'Vha do scail air 'dhcanamh suas^ Ciodab'fhiachthu'n Ard-Kigh, 'Nuair a ghabh e 't abhar truas, 'S^n dug e 'mhac gu'r sabhaladh O bhruid an amhghir chruaidh ! A Bhith nam bith 'th' air t' ardachadh M^r nach eol do chach tho.rt suas 'Tha gun tus, giui chnch, gun da.bhres, Is a mhaires lathail, l>"^"' 'S co-sholus oidhche 's la dhuit. Is ni araid sin r'a luaidh ; 206 Tha ianlith 's iasc gan arach let, Ged nach dean iat Mart no buain. Mo chutrom uile ort fagidh mi, 'Thi shabhail mi gach uair, 'S a rinn fresdal saibhir dhomh 'Nuair 'bha mi 'n cas no 'n cruas ; O gleidh, a Chruithair ghrasmhoir mi, Gu la mo bhais 's gum uaigh ; An onair an Ti 'shabhail mi Cum cunnart shatain bhuam. Is nearachid nech, happy is the one. X APPENDIX. THE BOOK OF DEER. The book of Deer belonged to the Culdee Monastery of Deer, in Arberdeenshire. It is chiefly in Latin, but contains several entries in Gaelic. The Gaelic portion of it was written about the year iioo. It was published in 1869. We give the following sentence from it : — Columcille acus- dtostan mac cosgreg adalta tangator ahi marroalseg dia doib gonic abbordoboir acusbede crtithnec robomormaer buchan araginn acusesse rothidnaig doib ingathraig sain insaere gobraith omormaer acusothosec. It may be thus rendered into modern Gaelic : — Calumcille agus Drostan mac Chosgraich, a dhalta, thainig a I, mar a dh' fhoillich Dia dhaibh, gu ruig Abar-dobhair, agus (is e) Bede, Crui- thneach, a bu Mhor-mhaor Bhuchain air an cionn, agus is e a thiodhlaic dhaibh a chathair sin an saorsa gu brath o Mhor-mhaor agus o Thoiseach. The meaning may be given in English as follows : — Columcille and Drostan, son of Cosgrach, his pupil came from I, as God had revealed to them, unto Aberdour, and Bede, a Pict, was Great Steward of Buchan when they came, and it was he that gifted to them that town in freedom forever from Great Steward and Leader. 207 GAELIC AS WRITTEN IN iioo A I) The extract from the liook of Deer shows to some extent the changes that have taken place both in the pronunciation and spelling of Gaelic words since the year iio'thitig. She talks sensibly, and is the first person I have found thai can translate Gaelic poetry literally." Miss Maclean, Mari nigh'n an Dotair, was lx>rn and bred in Glasgow. She had not learnt Gael c in her childhood; it was after she had come to Mull that she acquired it. Witli all her accomplishments her life was an unfortunate one. She fell in love with a man named Duncan Mackenzie, who was in every respect her inferior. Rather than displease her father she remained single a long time. Hut shortly after his death, June 6th, 1786, she became the wife of the man she loved. They lived in Tobermory, and were in poor cir- cumstances. Mackenzie died in 1800. After his death Mary was supported by Alexander Maclean of Coll. She died in 1826. She was buried at Kilmore, about seven miles from Tobermory, but no stone marks her grave. She had no children. Mary Maclean took good care of her father's collection of Gaelic poetrj'. It is evident that several poems at the end of it were written down by herself. She gave the collection to John Maclean, the poet, about the year 1818. She told him that she had been anxious to publish it, but had been too poor to pay the cost. She expressed a hope that it would be published some day. She must have been at that time over seventy years of age. John Maclean brought the collection with him to Nova Scotia in 1819. The following are the contents, word for word and letter for letter of the first page of Dr. Maclean's MS.: — Orain le Iain Mc /loin ami Muil, Moi Alain Mc liain Mc A Hen. ORAN DON SEAUNDUINE. Hoir leam fein gur truodh do dhaon Bhi giaridh go aois anbharich, 'S leubhad car agus caochladh Thig re aois 's re anmhenn. Neach a bheadh re iieart a threin lomaodh te ga lenamhainn Seignach i bheir bhean phosd Bias a poig don teaunduin. 210 Nach faic thu chlaun mhac is inghin Ga dlighail an draum iad, Ga dugaodh e chrodh si chaplail 'Sna bhiadh aig dhairgaid, Nuir a chaolichis chasan Is casadich ga leanmhuinn Cuirich iad le casaodh fiocall Mihlach air in teaunduin. Nuir bhios mhac indeigh posigh Ri calin bogheaoch baint, Bhies fresdalaoch na fern dha Is anum fein an geul ora, Her e ri ghaol mo ghraidh Tha aichaid a bhas teun air, 'S beedh sinn fein gu sudhach samhoch Nuir 's bas don teaunduin. Nuir bhios e treus an deigh posigb Snos da gu mbi claun aig ; Bugh nioran son is gaoil aig Aobhichd an caint, 'S deir e bearleum eistachd taccan Re aden mo lenubain Na na chluinin eder dha dhomhnach Du ghloir bhosd teaunduin. Nuair heid e bhaile chinn chinich Simaodh fear bher dreang air Siad aig rah le gaire lachan Gur bata is arm dha. Dear in Tighurna mo thruaidhe, Bha uair bha e greunair, Orduegh mi chur don chisten Ni mi iochc re seunduin. Nuir chleuin seunduin ghloir sin Snos da bhi feargaoch ; Gun deuid moran sios da ghiften, Da mhisnich s da mhenmna. 211 Nuair bha mis mari tather Cnr cah le marmaobh Deiraogh e iiach aun si cheisten Gheubhin meas am seaunduin. 7- Fasigh an tighearn fiate Ri briathraobh an teaunduin, Deir e ris duine thruaidh Sro bheg mo luodh dod heanachas, Air son mar bha shibhis gluosod Le uabher sle anamein, Sheamaodh fer captian si nur sho Cam ruogaodhs mo nainmhaoch. 8. Freagridh e sheunduin le misnich, Strc leo bhi neo haingel, Gur e chuiran tainmhaoch iiirs ort Meud do dhuil don Ghaultachd I phoit bheg bhi 'n cois teallich Is bias meal air a henraich, A cosg ni le cumaodh tatheir Luchd tagha le narmabh. THE MODE OF SPELLING FOLLOWED IN THIS WORK. We have been guided in spelling by the folio \ving rules :^ 1. Spell every word as it is pronounced. There are several violations of this rule ; as Caimbeulach on page 19, urchair on page 25, and chennaich on page 125, in place of Caimbalach, urchir, and chennich. 2. When you can use either bh or mh, as in naobh or naomh, gh or dh, as in paighedh or paidhedh, follow the oldest form or the spelling required by the root. Of course this rule cannot be carried out as it should be until a Gaelic dictionary on the same plan as Skeat's Etymological Dic- tionary of the English Language be published. 3. Spell the same word in the same way. There are a few violations of this rule. We find Nimhais in one place and Nibhais in two or three places. We should have written Nimhais or Nimheis everywhere. Again we find giuthas in one place and giubhas and giubhsach in other places. We should have written giuthas or giuas everywhere, and 212 giusach in place of giubhsach. The oldest form of the word that we can find is giuis. Sid occurs in two or three places for sud or siod, and cha'n in one or two places for chan ; but these are mere slips. 4. Let eu always represent the long sound of e in feum. 5. Let ea always represent the long sound of e in fearr, ceann. We notice a few violations of this rule ; as in feadh on page 149, and ann san f heascar on page 151, which should be fedh and ann san fhescar. 6. Let the short sounds of e be represented simply by e, as in fer, fed, for fear, fead. 7. In adding terminations beginning with ea or a write e after i, and a after e, a, o, u : as in tir-en, cas-an ; firinn- ech, ardan-ach ; mill-edh, bual-adh ; naidh-echd, marc-achd. In an unaccented syllable e and a have the same sound. We are not in favor of this rule. It is just the rule of lethann ri lethann and caol ri caol. We think it would be better to use a in every position. Perhaps un might be used to form the plural, and an simply to form diminutives. This would give us tir-un, cas-un ; bior-an, fer-an. 8. In forming the dative plural write ibh after i, and abh after e, a, o, u ; as in cir-ibh ; fer-abh, lach-abh, bord- abh, lunn-abh. Why not write cir-abh, and thus have uni- formity ? Because we believe that whilst the great majority of those who sound the bh say cir-ubh, a few of them give the i its proper sound, and say cir-ibh. 9. Change sg everywhere into sc. In behalf of this change it may be urged, first, that Latin, Greek, English, and other Indo-Keltic languages use sc or sk, and that we should follow the same mode of spelling unless compelled by necessity to depart from it ; secondly, that Gaelic scholars in the palmiest days of our language invariably used sc ; and, thirdly, that those who are taught in school in English would find it easier to learn to read Gaelic if we used sc. Against the change it may be urged that to those who know the sound of Gaelic g, sc represents the pronunciation with perfect accuracy. We admit that from a phonetic point of view there is no objection to sg. We do not say that the change of sg to sc is desirable. It may or may not. 10. In words in which d or g has taken the place of an original t or c, restore the original letter. We have applied this rule regularly only in a few words, such as iad, eadar, ciad, coig, Gilleasbuig, which we have written iat, etar, ciat, coic, GiUesbic. 11. As n after u or i, in an unaccented syllable, has invariably its liquid sound, it is not necessary to write nn. Under the influence of this labor-saving rule we have written aodun, comun, 'tighin, alin, in place of aodunn, comunn, 'tighinn, alinn. We disapprove of this rule. We abandoned it before we came to the end of the work. 213 12. Throw away all useless apostrophes. We may state that this work was written out in the current ortliography, and that in changing it we omitte- irregular in versification as given in that work. We have made several changes in the words used ; but none, so far as we know, in the ideas expressed. On p. 41, He commanded, etc. should be He was Lieutenant-Colonel of the MacLeod regiment. P. 47. — Tne stanza beginning Thug larl' Ogilbhi 's Eirli, should be deleted. We find that we have not given it correctly. It is very obscure in the MS. P. 56. Probably tigherna Ghearrloch should be tighern' Chinn-Cihearrloch. There can be no doubt that the person meant is Maclean of Kingerloch. P. 65. — Archibald Macdonald etc. should be Archibald Macdonald, An Ciaran Mabach, was a natural son of Donald Gorm Og, eighth baron of Sleat. On p. 91, line 7, sliogach should be slighech. Slighech means sly, cunning, full of stratagems. P. 116. — Cha taobh mi na Srathan. This poem was written down by a man who has it by heart and sent to us in 1888. We have given it word for word as we got it, except Beinn Muic'-Duibhe, which was lieinn Mac-Duibhe. A version of it appeared in the "Oban Tinies " of September 27th, 1890. The person who sent it to that paper says that the poem was composed by MacArthair Beinn-thuirc, in 1685. He has Beinn-an-luighe where wc have Beinn Muic' Duibhe, Beinn-mheadhoin where we have Beinn Bheathain, and Beinn-bhurlaich where we have Beinn Mhurnain. Beinn-thuirc is in Cilenfyne, Argj-leshire. P. 156. — GeD a tha iMO CHOIRC' AN CUNNART. The first eleven lines should have been printed at follows : — Ged a tha mo choirc' an cunnart 'Bhi air a f hroisedh gu builech, Tha Daibhidh ag radh e 'dh-f Wilang, Nach dig e dhe 'n bheirt an tliugh dhomh. Daibhidh greosgach, crom, ciar, 'S gilc n rocas no 'bhian ; Bha mi eolach air riamh, Fer 'bu ghreoiliche fiamh. A Dhaibhidh an deid thu bhuain, , 'S gheibh thu paighedh Di-luain? Cha deid, ar.s;i Daibhidh. 216 The first four lines have been lost. Those given by us have been merely inserted to make up the stanza. A few stanzas of this work will be found in Gillies's col- lection, at page 138. The first stanza in that work is as follows : — Thoir fios gu brebadair no beirte, 'Thuirt rium gun do bhris mi 'aitrebh, Gum faigh e paighedh air an f haiche Le tri chuairt de mhaide secidh. Comh-thoirm laidir do 'n chu 'Thug a bhairlinn ud dhuinn ; Sud am paighedh 's math lium, Thu 'bhi 'fagail na duthch'. P. 176.— Delete Fonn,— "Cabar feidh." P. 194. — Air fogradh nan cocups. Cocups is evi- dently for cock-ups. Semincleit is in the MS. ceminclet. Tabi is from the English word tabby, a kind of rich, waved silk. / University ol Toronto Library DO NOT REMOVE THE CARD FROM THIS POCKET Acme Library Card Pocket LO\^TE-MARTIN CO. LIMITED